استحسان قیاسیاستحسان قیاسی عدول از حکم قیاس جلیّ به مقتضای قیاس خفیّ است. ۱ - تعریفاستحسان قیاسی از اقسام استحسان و به معنای ترجیح دادن مقتضای قیاس خفی و عمل کردن به آن در برابر قیاس جلی ، به خاطر صحیح تر و مطلوب تر بودن نتیجه آن است؛ برای مثال، سارقی به قطع شدن دست راست محکوم می‌شود، ولی مجری حکم از روی خطا ، دست چپ وی را قطع می‌کند؛ در این صورت، بنا بر قیاس جلی، مجری ضامن بوده و باید دیه بپردازد چون، برای مثال، اگر به جای دست چپ، بینی او را می‌برید ضامن بود، پس در این مورد نیز ضامن است اما گفته شده که هر چند دست چپ اشتباهی قطع شده، ولی مأمور ، ضامن نیست، چون منفعت دست راست از دست چپ بیشتر است. در نتیجه، مصلحت در عمل نکردن به قیاس جلیّ و حل نمودن مشکل با عمل کردن به قیاس خفی است که به موجب آن، مأمور ضامن نیست، زیرا مجرم آسیب کمتری دیده و دست راست وی سالم مانده است. ۲ - نظر اهل سنتاهل سنت این استحسان را، برخلاف استحسان عرف و اجماع ، قابل سرایت دادن به موارد مشابه می‌دانند. [۱]
اصول الفقه، ابو زهره، محمد، ص۲۴۷.
[۲]
الوجیز فی اصول الفقه، زحیلی، وهبه، ص۸۹.
[۳]
اصول السرخسی، شمس الائمه سرخسی، محمد بن احمد، ج۲، ص۲۰۶.
[۴]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص (۳۱۷-۳۱۵).
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۵۶، برگرفته از مقاله «استحسان قیاسی». |