ینبع
|
موقعیت جغرافیایی شهر ینبع | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان |
| استان | مدینه |
| اطلاعات تاریخی | |
| پیشینه اسلام | سال دوم هجری قمری توسط مسلمانان |
| پیشینه تشیع | صدر اسلام |
| مکان‌های تاریخی | کوه رضوی |
یَنبُع شهری در غرب مدینه است که به چشمه‌های فراوان آن شهرت داشته و کوه رَضْویٰ در آن قرار دارد. این شهر در سال دوم هجری به تصرف مسلمانان درآمد.
ینبع پس از رخدادهایی در اختیار امام علی(ع) قرار گرفت و او با بهبود زراعت، این منطقه را به موقوفه‌ای برای علویان تبدیل کرد و فرزندان امام حسن(ع) نیز در این منطقه سکنا گزیدند.
پناه دادن امام سجاد(ع) به خانواده مروان بن حکم هنگام واقعه حره و مخفی شدن نفس زکیه در آن منطقه از جمله رخدادهای تاریخی در این منطقه است.
موقعیت و نامگذاری
ینبع شهری در ساحل دریای سرخ از نواحی حجاز به‌عنوان بخشی از مدینه و در غرب آن به فاصله هفت و یا نُه منزلی آن قرار گرفته است. این شهر حدود ۲۲۵ کیلومتر با مدینه فاصله دارد.
این منطقه در گذشته دارای نخلستان‌ها، زراعت و چشمه‌های فراوانی بوده است که به سبب فزونی چشمه‌هایی که از زمین می‌جوشید به آن ینبع گفته‌اند.
ینبع در مسیر کاروان‌های حج که از سوی مصر و شام به مدینه و مکه در حرکت بودند، قرار داشته است. به فاصله یک منزلی آن کوه رَضْوی قرار دارد. نفس زکیه در عهد منصور مدتی در کوه رضوی مخفی شد.
موقوفات علی(ع)
ینبع در دومین غزوه پیامبر(ص) به نام غزوه ذوالعشیره، در سال دوم هجری قمری، بدون جنگ به دست مسلمانان افتاد. پیامبر(ص) این منطقه را به برخی از مسلمانان واگذار کرد. امام علی(ع) آن را از آنها خرید و در آن به کشت و زرع و استخراج آب پرداخت. البته برخی معتقدند که این منطقه از سوی پیامبر(ص) و یا عمر به علی(ع) به صورت اقطاع واگذار گردید.
در منابع از موقوفات فراوان امیرمؤمنان(ع) در این منطقه سخن گفته شده است. امام حسین(ع) سود محصولات این منطقه را در اختیار عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب قرار داد و او نیز پس از مدتی این مکان را به معاویة بن ابی‌سفیان واگذار کرد؛ البته برای آل‌علی همچنان در آن منطقه مستغلاتی باقی بود؛ به‌گونه‌ای که امام سجاد(ع) در زمان واقعه حره به ینبع رفت و بنا به نقلی خانواده مروان را نیز به همراه خانواده خود به ینبع برد.
عبدالله بن حسن مثنی در عهد سفاح تلاش کرد تا آن را از خلیفه بگیرد و منجر شد که مشاجراتی بین فرزندان علی(ع) بر سر موقوفات ینبع رخ دهد و سرانجام توسط مهدی عباسی به علویان واگذار شد.
اهالی منطقه
در منابع اکثر اهالی ینبع از انصار،حسنیان، و زیدیه و البته قبیله جهنیه دانسته شده‌اند. از چهره‌های شناخته شده این منطقه حسن بن قاسم بن محمد است که در سال ۶۶۴ق از ینبع به مغرب رفت. او نیای شرفای علوی مغرب بود که در آن منطقه حکومتی تشکیل دادند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۶، ص۲۸۳؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۷.
- ↑ مقدسی، احسن التقاسیم، ۱۴۱۱ق، ص۲۹.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ۱۳۸۲ق، ج۱۳، ص۵۲۸.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الإشراف، قاهره، ص۲۰۳.
- ↑ صبری پاشا، موسوعة مرآة الحرمین، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ حافظ ابرو، جغرافیا، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۱۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰؛ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶.
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ ابن عبدالحق بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۷، ص۵۳۵.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۲۸۱.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۶۶؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۰۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱،ص۲۰.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶، ج۴، ص۱۶۶؛ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸ق، ص۲۴؛ ابن عبدالحق بغدادی، مراصد الإطلاع، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۴۸۵.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۸، یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۴، ص۷۱۸.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۸۵.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، بیروت، ص۱۸۹.
- ↑ احمد، حجاز در صدر اسلام، ۱۳۷۵ش، ص۹۹.
- ↑ ابن جوزی، المنتظم، بیروت، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۵، ص۴۵۰.
- ↑ سخاوی، البلدانیات، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸.
- ↑ ابن حبیب، المنمق، ۱۴۰۵ق، ص۱۳۳.
- ↑ سلاوی، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۴۲۷.
- ↑ سلاوی، الاستقصاء، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۴۲۷.
منابع
- ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
- ابن حبیب بغدادی، محمد، المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.
- ابن عبدالحق بغدادی، صفی‌الدین عبد المومن، مراصد الإطلاع علی أسماء الأمکنة و البقاع، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- احمد، علی صالح، حجاز در صدر اسلام، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۵ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله، جغرافیای حافظ ابرو، تحقیق صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۵ش.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹ق.
- سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، البلدانیات، تحقیق حسام بن محمد قطان، ریاض، دار العطاء، ۱۴۲۲ق.
- سلاوی، احمد، الاستقصاء لاخبار الدول المغرب الاقصی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۲۸ق.
- سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۸۲ق.
- سمهودی، علی بن احمد، وفاء الوفاء بأخبار دارالمصطفی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۲۰۰۶م.
- صبری پاشا، ایوب، موسوعة مرآة الحرمین، قاهره، دارالافاق العربیه، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهرة، دارالصاوی، بی‌تا.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مقدسی، محمد بن أحمد، أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، قاهرة، مکتبة مدبولی، چاپ سوم، ۱۴۱۱ق.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.
- حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.