کلده

کَلده یا کلدان (به اکدی: māt Kaldu) نام یکی از بخش‌های تمدن بابل است که سلسله یازدهم پادشاهی بابل را به نام آنان کلدانی می‌نامند، دورانی کوتاه (۶۱۲_۵۳۹ پ. م) با پنج پادشاه بود که دو پادشاه آخری نیز کلدانی نبودند (واپسین آنان نبونید، آرامی بود). نخستین آنان نبوپلسّر بود که فرزند خود را به نام یکی از پادشاهان سابق بابل یعنی نبوکدنصر یکم، که با وی هیچ خویشاوندی نداشت، نبوکدنصر دوم (بخت النصر) خواند.

پایتخت (یا بزرگترین شهر) کلدانیان بیت یاکین نام داشت و در کرانه سمت چپ فرات، میانِ بصره و ناصریه در عراق کنونی قرار داشت. حاکم کلدانیان نیز پادشاه بیت یاکین نامیده می‌شد. همان‌طور که بابلی‌ها پادشاهِ خود را پادشاهِ بابل می‌نامیدند.

کلدانی‌ها سامی بودند. زبان کلدانیان از زبان‌های سامی بابلی بود و شباهت‌هایی به زبان آشوری داشت، در دوره‌های بعدی زبان بابلی و سپس زبان آرامی جای آن را گرفت. آنها بخشی از تمدن بابلی به‌شمار می‌آمدند و در خواندن و نوشتن استاد بودند و زبردستی شگفتی در سحر و جادو و علوم غریبه داشتند. به طوری که در دوران حکومت ایرانیان کلمه کلدانی به معنای ستاره‌شناس و جادوگر به کار می‌رفت (از جمله در کتاب دانیال نبی و در نوشته‌های استرابو).

شناخته شده‌ترین پادشاهان آنان نبوکدنصر دوم (نَبوکَدنَصَر) (بُختُ نَصَّر) بود که ۴۰ سال پادشاهی نمود و مصریان را شکست داد و پایتخت یهودیان (اورشلیم) را تسخیر و ویران کرد و هزاران یهودی و دو پادشاه آنان را به اسارت گرفت و به بابل آورد. در دوران این پادشاه دانش ریاضیات و اخترشناسی پیشرفت فراوانی کرد و تقسیم شبانه‌روز به ۲۴ ساعت و هر ساعت به ۶۰ دقیقه و هر دقیقه به ۶۰ ثانیه، و تعیین ماه‌های خورشیدی و قمری و پیش‌بینی خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی و جز این‌ها، در این دوره رخ داده‌است. گرچه نخستین پیش‌بینی‌ها را به ایلامیان وابسته می‌دانند که در ۱۷۵۰ پ.م. پادشاهی سومر را به پایان خود رسانیدند.