حرام‌گوشت
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
| فروع دین |
|---|
| نماز |
|
نماز واجب • نمازهای یومیه • نماز مستحبی • نماز جمعه • نماز عید • نماز جماعت • نماز آیات • نماز میت • ارکان نماز • واجبات نماز |
| دیگر عبادت‌ها |
|
روزه • خمس • زکات • حج • جهاد امر به معروف و نهی از منکر • تولی • تبری |
| احکام طهارت |
|
وضو • غسل • تیمم نجاسات • مطهرات |
| احکام مدنی |
| وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث |
| احکام خانواده |
| ازدواج • ازدواج موقت • تعدد زوجات • نشوز • محارم • طلاق • مهریه • شیردادن • آمیزش • استمتاع • صیغه ازدواج • ام ولد • ظهار • لعان • ایلاء • خلع و مبارات |
| احکام قضائی |
| قضاوت • دیات • حدود • قصاص • تعزیرات |
| احکام اقتصادی |
| عقود: (تجارت • مضاربه • اجاره) • محرمات (رشوه • ربا • احتکار • مکاسب محرمه) • احکام وابسته (مجهول المالک، وجوهات شرعی • کفاره • جزیه) |
| احکام دیگر |
| حجاب • صدقه • نذر • تقلید • خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها • وقف • قسم • فسخ • ابراء • اقاله • وقف |
| جستارهای وابسته |
| بلوغ • فقه • احکام شرعی • توضیح المسائل • واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروه • نیت • قصد قربت • مسائل مستحدثه |
حَرامْ‌گوشْت حیواناتی که مسلمانان از خوردن اعضای آنان منع شده‌اند. در فقه اسلامی خوردن اعضای گونه‌هایی از انواع چهارپایان، آبزیان و پرندگان حرام دانسته شده است. در متون فقهی شیعه حرام‌گوشتان به دو دسته ذاتی و عرضی تقسیم شده‌اند.
در میان حیوانات خشکی انواع درندگان، خزندگان، حیوانات مَسخ‌شده، حشرات و پرندگان دارای چنگال حرام‌گوشت هستند. همچنین خوردن انواع جانداران دریایی به جز گونه‌های ماهی فلس‌دار حرام است.
مواد تولید شده از حیوانات حرام‌گوشت نظیر چرم، مواد دارویی و آرایشی در صورت تذکیه حیوان از نظر فقهی پاک و استفاده از آن در غیر نماز جایز است.
مفهوم‌شناسی
به حیواناتی که خوردن گوشت آنان برای مسلمان ممنوع است، حرام‌گوشت گفته می‌شود. در برخی منابع فقهی حرام‌گوشتان به دو دسته ذاتی و عرضی تقیسم شده است.
دسته اول شامل حیواناتی است که از ابتدا خوردن گوشت آنان ممنوع بوده است، نظیر خرگوش. گروه دوم شامل حیواناتی که در حالت طبیعی خوردن گوشت آنان ممنوع نیست بلکه به سبب بروز شرایط و عوارضی نظیر نجاست‌خوار شدن حیوان یا تَذکیه نشدن آن، خوردن گوشت آن حرام می‌شود. در برخی منابع، از گروه دوم به حرام‌گوشتان عرضی نیز یاد شده است.
قرآن در چهار سوره بقره، مائده، نَحل و اَنعام ضمن پرداختن به خوراکی‌های حرام به حرمت خوردن گوشت حیوانات ممنوعه تصریح کرده است.
انواع حرام‌گوشت
در فقه شیعه خوردن گوشت شماری از انواع سه‌گانه حیوانات خشکی، آبزیان و پرندگان حرام دانسته شده است.
حیوانات خشکی
در میان حیوانات خشکی انواع درندگان نظیر پلنگ و خرس، خزندگان مانند مار، حشرات نظیر مگس و عنکبوت، حیواناتی نظیر موش و عقرب که در زیرزمین لانه دارند و حیوانات مسخ شده نظیر فیل و سوسمار حرام گوشت معرفی شده است.
جانوران دریایی
- همچنین ببینید: ماهی فلس‌دار
بر اساس فقه شیعه تمامی جانوران دریایی غیر از ماهی‌های فلس‌دار و میگو حرام‌گوشت هستند. برخی مذاهب اهل‌سنت نظیر مالکیه و حنابله همه آبزیان را حلال گوشت می‌دانند.
پرندگان
فقهای شیعه پرندگان حرام‌گوشت را به سه نوع تقسیم کرده‌اند: چنگال‌داران، مسخ‌شدگان و خبائث. چنگال‌داران نظیر عقاب، باز و کرکس. طاووس، زنبور و خفاش نیز از پرندگان مسخ‌شده معرفی شده‌اند. خبائث را به چیزهایی که طبع بیشتر انسان‌ها از خوردن آن نفرت دارد توصیف کرده‌اند. در برخی منابع فقهی از مگس و پشه به عنوان خبائث نام برده شده است.
حیوانات حلال گوشت ممنوعه
در فقه شیعه حیوانات حلال گوشت در صورت وجود شرایطی، در حکم حیوان حرام‌گوشت محسوب می‌شوند. بر این اساس حیوانات حلال گوشتی که تذکیه نشده باشند یا نجاست‌خوار شده باشند و یا از سوی انسان وطی شده باشد حرام‌گوشت به شمار می‌روند.
کاربردهای ممنوع
بر اساس فقه شیعه خوردن گوشت حیوانات حرام‌گوشت و هرگونه استفاده از آنان در مواد غذایی ممنوع است. خوردن تخم پرندگان و شیر حیوانات حرام‌گوشت مانند خوردن گوشت آنان حرام است.
کاربردهای مجاز
فقهای شیعه استفاده از اجزاء حیوانات حرام‌گوشت در مواردی غیر از خوردن را جایز دانسته‌اند.
استفاده در پوشاک
به کارگیری اجزاء حیوانات حرام‌گوشت به غیر از سگ و خوک، در لباس به شرط آنکه تذکیه شده باشد جایز است. همچنین استفاده از محصولات فراوری شده از اجزاء حیوانات نظیر چرم اشکالی ندارد. علی رغم پاک بودن محصولات فرآوری شده از اعضای حیوانات حرام‌گوشت تذکیه شده، پوشیدن لباس از چرم این حیوانات در نماز جایز نیست.
در صورتی که حیوان حرام‌گوشت تذکیه نشده باشد فقها حکم به نجاست و ممنوعیت استفاده از آن حتی در غیر نماز داده‌اند.
استفاده در مواد دارویی و آرایشی
فقهای شیعه محصولات دارویی و آرایشی نظیر کِرِم که از اعضای حیوانات حرام‌گوشت تذکیه شده تهیه گردیده است را جایز می‌دانند. در صورتی که مواد آرایشی از حیوان حرام‌گوشت تذکیه نشده به دست آمده باشد، نجس است و برای نماز باید مواد آرایشی و دارویی نظیر کرم و پماد را از بدن تطهیر کرد.
از نظر برخی فقها مواد دارویی یا خوراکی نظیر ژلاتین که از اعضاء حیوانات حرام‌گوشت تذکیه نشده نظیر استخوان آن گرفته شده باشد در صورتی که در هنگام تولید و فراوری دارو بر اثر فرایند شیمیایی به ماده‌ای دیگر تبدیل شده باشد یا در اصطلاح فقه استحاله گردد پاک است، خوردن و هر گونه استفاده از آن نیز جایز است.
حکم طهارت و نجاست اعضاء
در منابع فقهی شیعه اعضای حیوانات حرام‌گوشت در صورتی که به روش شرعی کشته شده باشد، پاک است. اما اگر تذکیه نشود و از حیوانات دارای خون جهنده باشد، نجس است.
نجس بودن ادرار و مدفوع
ادرار و مدفوع حیواناتِ حرام‌گوشتِ خون جهنده‌ار نجس است. حیوانات دارای خون جهنده به حیواناتی گفته می‌شود که اگر رگ حیوان را بزنند خون با شدت از آن خارج می‌شود.
ممنوعیت استفاده در نماز
اعضای حیوان حرام‌گوشتِ خونِ جهنده‌دار حتی در صورتی که تذکیه شده باشد را نمی‌توان در لباس نمازگزار استفاده کرد. بر همین اساس در صورتی که موی گربه در لباس نمازگزار باشد نمازش باطل است.
جستارهای وابسته
- اطعمه و اشربه
- ذبح شرعی
- حلال گوشت
- تذکیه
پانویس
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۵.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۷۳؛ سوره مائده، آیه۳؛ سوره انعام، آیه۱۴۵؛ سوره نحل، آیه۱۱۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۵۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۴۰۸.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۴۰۸.
- ↑ ، سایت سنی آنلاین.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۴۲۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۳۶، ص۳۱۹.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش، ج۳، ص۴۰۸.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۵۵؛ ، پورتال انهار.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م. ج۳۶، ص۳۹۴-۳۹۵.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۴۲۷.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۸۴.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۸۰.
- ↑ ، پورتال انهار.
- ↑ ، پورتال انهار.
- ↑ ، پورتال انهار.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ۴۲۶ و ۴۲۷.
- ↑ ، پورتال انهار.
- ↑ ، سایت آیت‌الله سیستانی.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۸۰.
منابع
- امام خمینی، سیدروح الله، توضیح المسائل، تحقیق: مسلم قلی‌پور گیلانی، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تصحیح و تحقیق: محمود قوچانی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۹۸۱م.
- هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرةالمعارف فقه الاسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.