ابن جاندار
حسین بن شهاب‌الدین بقاعی کرکی عاملی مشهور به ابنِ جاندار (۱۰۱۲- ۱۰۷۶ق)، ادیب، نحوی، شاعر، متکلم، اخباری و نیز طبیب شیعی است. وی اشعاری در مدح اهل بیت سروده است . شیخ حر عاملی از او به نیکی یاد کرده است. از وی آثاری در زمینه در زمینه علم درایه، علم نحو و ... باقی مانده است.وی که همواره در سفر بود، عاقبت در ۱۰۷۴ق به حیدرآباد هند رفت و در همانجا درگذشت.
نام، نسب و زندگینامه
درباره ضبط جاندار که نام یکی از نیاکان او و در فارسی به معنای نگهبان و سلاح‌دار است، مورد اختلاف است و به صورت خاندار نیز آمده و برخی به جای آن حیدر آورده‌اند؛ اما در بیشتر مآخذ جاندار ترجیح داده شده است.
وی در یکی از نواحی لبنان کنونی زاده شد. از شرح زندگی و دوران تحصیل او چه در کودکی و چه بعد از آن اطلاع دقیقی نداریم، فقط می‌دانیم که وی از شیخ بهائی، اجازه روایت داشته است.
ابن جاندار به ایران نیز مسافرت کرد و مدتی در اصفهان اقامت گزید، اما معلوم نیست که این سفر در چه سالی و به چه قصدی بوده است. وی که همواره در سفر بود، عاقبت در ۱۰۷۴ق به حیدرآباد هند رفت و در همانجا درگذشت.
شخصیت علمی و ادبی
شیخ حر عاملی علم و ادب او را ستوده است و در فضیلت اشعارش گوید: اشعار او مخصوصاً در مدح اهل بیت نیکو و لطیف است. محبی نیز می‌گوید که وی در ساختن شعر استعداد فراوان داشته و اشعارش زیبا و دارای مضامینی بدیع است.
ابن جاندار ابیاتی در مدح ابن معصوم و قصایدی در مدح پدر او سروده است. قصایدی که ابن جاندار در مدح پدر او سروده، همه به سبک و قالب اشعار کهن عرب است و کمتر اثری از نوآوری در آنها به چشم می‌خورد.
ابن جاندار علاوه بر شعر و ادب به علومی چون منطق و حدیث نیز می‌پرداخت. بنا به گفته ابن معصوم وی در اواخر عمر به علم طب روی آورد. وی در استنباط احکام شرعی از روش اخباریان پیروی می‌نمود.
تالیفات
از ابن جاندار آثار چاپی و خطی باقی مانده که به شرح زیر است:
- دیوان شیخ حسین بن شهاب الدین، اسکندریه، ۱۲۹۰ق، چاپ سنگی
- عقود الدرر فی حل ابیات المطول و المختصر: این کتاب شرحی بر شواهد ابیات کتاب‌های مطول و مختصر سعدالدین تفتازانی است که چندین بار در ایران و کشورهای دیگر به چاپ رسیده است.
- هدایة الابرار الی طریقة الائمه الاطهار: این کتاب که دارای یک مقدمه، ۸ باب و یک خاتمه است، به بیان موارد نزاع بنت طرفداران و مخالفان اجتهاد و صحت و حجیت احادیث موجود و علم درایه و اینکه هر واقعه‌ای نزد ائمه(ع) دارای حکمی معین و دلیلی قطعی است و بطلان اجتهاد و تقلید و عمل به احتیاط و نیز غفلتهای اصولیان متأخر پرداخته است. شیخ حر عاملی، کشمیری و بغدادی سهواً این کتاب را در اصول دین دانسته‌اند. مؤلف نگارش آن را در ربیع الثانی ۱۰۷۳ق به پایان برده است. نسخه‌های این کتاب در کتابخانه‌های ایران و عراق موجود است.
- همچنین قصیده‌ای در ۱۷ بیت با قافیه "حا" از اشعار او می‌شناسیم که در کتابخانه ملی تبریز به شماره ۱۱/۱۰۳۵ ضمن مجموعه‌ای به نام قصاید متفرقه آمده است.، نسخه دیگری نیز از آن در کتابخانه برلین موجود است.
آثار دیگر
آثار دیگری نیز به وی منسوب است که فعلاً اثری از آن در دست نیست. این آثار عبارتند:
- ارجوزة فی المنطق
- ارجوزة فی النحو
- کتاب الاسعاف
- حاشیة البیضاوی
- حاشیة المطول
- رسالة فی طریقة العمل
- رسائل فی الطب
- رسائل فی اصول الدین
- السلاسل والاغلال که قصایدی در اهاجی
- شرح نهج البلاغه که شرحی بزرگی است
- کتاب بزرگی در طب
- کتاب مختصری در طب
- کنز اللآلی که قصایدی در مدح است
- مختصر الاغانی.
پانویس
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷؛ انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰
- ↑ نک: خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۲، ص۹۰؛ معجم المؤلفین، ج۴، ص۱۲؛ الاعلام، ج۲، ص۲۳۵؛ معجم ادباء الاطباء، ج۱، ص۱۳۳
- ↑ نجوم السماء فی تراجم العلماء، ص۹۴
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷؛ انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ج۱، ص۹۰
- ↑ نک: سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۸- ۳۵۹
- ↑ ابن معصوم، انوار الربیع فی انواع البدیع، ج۱، ص۸۱؛ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۵۱
- ↑ سلافة العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، ص۳۴۷
- ↑ اعیان الشیعة، ج۶، ص۳۶
- ↑ الذریعة، ج۹(۱)، ص۲۴۸
- ↑ چاپی عربی، ص۶۲۹؛ چاپی سرکیس، ج۲، ص۱۲۶۴
- ↑ کشف الحجب و الاستار عن السماء الکتب و الاسفار، شماره ۳۳۹۴
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ نجوم السماء فی تراجم العلماء، ص۹۳
- ↑ ایضاح المکنون، ج۲، ص۷۱۸
- ↑ فهرست آستان قدس، ج۶، ص۹۸
- ↑ فهرست ملی تبریز، ج۳، ص۱۰۲۶
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰-۷۱
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
- ↑ خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، ص۹۰؛ ایضاح المکنون، ج۲، ص۲۰
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۰
- ↑ ایضاح المکنون، ج۲، ص۳۸۷
- ↑ امل الامل، ج۱، ص۷۱
منابع
- آستان قدس، فهرست
- آقابزرگ، الذریعه.
- ابن معصوم، صدرالدین، انوار الربیع فی انواع البدیع، به کوشش شاکر هادی شکر، نجف، ۱۳۸۸ق.
- همو، سلافه العصر فی محاسن الشعراء بکل مصر، تهران، ۱۳۲۴ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۹۴۷م.
- حر عاملی، محمد، امل الامل، به کوشش احمد حسینی، بغداد، ۱۳۸۵ق.
- خلیلی، محمد، معجم ادباء الاطباء، نجف، ۱۳۶۵ق/۱۹۴۶م.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، ۱۹۸۶م.
- سرکیس، چاپی.
- کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، ۱۹۵۷م.
- کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم، ۱۳۹۴ق.
- کنتوری، اعجاز حسین، کشف الحجب و الاستار عن السماء الکتب و الاسفار، به کوشش محمد هدایت حسین، کلکته، ۱۹۳۵م.
- محبی، محمد امین، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر، بیروت، مکتبه خیاط؛ *مشار، چاپی عربی.
- ملی تبریز، خطی.
پووند به بیرون
- منبع مقاله: