تعاقببه انجام دادن چند کار، یکى پس از دیگرى تعاقب گفته می شود.از آن به مناسبت در بابهاى نکاح، غصب، حدود، قصاص و دیات سخن رفته است. ۱ - تعاقب در باب نکاحاگر همسر بالغ مردى، دو همسر کوچک دیگر او را به تعاقب شیر دهد در صورتى که صاحب شیر، غیر زوج و شیر دادن قبل از آمیزش زوج با شیر دهنده باشد، زوجه بالغ بر زوج حرام ابدی مىشود و عقد زوجه صغیرى که ابتدا شیر خورده است باطل مىگردد؛ لیکن عقد زوجه خردسال دوم به قوّت خود باقى است. امّا اگر صاحب شیر زوج باشد، هر سه همسر بر مرد، حرام ابدى مىشوند. ۲ - تعاقب در باب غصباگر چند نفر به تعاقب در مالى غصبى تصرّف کنند همه ضامناند و مالک مىتواند براى دریافت غرامت به هریک از آنان رجوع کند. ۳ - تعاقب در باب قصاصجنایتکارى که دستهاى چند نفر را به تعاقب قطع کرده است، دو دست و دو پاى وى به ترتیب، دست راست در برابر قطع نخستین دست و همینطور تا پاى راست در برابر قطع چهارمین دست، قصاص مىشود و به افراد باقى مانده از مال جانی دیه پرداخت مىگردد. [۲]
ارشاد الأذهان ج۲، ص۲۰۹.
کسى که چند نفر را به تعاقب کشته و اولیاى مقتولان هرکدام جداگانه خواهان قصاص شدهاند، در اینکه حق قصاص اختصاص به اولیاى نخستین مقتول پیدا مىکند یا اولیاى هرکدام حقّ قصاص دارند و یا به قرعه رجوع مىشود، اختلاف است. بردهاى که یکجا چند فرد آزاد را کشته است در اختیار همه اولیای دم قرار مىگیرد؛ امّا اگر آنان را به تعاقب بکشد، بنابر قول برخى، در اختیار اولیاى آخرین کشته قرار مىگیرد. آنان بین کشتن و به بردگى گرفتن او مخیرند؛ لیکن بنابر قول مشهور حکم قتل تعاقبى نیز همان حکم قتل دفعی است، مگر آنکه اولیاى مقتول نخست، او را به بردگى گرفته باشند که در این صورت پس از کشتن نفر دوم به اولیاى وى تحویل داده خواهد شد. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۵۱۷. |