یحیی بن ابی‌منصور
بزیست فروزان یا ابوعلی یحیی بن ابی‌منصور (که پس از مسلمان شدن بدین نام مشهور شد)، اخترشناس از اعضای دارالحکمه بغداد و مترجم نهضت ترجمه ایرانی است. وی از خاندان بنومنجم می‌باشد.
زندگی
او در اصل از اهالی طبرستان بود که به بغداد مهاجرت کرد و در خدمت فضل بن سهل که از وزیران نامدار ایرانی بود، درآمد. پدرش ابومنصور آبان منجم خلیفه منصور بود. پس از کشته شدن فضل، او منجم دربار مأمون شد. وی در رصدی که در سال ۲۱۵ هجری قمری، گروهی از اخترشناسان به دستور مأمون انجام دادند شرکت داشت و بزرگ منجمان به‌شمار می‌آمد. گروهی از ریاضیدانان برجسته از جمله محمد بن موسی خوارزمی بر این کار نظارت داشتند. ابی منصور سرپرست گروه‌هایی نجومی بود که با رصد محیط زمین را یافتند.
تنها اثر نجومی وی، زیج ممتحن است. او نیز مانند بسیاری از همکاران خود، نتایج حاصل از رصدهای خود به همراه عده‌ای از منجمان را در زیجی در رصدخانهٔ شماسیهٔ بغداد گرد آورد که نسخه‌ای از آن در دست است. پژوهش‌هایی که در بارهٔ این زیج به عمل آمده‌است، نشان می‌دهد که ابی‌منصور در محاسبهٔ ماه‌گرفتگی و خورشیدگرفتگی، از روشی تقریبی استفاده کرده‌است که آثار بطلمیوس در آن دیده نمی‌شود. در ۸۲۹–۸۳۰ در بغداد به رصدهای نجومی پرداخت و کتاب‌های متعددی در نجوم نوشت و زیجی موسوم به زیج ممتحن مأمونی تألیف کرد. او در حدود ۸۳۱ میلادی درگذشت و در حلب سوریه به خاک سپرده شد.
هارون بن علی، نوهٔ یحیی، درگذشته در ۹۰۰–۹۰۱ در بغداد، هم زیجی پرداخت که بسیار متداول شد و ابزارهای نجومی ساخت.
یحی ابن ابی منصور معلم بنوموسی بود.
اندازه‌گیری محیط و شعاع زمین
وی در پروژه اندازه‌گیری محیط و شعاع زمین که در ۸۳۰ میلادی توسط خلیفه مأمون تعریف شد بهمراه یعقوب ابن طارق و سند ابن علی و محمد ابن کثیر فرغانی و خالد بن عبدالملک مرورودی و ابوریحان بیرونی شرکت داشت.
جستارهای وابسته
منابع‌ها
- ماه‌نامهٔ دانشمند، شمارهٔ ۵۵۷، اسفندماه ۱۳۸۸، ایرانیان اخترشناس، مریم خادمی و یاسمن قدیمی، صفحهٔ ۳۶
- سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی.
- ↑ Karamati, Younes; Umar, Suheyl (2013). "Banū al-Munajjim". " Encyclopaedia Islamica. Leiden and New York: BRILL. ISBN 9789004246911.