جایگاه امام در خلقتبرای به وجود آمدن جهان نیاز به واسطه‌هایی است که اگر نباشند، جهان نیز محقق نمی‌شود. از همین باب وجود انسان‌های کامل به عنوان واسطه برای برپائی عالم ضروری است. ۱ - مقدمهیکی از اوصاف خداوند متعال، فیاضیت و دائم الخیر بودن می‌باشد. به عبارت دیگر خداوند، موجودی است که علی الدوام، خیر از او افاضه می‌شود. خلقت این دنیا نیز نشات گرفته از همین فیاضیت خداوند است. بنابراین" فیاضیت مطلق و رحمت عام خداوند باعث ایجاد و افاضه همه موجودات شده است". [۱]
محمدتقی، مصباح یزدی، به سوی تو، ص۲۰۴، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ظهور، اول.زمستان ۱۳۸۳.
یکی از حقایق غیر قابل انکار در عالم خلقت نقشی است که واسطه‌ها دارند به این معنی که برای اعطای فیض به موجودات پائین‌تر نیاز به واسطه‌هایی است که در سلسلله علل واقع شده‌اند. ۲ - واسطه‌گری انسان کاملدر متون دینی و عرفانی ما سخن از انسان کامل به میان آمده است که آئینه‌ای برای اوصاف الهی است و به مقام خلیفة اللهی رسیده است. از این روی تمامی خلقت به طفیل انسان کامل و به واسطه وجود او خلق شده است. در این مورد به کلام قیصری در شرحش بر گفتار ابن عربی درباره انسان کامل، اشاره‌ای می‌کنیم: "حقّ متعال، خلقت خود را به واسطه انسان کامل حفظ می‌کند... حقّ متعال در آئینه دل این انسان کامل تجلّی می‌کند، و بنابر این، انوار الهیّه از دل او بر عالم منعکس می‌گردد، بنابر این، عالم به واسطه وصول این فیض بر آن پیوسته باقی می‌ماند. بر این اساس، تا وقتیکه این انسان کامل در عالم موجود است، عالم به وجود او و به تصرّف او در عوالم علوی و سفلی خود محفوظ است. " [۲]
سید محمد حسین، حسینی تهرانی، امام شناسی، ج۵، ص۹۱- ۹۲.
پس انسان کامل کسی است که دنیا و تمام عالم هستی به وساطت وجود او موجود است. همانطور که صراحتاً در روایات بسیار زیادی آمده است که تمامی خلق جهان به واسطه انسان‌های کامل خلق شده و اگر آنان نبودند، خلق جهان نیز بی معنی می‌بود. ۳ - نگاه روائیدر روایات فراوانی (که مورد اتفاق شیعه و سنی است) برپائی دنیا متوقف بر وجود انسان‌های کامل شده است. این مطلب در روایات زیادی صراحتاً و در عین حال با گفتارهای متفاوتی بیان شده است. دراینجا به برخی از این روایات اشاره کنیم: ۱- از امام صادق (علیه‌السّلام) سوال شد: «آیا می‌شود که زمین بدون امام باشد. امام فرمودند: اگر زمین بدون امام باشد، از بین می‌رود». [۳]
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب رازی، اصول کافی، ج۱، ص۱۷۹، ۲جلد، تهران:المکتبة الاسلامیة چاپ اول، ۱۳۸۸ه. ق.
۲- امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: «اگر امام لحظه‌ای در زمین نباشد، زمین اهلش را می‌بلعد همانطوری که دریا اهلش را غرق می‌کند». [۴]
کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب رازی، اصول کافی، ج۱، ص۱۷۹، ۲جلد، تهران:المکتبة الاسلامیة چاپ اول، ۱۳۸۸ه. ق کلینی، الکافی، چاپ چهارم دار الکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۶۵ ه ش.
۳- «خداوند به عیسی وحی کرد که ای عیسی؛ به محمد ایمان بیاور و دستور بده که هر کس از امت تو در دوران او حضور یافت، به او ایمان آورد؛ پس به درستی که اگر محمد نبود آدم را نمی‌آفریدم و اگر محمد نبود بهشت و دوزخ را نمی‌آفریدم و به درستی که عرش را بر روی آب آفریدم پس به لرزش افتاد؛ پس بر روی آن نوشتم لا اله الا الله محمد رسول الله پس آرام گرفت». ۴- «حضرت علی بن ابی طالب از رسول خدا نقل کرده است که خدای تعالی فرمود : ای محمد قسم به عزت وشوکت خودم که اگر تو نبودی نه زمینم را خلق می‌کردم و نه آسمانم را و نه این سبزه را بر این تیرگی گسترش می‌دادم. و در روایت دیگری می‌فرماید: نه آسمان را خلق می‌کردم و نه زمین را و نه طول و عرضی را». ۵ - از رسول خدا نقل شده است که: «جبریل به نزد من آمد و گفت ای محمد اگر تو نبودی بهشت را نمی‌آفریدم و اگر تو نبودی آتش را نمی‌آفریدم». ۶- «ای پیامبر، اگر تو نبودی، دنیا را خلق نمی‌کردم». ۷- «ای محمد قسم به عزت و جلال خودم اگر تو نبودی آدم را نمی‌آفریدم و اگر علی نبود بهشت را نمی‌آفریدم؛ زیرا من به خاطر شما، بندگان را در روز بازگشت پاداش و عقاب خواهم کرد». ۸- «خداوند عزوجل به فرشتگان وحی نمود که: این نور از نور من است؛ ریشه آن نبوت است و شاخه آن امامت؛ اما نبوت، پس برای محمد - بنده من و فرستاده من - است و اما امامت، پس برای علی -حجت من و ولی من است- و اگر آن دو نبودند آفرینش را نمی‌آفریدم». ۹- «ای علی اگر ما نبودیم خداوند آدم و حواء و بهشت و جهنم و آسمان و زمین را نمی‌آفرید». ۱۰- «سپس (رسول خدا) به من فرمودند: ای علی تو امام و خلیفه بعد از من هستی؛ دشمن تو دشمن من و دوست تو، دوست من است؛ و تو پدر نوه من و همسر دختر من هستی؛ امامان پاک از نسل تو هستند؛ پس من سرور انبیا هستم و تو سرور جانشینان؛ و من و تو از یک درخت هستیم؛ و اگر ما نبودیم بهشت و دوزخ و انبیا و ملائکه آفریده نمی‌شدند». [۱۲]
علی بن محمد، خزاز قمی، کفایة الاثر، ص۱۵۷- ۱۵۸، باب ما روی عن امیرالمومنین من النصوص، قم، انتشارات بیدار، ۱۴۰۱ه ق.
۴ - پانویس۵ - منبعپایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «جایگاه امام در خلقت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۱۰. |