طائف
طائف، شهری در جنوب شرقی مکه در کشور عربستان است. لات از بتهای معروف اعراب در جاهلیت، در طائف قرار داشت و مردم گِرد آن طواف می‌کردند. در سال دهم بعثت، پیامبر(ص) در اولین سفر تبلیغی خود، به طائف رفت و ثقیف و سران طائف را به اسلام فراخواند، اما بی‌نتیجه بود. پیامبر(ص) در سال ۸ هجری، در غزوه طائف، بیست روز طائف را محاصره کرد، ولی درگیری چندانی رخ نداد. در سال نهم هجری، هیئتی از ثقیف به مدینه آمدند و اسلام آوردند.از اشخاص نامدار طائف، می‌توان از امیة بن ابی الصلت ثقفی(شاعر)،حجاج بن یوسف ثقفی، نضربن حارث و مختار ثقفی، نام برد.مسجد ابن عباس، مسجد عداس و مسجد الهادی از جمله آثار تاریخی این شهر است.
موقعیت جغرافیایی
این شهر در ˚۴۰ و́ ۲۱ طول شرقی و در ˚۲۱ و ́۱۵ عرض شمالی، در۹۰ کیلومتری مکه، ۱۶۰ کیلومتری جده، ۹۰۰ کیلومتری ریاض، و در ارتفاع ۱۶۸۰ متری از سطح دریا واقع است.
یاقوت حموی نوشته است که کوه‌های متعدد و وادی‌های زیادی طائف را احاطه کرده‌اند.
وجه نام‌گذاری
طائف از طوف، به معنای دور چیزی چرخیدن و طواف کردن، است. دربارۀ وجه تسمیۀ طائف روایاتی وجود دارد که بیشتر آنها خرافه به نظر می‌رسند. بنا بر روایتی، دمودن، پسر عبدالملک از تیرۀ صَدف، پس از کشتن پسرعموی خود، عمرو، به سرزمین وَجّ گریخت و با مسعودبن معتب ثقفی پیمان بست. او متعهد شد در قبال ازدواج در وجّ، در اطراف محل سکونت ثقیف دیواری نفوذ ناپذیر بسازد. مسعود دختر خود را به عقد وی درآورد و او نیز آن دیوار مستحکم را بنا کرد. چون برای ورود به شهر می‌بایست دیوار را دور می‌زدند، آنجا را طائف نامیدند.
بنا بر روایتی دیگر، جبرئیل یک قطعه از سرزمین فلسطین را جدا کرد و آن را دور کعبه طواف داد و در محل طائف گذاشت و آنجا را طائف نامیدند.
| تاریخ صدر اسلام |
|---|
| شخصیت‌ها |
|
پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) |
| جنگ‌ها: غزوه‌ها و سریه‌ها |
| جنگ بدر • جنگ احد • غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • • |
| شهرها و مکان‌ها |
| مکه • شعب ابی‌طالب • مدینه • طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع |
| حوادث |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه |
| مفاهیم مرتبط |
| اسلام • انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت |
آب و هوا
طائف به سبب ارتفاع بسیاراز سطح دریا، برخلاف آب و هوای گرم و سوزان شبه جزیره، دارای آب و هوای معتدل و مطبوع است. جغرافی‌دانان مسلمان دربارۀ آب و هوای معتدل و خنک طائف اتفاق نظر دارند. به نوشتۀ ابوالفداء، طائف سردترین نقطۀ حجاز است و آب در قله‌های اطراف آن یخ می‌بندد.
میزان باران سالانۀ آن بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر است. چشمه‌های متعددی چون المِثناه، الفِیصلیه، الوَهیط و شِبرا در کوهستانهای اطراف طائف جاری هستند. دمای هوا در این شهر در گرم‌ترین روزهای سال به ۳7ْ و در سردترین روزهای سال به زیر صفر می‌رسد.
پیشینه
مقارن ظهور اسلام
عدوان و عَمالقه از ساکنان قدیمی طائف بودند. مقارن ظهور اسلام، قوم ثقیف و حِمیر و تیره‌ای از قریش در طائف سکونت داشتند. یکی از بتهای معروف اعراب در جاهلیت، به نام لات، در طائف قرار داشت و مردم آنجا بنایی برای آن ساخته و پرده‌ای بر آن انداخته بودند و گِرد آن طواف می‌کردند.
بازار عُکاظ و حَباشه از جمله بازارهای مهم اعراب بود که در طائف و اطراف آن برپا می‌شد. به نوشتۀ جرجی زیدان، عربها از هر سو به بازار عکاظ می‌رفتند و قریش نیز در برپایی و جذابیت آن می‌کوشید. از طائف محصولات گوناگونی (از جمله مویزو کشمش و پوست و روغن) به شهرهای اطراف، از جمله مکه، فرستاده می‌شد. بنابراین، بسیاری از تجار و اشراف قریش به طائف رفت و آمد داشتند و در آنجا صاحب خانه و باغ نیز بودند.
در صدر اسلام
در سال دهم بعثت، پیامبر(ص) به طائف رفت و ثقیف و سران طائف را به اسلام فراخواند، اما بی‌نتیجه بود. قریش در مبارزات خود با پیامبر(ص) همواره از حمایت ثقیف برخوردار بود. پیامبراکرم بعد از فراغت از حنین در سال هشتم، در غزوه‌ای که به غزوه طائف مشهور است، بیست روز طائف را محاصره کرد، ولی درگیری چندانی رخ نداد. در سال نهم، هیئتی از ثقیف رهسپار مدینه شدند و بعد از پذیرش اسلام به طائف بازگشتند. پیامبر عثمان بن ابی العاص را به امارت طائف برگزید. او در دورۀ خلافت ابوبکر و مدتی در دورۀ خلافت عمر، عامل حکومت بر آنجا بود.
دوره امویان و عباسیان
طائف در دورۀ خلافت امویان (۴۱-۱۳۲) ضمیمه حکومت امیر مکه شد. در دورۀ عباسیان (۱۳۲-۶۵۶)، طائف به سبب قرار گرفتن مقبرۀ عبدالله بن عباس در آن و نقشی که به عنوان سپر دفاعی در مقابل حملات قبایل بدوی داشت، اهمیت داشت. از زمان تسلط عثمانیان بر جزیرة العرب تا روی کار آمدن وهابیان، مراکز نظامی بزرگی در این شهر ایجاد شد و در این دوران، طائف شهر پر جمعیتی گردید و بسیاری از مراکز اداری از مکه به آنجا انتقال یافت و عده‌ای نیز از سراسر عربستان به این شهر کوچیدند. در نتیجه، تجارت در این شهر رونق یافت.
تسلط وهابی‌ها
در۱۳۰۵، وهابیان بر طائف مسلط شدند. سعودی‌ها نیز– که در ۱۳۱۹مقدمات تشکیل مملکت عربی را در جزیرة العرب فراهم آورده بودند – در ۱۳۲۷ بر طائف چیره شدند. معاهدۀ طائف، که به جنگ عربستان و یمن پایان داد، در۱۳۴۷ در این شهر به امضا رسید.
اشخاص برجسته
زیرکی، تیزهوشی و آگاهی‌های سیاسی و اجتماعی مردم طائف در دوره‌های مختلف زبانزد بود. زمانی که دُهات عرب را کمتر از انگشتان دست می‌شمردند، سه تن از ایشان (مغیرةبن شُعبه، زیادبن اَبیه و اُمیةبن اَبی الصلت) از ثقیف و طائف برخاسته بودند. از طائف اشخاص نامداری برخاسته‌اند، از جمله امیة بن ابی الصلت ثقفی(شاعر)،حجاج بن یوسف ثقفی، حارث بن کَلده ثقفی(طبیب مشهور عرب)، نضربن حارث و مختارثقفی.
مساحت و جمعیت
مساحت کنونی طائف ۳۶۰ کیلومتراست. در سرشماری سال ۱۴۱۳، جمعیت آن ۴۱۶۱۲۱ تن بوده است. در تابستان، جمعیت آن به پانصد هزار تن نیز می‌رسد.
محصولات
با توجه به آب و هوای مناسب و وجود چشمه‌ها و منابع آب زیرزمینی، کشاورزی و پرورش انواع میوه (به ویژه انگور) و گل و نیز زنبور عسل در آنجا رونق دارد. بسیاری از محصولات آنجا به شهرهای عربستان و دیگر مناطق جهان صادر می‌شود.
آثار تاریخی ودیدنی
آثار تاریخی متعددی در طائف وجود دارد، از جمله مسجد ابن عباس، مسجد عداس، مسجد الهادی، قبرستانی با سنگ قبرهایی متعلق به قرنهای چهارم و پنجم که با خط کوفی و نسخ روی آنها نوشته شده، و قصر معروف شبرا. از جمله مراکز تفریحی و سیاحتی طائف، باغ ملک فهد است.
جستارهای وابسته
- غزوه طائف
- پیامبر(ص)
- عربستان
- قبیله ثقیف
پانویس
- ↑ اطلس المملکه العربیه السعودیه، ص۳۲۴ ۳۲۵
- ↑ بلادی، ج ۲، ص۲۰۱۸
- ↑ ج ۴، ص۹
- ↑ دره‌های بزرگ و کوچک واقع در کوه‌ها را وادی می‌نامند.
- ↑ عجیمی، ص۹۴ ۹۵
- ↑ همدانی، ص۲۳۳
- ↑ مظفرالعمید، ص۷۲
- ↑ یاقوت حموی، ج ۴، ص۹
- ↑ جوادعلی، ج ۴، ص۱۴۶؛ برای آگاهی از آرای دیگر، رجوع کنید به دمشقی، ص۲۱۵؛ ابن اثیر، ج ۱، ص۴۲۰
- ↑ رجوع کنید به مقدسی، ص۸۰ ؛ ادریسی، ج ۱، ص۱۴۴ ؛ قزوینی، ص۹۷
- ↑ ص ۹۰
- ↑ رافائل و شیبی، ص۱۸۵
- ↑ محمودطه، ص۱۹۲
- ↑ قلقشندی، ص۱۸۶
- ↑ یاقوت حموی، ج ۴، ص۹
- ↑ جوادعلی، ج ۴، ص۱۴۵
- ↑ ج ۱، ص۲۹
- ↑ ابن سعد، ج ۱، ص۲۳۷
- ↑ یعقوبی، ص۷۹
- ↑ محمود طه، ص۱۹۹
- ↑ خوند، ص۴۶۱
- ↑ جمع داهیه به معنای زیرک، با تدبیر
- ↑ ابن حبیب،ص۲۰۰
- ↑ جوده حسنین، ص۱۷۷
- ↑ خوند، ص۴۶۲
- ↑ خوند، ص۴۶۱ ؛ محمود طه، ص۱۹۵
- ↑ خوند، ص۴۶۲
منابع
- ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت۱۳۸۵.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت۱۴۱۰.
- ابن قتیبه، المعارف، تحقیق ثروت مکاشفه، قاهره۱۹۶۹.
- ابوالعلا محمود طه، جغرافیه شبه جزیره العرب، قاهره ۱۹۷۲
- ابوالفداء، تقویم البلدان، طبع فی مدینه باریس المحروسه السلطانیه، ۱۸۴۰.
- ادریسی، نزهه المشتاق فی اختراق الافاق، مصر، بی‌تا.
- عاتق بن غیث البلادی، معجم معالم الحجاز، الجزءالخامس،دار مکه للنشر والتوزیع.
- جرجی زیدان، تاریخ التمدن الاسلامی، بیروت، بی‌تا.
- جوادعلی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بغداد۱۴۱۳.
- جوده جوده حسنین، شبه الجزیره العربیه: دراسه فی الجغرافیه الاقلیمیه، دارالمعرفه الجامعیه، ۲۰۰۶.
- حسن بن علی العجیمی، اهداءالطائف من اخبارالطائف، تحقیق یحیی محمود ساعاتی، الریاض، بی‌تا.
- دمشقی، نخبه الدهر فی عجائب البر و البحر، بغداد، بی‌تا.
- طاهر مظفر العمید، تخطیط المدن العربیه الاسلامیه، بغداد ۱۹۸۶.
- اطلس المملکة العربیه السعودیه، ریاض۱۴۲۰/ ۲۰۰۰
- قزوینی، آثارالبلاد و اخبارالبلاد، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴
- قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، بیروت، بی‌تا.
- محمدبن حبیب بغدادی، المحبر، تحقیق سید کسروی، قاهره، بی‌تا.
- مسعودالخوند، الموسوعه التاریخیه الجغرافیه، لبنان ۲۰۰۲.
- مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، بیروت ۱۴۰۸ / ۱۹۸۷.
- همدانی، صفه جزیره العرب، تحقیق محمدبن عبدالله بن بلیهد النجدی، مصر ۱۹۵۳.
- یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت ۱۳۹۹.
- یعقوبی، البلدان، بیروت ۱۴۰۸/ ۱۹۸۸.
- C. Nicholas Raphael, and T. Hussain Shaibi, "Water Resources for at Taif, Saudi Arabia: A Study of Alternative Sources for an Expanding Urban Area", The Geographical Jouranl, Vol. 150, No. 2, July, 1984.