زمان تقریبی مطالعه: 30 دقیقه
 

خالد نقش‌بندی




خالد نقشبندی، لقب خالد بن احمد بن حسین شهرزوری، صوفی و عالم بزرگ شافعی مذهب قرن سیزدهم است.

فهرست مندرجات

۱ - القاب خالد نقشبندی
۲ - بیوگرافی خالد نقشبندی
۳ - تحصیلات خالد نقشبندی
۴ - استاد اخلاق خالد نقشبندی
۵ - سفر خالد نقشبندی به هند
۶ - متهم به کفر شدن خالد نقشبندی
۷ - رد اتهامات به خالد نقشبندی
۸ - خالد نقشبندی در بغداد
۹ - سایر سفرهای خالد نقشبندی
۱۰ - نقشبندی مروج طریقت نقشبندیه
۱۱ - برخی خلفای مشهور خالد نقشبندی
۱۲ - تاریخ وفات خالد نقشبندی
۱۳ - فرزندان خالد نقشبندی
۱۴ - طریقت خالدیه از شاخه های طریقت نقشبندیه
۱۵ - از مهمترین آموزه های طریقتی خالد
۱۶ - آثار و تألیفات خالد نقشبندی
۱۷ - فهرست منابع
۱۸ - پانویس
۱۹ - منابع

۱ - القاب خالد نقشبندی


او را با القابی چون ابوالبهاء، ذوالجناحین و ضیاءالدین نیز خوانده اند.
[۱] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۷، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۲] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۷، (دمشق ۱۳۰۱).
[۳] حامد بیسارانی، ریاض المشتاقین، نسخه عکسی کتابخانه بن یاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.


۲ - بیوگرافی خالد نقشبندی


خالد نقشبندی از مشایخ معروف نقشبندیه است و نسب بسیاری از شیوخ این طریقت به او میرسد
[۴] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۷ـ۱۰، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۵] احمد نقشبندی خالدی، کتاب جامع الاصول فی الاولیاء، ج۱، ص۱۰۷ـ۱۰۸، مصر ۱۳۳۱، چاپ افست قاهره.

شیخ خالد در ۱۱۹۰
[۶] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).
[۷] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۲۹۴، بیروت ۱۹۸۹.
و به قولی در ۱۱۹۳،
[۸] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۴، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
[۹] محمد قزلجی، ج۱، ص۴۷،پانویس، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
در روستای قره داغ (از توابع سلیمانیه در منطقه شهرزور عراق) به دنیا آمد و ازاین‌رو وی را خالد سلیمانیه نیز خوانده اند.
[۱۰] رضاقلی بن محمدهادی هدایت، تذکره ریاضالعارفین، ج۱، ص۲۵۸، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۵.
[۱۱] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۴، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).

گفته‌اند وی از نوادگان پیر میکائیل، معروف به ششانگشت، است که از صوفیان معروف عصر خویش بود.
[۱۲] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۱، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۳] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).


۳ - تحصیلات خالد نقشبندی


خالد تحصیلات اولیه شامل قرآن و مقدمات صرف و نحو عربی و نظم و نثر فارسی و فقه شافعی را در زادگاه خود نزد پدرش، احمد بن حسین عثمانی، آغاز کرد و تا دوازده سالگی تحصیل را در مدارس قره داغ ادامه داد.
[۱۴] حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۳۹ـ۲۴۰، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
سپس نزد اکثر علما و مشایخ عراق به تکمیل تحصیلات خود در علوم مختلف از قبیل فقه و حدیث، تفسیر و ادب و لغت، اصول و منطق و حکمت، تصوف، ریاضیات و هندسه پرداخت.
[۱۵] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).
[۱۶] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۲ـ۴۳، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۱۷] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۷ـ۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).

در همان زمان از محضر درس شیخ معروف نودهی، از شیوخ طریقت قادریه، استفاده کرد و بعد از اختلافی که بین آن دو پیش آمد برای ادامه تحصیلاتش به شهر کوی (از توابع استان اربیل) رفت و نزد علمای آن‌جا به خواندن کتب منطقی از جمله شرح جلال الدین دوانی بر تهذیب المنطق تفتازانی مشغول شد و سپس نزد ملامحمد بالکی مشهور به ابن آدم تلمذ کرد.
[۱۸] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).
[۱۹] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۵، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
آنگاه به سلیمانیه بازگشت و تحصیلات خود را در منطق نزد علمای آن‌جا تکمیل کرد.
[۲۰] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۵، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
پس از آن به بغداد رفت و نزد صبغةاللّه افندی به تعلم پرداخت، همچنین شرح تفتازانی و شریف جرجانی را بر مختصرالمنتهی ابن حاجب در بغداد آموخت.
[۲۱] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).
[۲۲] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۸، (استانبول ۱۲۹۲).
[۲۳] مقدمه معتمدی، ص ۲۴، خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.

سپس به قصد تکمیل علوم ریاضی و حساب و هندسه به شهر سنندج نزد شیخ محمد قسیم سنندجی رفت و از او اجازه تدریس گرفت.
[۲۴] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۴، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۲۵] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۶، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
[۲۶] محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.

او در ۱۲۱۳ به سلیمانیه بازگشت و تا ۱۲۲۰ در مدرسه استادش شیخ عبدالکریم برزنجی ــکه در همان سال در اثر ابتلا به طاعون درگذشت ــ به تدریس علوم مشغول شد.
[۲۷] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۹، (دمشق ۱۳۰۱).
[۲۸] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).

خالد در ۱۲۲۰ از راه موصل و شام به مکه سفر کرد و در اثنای سفر از مشایخی چون شیخ محمد کُزبَری (متوفی ۱۲۲۱) و شیخ مصطفی کردی استماع حدیث کرد
[۲۹] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۵، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۳۰] محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
[۳۱] محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۵، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
و به واسطه او از طریقت قادریه اجازه تعلیم یافت.
[۳۲] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۹، (استانبول ۱۲۹۲).
[۳۳] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).


۴ - استاد اخلاق خالد نقشبندی


یکی از افرادی که تأثیر معنوی بسیاری بر شیخ خالد گذاشت شخصی هندی به نام میرزا رحیم اللّه عظیم آبادی، معروف به درویش محمد بود که شیخ خالد شیفته اخلاق و صفات او شد. خالد در معیت وی در ۱۲۲۴ از راه ایران به هند سفر کرد و ضمن ملاقات با بعضی از بزرگان در میان راه، در تهران با برخی علمای شیعه گفتگو کرد
[۳۴] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۷ـ۴۹، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۳۵] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۸ـ۶۶۰، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
[۳۶] محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
[۳۷] محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۵ـ۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
که تاریخ این سفر را ۱۲۲۲ آورده اند.

۵ - سفر خالد نقشبندی به هند


او در آغاز ورود به دهلی قصیده فارسی مفصّلی در ستایش شاه عبداللّه دهلوی (متوفی ۱۲۴۰) سرود و در آن‌جا حدود یک سال نزد شیخ عبداللّه دهلوی درس آموخت و از طریقتهای نقشبندیه، قادریه، کبرویه، چشتیه و سهروردیه اجازه ارشاد یافت.
[۳۸] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۵۴، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۳۹] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۵ـ۶۶۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
وی پس از بازگشت به عراق در سلیمانیه و بغداد زیست و به ارشاد مردم و نشر طریقت قادریه پرداخت.
[۴۰] محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
[۴۱] محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.


۶ - متهم به کفر شدن خالد نقشبندی


خالد در سلیمانیه مخالفانی داشت که از جمله آنان ملامحمد بالکی و شیخ معروف نودهی بودند. شیخ معروف رساله ای در نکوهش خالد با عنوان تحریرالخطاب فی الرد علی خالدالکذاب نگاشت و آن را نزد سعیدپاشا (والی بغداد) فرستاد و خواستار تبعید خالد از بغداد شد. در این رساله خالد به کفر متهم شده بود.

۷ - رد اتهامات به خالد نقشبندی


با این حال، سعیدپاشا در حمایت از شیخ خالد دستور داد علمای بغداد جوابی در رد اتهامات شیخ معروف بنویسند.
[۴۲] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۸ـ۶۶۹، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
[۴۳] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۲۲، پانویس ۳، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
[۴۴] حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۱ـ۲۴۲، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.

از جمله کتابهایی که آن زمان در رد رساله شیخ معروف نودهی نوشته شد عبارت بود از: سل الحِسام الهندی لنصرة مولانا خالدالنقشبندی تألیف ابن عابدین (متوفی ۱۲۵۲) که بسیاری از علمای بغداد و شام و سلیمانیه بر آن تقریظ نوشته‌اند و القول الصواب بِردِّ ماسُمِّیَ بتحریرالخطاب از شیخ محمدامین طبقچلی.
[۴۵] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۸، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
[۴۶] حسن جاف، «تحقیق در مورد شرح حال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۲، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
[۴۷] محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۱ـ۸۲، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).


۸ - خالد نقشبندی در بغداد


با این حال، خالد به سبب مخالفتهای شدید مجبور به ترک سلیمانیه شد. وی در ۱۲۲۸ دوباره به بغداد رفت و در مدرسه احسائیه به تدریس مشغول شد. در ۱۳۳۰ تکیه و کتابخانهای در آن‌جا تأسیس شد که به کتابخانه و تکیه خالدیه مشهور گردید.
[۴۸] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۹، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
[۴۹] آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۷، ص۲۹۱.
[۵۰] محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
[۵۱] سیسیل جان ادموندز، کردها، ج۱، ص۷۲ـ۷۳، ترک ‌ها و اعراب: سیاست، مسافرت و تحقیقات در شمال شرقی عراق ۱۹۱۹-۱۹۲۵، لندن ۱۹۵۷.
در این زمان بسیاری از علما و رجال بغداد در صف مریدان شیخ خالد قرار گرفتند و محمودپاشا فرزند، عبدالرحمان پاشا والی بابان، نیز به بغداد آمد.
[۵۲] فرهاد شیکلی، "شیوخ نقشبندی از Hawraman و میراث از Khaliddiyya - Mujaddidiyya در کردستان"، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، در Naqshbandis در غرب و مرکز آسیا: تغییر و تداوم، مقالات در conferene در موسسه تحقیقات سوئد در استانبول برگزار شد ۹ ژوئن به عنوان خوانده شده-۱۱، سال ۱۹۹۷، اد : الیزابت Ozdalga، استانبول: موسسه تحقیقات سوئد در استانبول، ۱۹۹۹.
او پس از مشاهده استقبال علما و مردم بغداد از خالد، از وی دعوت کرد تا به سلیمانیه بازگردد و پس از آن خانقاهی نیز با نام خالدیه یا مولانا خالد در سلیمانیه تأسیس شد.
[۵۳] محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۷، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
[۵۴] مقدمه معتمدی، ص ۴۰، خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.


۹ - سایر سفرهای خالد نقشبندی


شیخ خالدنقشبندی به دمشق، شام، قدس، مدینه و مکه نیز سفر کرد.
[۵۵] ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۹، (استانبول ۱۲۹۲).
[۵۶] محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۷، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
هدایت در تذکره ریاضالعارفین (ص ۲۵۸) به سفر خالد به دیگر شهرهای قلمرو عثمانی نیز اشاره کرده است.

۱۰ - نقشبندی مروج طریقت نقشبندیه


خالد نقشبندی خلفا، مریدان و شاگردان بسیاری در اغلب نواحی اسلامی داشت. او مروج طریقت نقشبندیه در کردستان، عراق، ترکیه، سوریه، عربستان و غیره بود و به همین دلیل کتابهای زیادی در شرح احوال و آثار و مناقب او نوشته اند.
[۵۷] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۷ـ۱۲۹، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.


۱۱ - برخی خلفای مشهور خالد نقشبندی


برخی خلفای مشهور خالد نقشبندی عبارتاند از: شیخ اسماعیل اَنارانی در دمشق؛ شیخ عثمان سراج الدین در کردستان عراق که مؤسس طریقت مجدّدیه خالدیه بود؛ شیخ خالد جزیری در دیار بکر؛ شیخ خالد کرد در مدینه؛
[۵۸] کتاب جامعالاصول فی الاولیاء، مصر ۱۳۳۱، چاپ افست قاهره.
شیخ عبدالغفور کردی کرکوکی در بغداد؛ و شیخ محمود بن عمر در عمادیه.
[۵۹] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۹۳، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).

ملایحیی مُزُوری عمادی،
[۶۰] عبدالرحمان حسینی نقشبندی، السادات النقشبندیة: تاریخ و مواقف و دروس و عبر، ج۱، ص۴۰۴، اربیل ۱۹۹۸.
شیخ محمد بن عبداللّه خانی
[۶۱] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، ج۱، ص۴۷ـ۴۸، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
و شیخ محمد بن سلیمان بغدادی، مؤلف الحدیقة النَّدیّة فیالطریقةالنقشبندیة و البهجةالخالدیة، از شاگردان و مریدان مشهور او بودهاند.
[۶۲] محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۱، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.

بسیاری از دانشمندان وابسته به حکومت عثمانی به طریقت وی پیوستند از جمله سید محمود شهاب الدین آلوسی بغدادی، مؤلف تفسیر روح المعانی، و سیدمحمدامین ابن عابدین مفتی دمشق.
[۶۳] بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۳۰۸، تهران ۱۳۶۴ـ ۱۳۷۱ش.
[۶۴] محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).

داودپاشا (والی بغداد) و بسیاری افراد دیگر نیز از مریدان خالد نقشبندی بوده اند.
[۶۵] محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).
[۶۶] عبدالرحمان حسینی نقشبندی، السادات النقشبندیة: تاریخ و مواقف و دروس و عبر، ج۱، ص۴۰۵ـ۴۰۶، اربیل ۱۹۹۸.
[۶۷] محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، ج۱، ص۳۹ـ ۴۲، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.


۱۲ - تاریخ وفات خالد نقشبندی


خالد در ۱۲۴۲ در دمشق در اثر ابتلا به طاعون درگذشت و در کوه قاسیون دفن شد.
[۶۸] ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۵۵ـ۵۶، (دمشق ۱۳۰۱).
[۶۹] اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.


۱۳ - فرزندان خالد نقشبندی


خالد نقشبندی چهار پسر به نامهای بهاءالدین محمد، شمس الدین عبدالرحمان، شهاب الدین و نجم الدین و یک دختر به نام فاطمه داشت. که سه پسر او بر اثر ابتلا به طاعون درگذشتند و تنها نجم الدین (متوفی ۱۲۷۰) پس از تربیت و تعلم نزد عمویش، شیخ محمد صاحب، طریقت را اخذ کرد.
[۷۰] محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، ج۱، ص۴۷ـ۵۰، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.


۱۴ - طریقت خالدیه از شاخه های طریقت نقشبندیه


طریقت خالدیه به عنوان یکی از شاخه های طریقت نقشبندیه پس از شیخ خالد نقشبندی شکل گرفت و به دلیل سفرهای متعدد وی و تعداد کثیر مریدان و خلفایش به سرعت در مناطق مختلف اسلامی انتشار یافت.
پس از مرگ وی، پیروان او به مناطق مختلف، از حوزه بالکان تا جنوب شرقی آسیا رفتند. امروزه مریدان او عمدتآ در سرزمینهای اسلامی عرب، ترک و کردنشین حکومت عثمانی و نیز نواحی کردنشین ایران یافت میشوند. خالد بر حیات دینی موطن خود کردستان تأثیر خاصی داشت
[۷۱] فرهاد شیکلی، "شیوخ نقشبندی از Hawraman و میراث از Khaliddiyya - Mujaddidiyya در کردستان"، ج۱، ص۸۹، در Naqshbandis در غرب و مرکز آسیا: تغییر و تداوم، مقالات در conferene در موسسه تحقیقات سوئد در استانبول برگزار شد ۹ ژوئن به عنوان خوانده شده-۱۱، سال ۱۹۹۷، اد : الیزابت Ozdalga، استانبول: موسسه تحقیقات سوئد در استانبول، ۱۹۹۹.
زیرا نزد کردها، عمل به شعائر اسلامی پیوسته با عضویت در طریقتی صوفیانه همراه بوده است. البته طریقت نقشبندیه قبل از خالد نیز در کردستان رواج داشته است
[۷۲] حسن جاف، «طریقت در میان کردها»، ج۱، ص۲۶۵ـ۲۶۶، بررسیهای تاریخی، سال ۹، ش ۵ (آذر ـ دی ۱۳۵۳).
[۷۳] سیسیل جان ادموندز، کردها، ج۱، ص۷۷، ترک ‌ها و اعراب: سیاست، مسافرت و تحقیقات در شمال شرقی عراق ۱۹۱۹-۱۹۲۵، لندن ۱۹۵۷.
و در واقع وی حلقه اتصال نقشبندیه هند با نقشبندیه کردستان ایران و عراق و سوریه به شمار میرود.

۱۵ - از مهمترین آموزه های طریقتی خالد


یکی از مهمترین آموزههای طریقتی خالد، تعلیم درباره «رابطه» است، که گویا در زمان خود او مناقشه برانگیز بوده است.
مراد وی از رابطه، ربط قلبی مرید به شیخ و به تصور در آوردن صورت و هیئت شیخ برای مدد جستن معنوی مرید از روحانیت شیخِ کامل است که این رابطه به هنگام غیبت شیخ و پس از مرگ وی نیز محفوظ میماند. ‌
[۷۴] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۴، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
[۷۵] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۱۲۳ـ۱۲۴، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
[۷۶] عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، ج۱، ص۲۲ـ۲۶، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.


۱۶ - آثار و تألیفات خالد نقشبندی


خالد نقشبندی آثار و تألیفات بسیاری به عربی، فارسی و کردی دارد از جمله: مجموعه مکاتبات به عربی و فارسی که بخش عربی آن با عنوان بُغیةالواجد فی مکتوبات المولی خالد به کوشش برادرزاده اش، محمد اسعد صاحبزاده، گردآوری و تنظیم شده و در ۱۳۲۴ در دمشق به چاپ رسیده است.
[۷۷] حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۶، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.

علاوه بر این، رساله‌هایی نیز از شیخ خالد به چاپ رسیده از جمله: رساله العقد الجوهری فی بیان الفرق بین کَسْبَیِ الماتُریدی و الاشعری در علم کلام و مسئله جبر و اختیار و اراده جزئیه که شروحی نیز بر آن نگاشته شده است
[۷۸] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۱۳۳ـ۱۵۲، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
[۷۹] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
رساله ای در بحث عبادات
[۸۰] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶ـ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
فرائد الفوائد که شرح حدیث جبرئیل به فارسی است
[۸۱] اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
رساله جلاء الاکدار و السیفالبتار بالصلوة علی النبی المختار که در آن نام اصحاب غزوه بدر را به ترتیب حروف الفبا گردآورده است
[۸۲] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
[۸۳] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۸، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
رساله ای در آداب ذکر طریقت نقشبندی
[۸۴] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او،مقدمه معتمدی، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
[۸۵] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۳ـ۹۷، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
حاشیه ای بر النهایه رملی در فقه شافعی؛ تعلیقاتی مدون بر حاشیه خیالی بر شرح عقاید نسفی در علم کلام که در ۱۳۰۷ در استانبول چاپ شده است؛ حاشیه ای به نام تتمه بر کتاب عبدالحکیم سیالکوتی در نحو؛ شرحی فارسی بر اطباق الذهب زمخشری؛ دیوان اشعار فارسی و عربی و کردی
[۸۶] خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او،مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶ـ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
مشتمل بر غزل‌ها و قصیده ‌ها و قطعات و مثنویات و غیره که در آن‌ها خالد تخلص میکرده و سروده هایش را با اشعار حافظ، سعدی، شبستری، مولوی و جامی و شاعران دیگر آراسته است
[۸۷] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۲۴۱، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
[۸۸] اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
[۸۹] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۲۹۴، بیروت ۱۹۸۹.
[۹۰] خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۳ـ۹۷، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.


۱۷ - فهرست منابع


(۱) آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
(۲) ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، (دمشق ۱۳۰۱).
(۳) اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
(۴) محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۵) حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
(۶) حسن جاف، «طریقت در میان کردها»، بررسیهای تاریخی، سال ۹، ش ۵ (آذر ـ دی ۱۳۵۳).
(۷) حامد بیسارانی، ریاض المشتاقین، نسخه عکسی کتابخانه بن یاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
(۸) عبدالرحمان حسینی نقشبندی، السادات النقشبندیة: تاریخ و مواقف و دروس و عبر، اربیل ۱۹۹۸.
(۹) ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، (استانبول ۱۲۹۲).
(۱۰) خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
(۱۱) خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
(۱۲) عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۱۳) عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
(۱۴) محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).
(۱۵) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۹.
(۱۶) محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
(۱۷) محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
(۱۸) محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
(۱۹) بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، تهران ۱۳۶۴ـ ۱۳۷۱ش.
(۲۰) احمد نقشبندی خالدی، کتاب جامعالاصول فی الاولیاء، مصر ۱۳۳۱، چاپ افست قاهره.
(۲۱) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، تذکره ریاضالعارفین، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۵.
(۲۲) سیسیل جان ادموندز، کردها، ترک ‌ها و اعراب: سیاست، مسافرت و تحقیقات در شمال شرقی عراق ۱۹۱۹-۱۹۲۵، لندن ۱۹۵۷.
۲۳) فرهاد شیکلی، "شیوخ نقشبندی از Hawraman و میراث از Khaliddiyya - Mujaddidiyya در کردستان"، در Naqshbandis در غرب و مرکز آسیا: تغییر و تداوم، مقالات در conferene در موسسه تحقیقات سوئد در استانبول برگزار شد ۹ ژوئن به عنوان خوانده شده-۱۱، سال ۱۹۹۷، اد : الیزابت Ozdalga، استانبول: موسسه تحقیقات سوئد در استانبول، ۱۹۹۹؛

۱۸ - پانویس

 
۱. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۷، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۷، (دمشق ۱۳۰۱).
۳. ↑ حامد بیسارانی، ریاض المشتاقین، نسخه عکسی کتابخانه بن یاد دایرةالمعارف اسلامی، ش ۳۴۵۶۶.
۴. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۷ـ۱۰، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۵. ↑ احمد نقشبندی خالدی، کتاب جامع الاصول فی الاولیاء، ج۱، ص۱۰۷ـ۱۰۸، مصر ۱۳۳۱، چاپ افست قاهره.
۶. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).
۷. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۲۹۴، بیروت ۱۹۸۹.
۸. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۴، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۹. ↑ محمد قزلجی، ج۱، ص۴۷،پانویس، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۱۰. ↑ رضاقلی بن محمدهادی هدایت، تذکره ریاضالعارفین، ج۱، ص۲۵۸، چاپ سنگی تهران ۱۳۰۵.
۱۱. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۴، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۱۲. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۱، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۱۳. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).
۱۴. ↑ حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۳۹ـ۲۴۰، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
۱۵. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).
۱۶. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۲ـ۴۳، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۱۷. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۷ـ۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).
۱۸. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۷، (استانبول ۱۲۹۲).
۱۹. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۵، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۲۰. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۵، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۲۱. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۸، (دمشق ۱۳۰۱).
۲۲. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۸، (استانبول ۱۲۹۲).
۲۳. ↑ مقدمه معتمدی، ص ۲۴، خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۲۴. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۴، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۲۵. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۶، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۲۶. ↑ محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۲۷. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۴۹، (دمشق ۱۳۰۱).
۲۸. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۲۹. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۵، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۰. ↑ محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۳۱. ↑ محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۵، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
۳۲. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۹، (استانبول ۱۲۹۲).
۳۳. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۳۴. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۴۷ـ۴۹، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۵. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۵۸ـ۶۶۰، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۳۶. ↑ محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۳۷. ↑ محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۵ـ۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
۳۸. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۵۴، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۳۹. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۵ـ۶۶۷، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۴۰. ↑ محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۸، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۴۱. ↑ محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
۴۲. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۸ـ۶۶۹، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۴۳. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۲۲، پانویس ۳، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۴۴. ↑ حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۱ـ۲۴۲، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
۴۵. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۸، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۴۶. ↑ حسن جاف، «تحقیق در مورد شرح حال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۲، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
۴۷. ↑ محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۱ـ۸۲، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).
۴۸. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۶۹، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۴۹. ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۷، ص۲۹۱.
۵۰. ↑ محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۶، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
۵۱. ↑ سیسیل جان ادموندز، کردها، ج۱، ص۷۲ـ۷۳، ترک ‌ها و اعراب: سیاست، مسافرت و تحقیقات در شمال شرقی عراق ۱۹۱۹-۱۹۲۵، لندن ۱۹۵۷.
۵۲. ↑ فرهاد شیکلی، "شیوخ نقشبندی از Hawraman و میراث از Khaliddiyya - Mujaddidiyya در کردستان"، ج۱، ص۹۰ـ۹۱، در Naqshbandis در غرب و مرکز آسیا: تغییر و تداوم، مقالات در conferene در موسسه تحقیقات سوئد در استانبول برگزار شد ۹ ژوئن به عنوان خوانده شده-۱۱، سال ۱۹۹۷، اد : الیزابت Ozdalga، استانبول: موسسه تحقیقات سوئد در استانبول، ۱۹۹۹.
۵۳. ↑ محمد قزلجی، التعریف بمساجد السلیمانیة و مدارس‌ها الدینیة، ج۱، ص۴۷، (بغداد) ۱۳۵۶/۱۹۳۸.
۵۴. ↑ مقدمه معتمدی، ص ۴۰، خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۵۵. ↑ ابراهیم فصیح حیدری زاده، المجد التالد فی مناقب الشیخ خالد، ج۱، ص۲۹، (استانبول ۱۲۹۲).
۵۶. ↑ محمدامین زکی، تاریخ السلیمانیّة، ج۱، ص۲۲۷، نقله الی اللغة العربیة جمیل احمد روزبیانی، بغداد ۱۳۷۰/۱۹۵۱.
۵۷. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۷ـ۱۲۹، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۵۸. ↑ کتاب جامعالاصول فی الاولیاء، مصر ۱۳۳۱، چاپ افست قاهره.
۵۹. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، الکواکب الدریة علی الحدائق الوردیة فی اجلاء السادة النقشبندیة، ج۱، ص۶۹۳، چاپ محمد خالد الخرسه، (دمشق ۱۹۹۶).
۶۰. ↑ عبدالرحمان حسینی نقشبندی، السادات النقشبندیة: تاریخ و مواقف و دروس و عبر، ج۱، ص۴۰۴، اربیل ۱۹۹۸.
۶۱. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، ج۱، ص۴۷ـ۴۸، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۶۲. ↑ محمد بن سلیمان بغدادی، الحدیقة الندیة فی الطریقة النقشبندیة و البهجة الخالدیة، ج۱، ص۱، در عبدالمجید بن محمدخانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۶۳. ↑ بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج۱، ص۳۰۸، تهران ۱۳۶۴ـ ۱۳۷۱ش.
۶۴. ↑ محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).
۶۵. ↑ محمد درنیقه، الطریقة النقشبندیة و اعلامها، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، (طرابلس ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷).
۶۶. ↑ عبدالرحمان حسینی نقشبندی، السادات النقشبندیة: تاریخ و مواقف و دروس و عبر، ج۱، ص۴۰۵ـ۴۰۶، اربیل ۱۹۹۸.
۶۷. ↑ محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، ج۱، ص۳۹ـ ۴۲، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۶۸. ↑ ابن عابدین، سل الحسام الهندی لنصرة مولانا خالد النقشبندی، ج۱، ص۵۵ـ۵۶، (دمشق ۱۳۰۱).
۶۹. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
۷۰. ↑ محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، ج۱، ص۴۷ـ۵۰، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۷۱. ↑ فرهاد شیکلی، "شیوخ نقشبندی از Hawraman و میراث از Khaliddiyya - Mujaddidiyya در کردستان"، ج۱، ص۸۹، در Naqshbandis در غرب و مرکز آسیا: تغییر و تداوم، مقالات در conferene در موسسه تحقیقات سوئد در استانبول برگزار شد ۹ ژوئن به عنوان خوانده شده-۱۱، سال ۱۹۹۷، اد : الیزابت Ozdalga، استانبول: موسسه تحقیقات سوئد در استانبول، ۱۹۹۹.
۷۲. ↑ حسن جاف، «طریقت در میان کردها»، ج۱، ص۲۶۵ـ۲۶۶، بررسیهای تاریخی، سال ۹، ش ۵ (آذر ـ دی ۱۳۵۳).
۷۳. ↑ سیسیل جان ادموندز، کردها، ج۱، ص۷۷، ترک ‌ها و اعراب: سیاست، مسافرت و تحقیقات در شمال شرقی عراق ۱۹۱۹-۱۹۲۵، لندن ۱۹۵۷.
۷۴. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۴، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۷۵. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۱۲۳ـ۱۲۴، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۷۶. ↑ عبدالمجید بن محمد خانی خالدی نقشبندی، السعادة الابدیة فیما جاء به النقشبندیة، ج۱، ص۲۲ـ۲۶، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۷۷. ↑ حسن جاف، «تحقیق در مورد شرححال و آثار مولانا خالد نقشبندی»، ج۱، ص۲۴۶، در هشتمین کنگره تحقیقات ایرانی، دفتر۱، به کوشش محمد روشن، تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران، ۱۳۵۷ش.
۷۸. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۱۳۳ـ۱۵۲، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۷۹. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۸۰. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶ـ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهیندخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۸۱. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
۸۲. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او، مقدمه معتمدی، ص ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۸۳. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۸، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۸۴. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او،مقدمه معتمدی، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۸۵. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۳ـ۹۷، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۸۶. ↑ خالد نقشبندی، نقشی از مولانا خالد نقشبندی و پیروان طریقت او،مقدمه معتمدی، ص ۱۲۶ـ۱۲۷، تحقیق و تصحیح و ترجمه مهین دخت معتمدی، تهران ۱۳۶۸ش.
۸۷. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۲۴۱، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.
۸۸. ↑ اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج ۱، ستون ۳۴۴، ج ۱، در حاجی خلیفه، ج ۵.
۸۹. ↑ خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۲۹۴، بیروت ۱۹۸۹.
۹۰. ↑ خالد نقشبندی، بعض رسائل و مؤلفات مولانا الامام خالد النقشبندی، ج۱، ص۹۳ـ۹۷، در محمدشریف صواف، مولانا الشیخ خالد النقشبندی: حیاته، منهجه، آثاره، دمشق ۱۴۲۰/۲۰۰۰.


۱۹ - منابع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خالد نقشبندی»، شماره۶۷۸۲.    


رده‌های این صفحه : تراجم | طریقت قادریه | علمای اهل سنت | علمای قرن سیزدهم | فقهای شافعی | مشایخ صوفیه | مشایخ قرن سیزدهم




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.