موسیقی کلاسیک
موسیقی کلاسیک (به انگلیسی: classical music، به فرانسوی: musique classique) اصطلاحی عام است که به موسیقی هنریِ اروپا گفته می‌شود. آغازِ این موسیقی را از سده‌های میانه در حدود سال ۵۰۰ میلادی می‌دانند. شایان ذکر است که موسیقی کلاسیک و دورهٔ کلاسیک دو مقولهٔ جداگانه هستند، اولی به سبک و دومی به دورهٔ تاریخی اشاره دارد.
| دوره‌ها، اعصار و جنبش‌های موسیقی کلاسیک غرب | |
|---|---|
| دوران اولیه | |
| قرون وسطی | ۵۰۰–۱۴۰۰ |
| * آرس کهن | ۱۱۷۰–۱۳۱۰ |
| رنسانس | ۱۴۰۰–۱۶۰۰ |
| دوران قواعد مشترک | |
| باروک | ۱۶۰۰–۱۷۵۰ |
| گالانت | ۱۷۲۰–۱۷۸۰ |
| کلاسیک | ۱۷۳۰–۱۸۲۰ |
| * مکتب مانهایم | ۱۷۴۰–۱۷۷۰ |
| رمانتیک | ۱۷۸۰–۱۹۱۰ |
| قرن بیستم و اوایل دوره قرن بیست‌و‌یکم | |
| عصر مدرن | ۱۸۹۰–۱۹۵۰ |
| جنبش امپرسیونیستی | ۱۸۹۰–۱۹۲۵ |
| جنبش اکسپرسیونیستی | ۱۹۰۸–۱۹۲۵ |
| * دومین مکتب وین | ۱۹۰۰–۱۹۶۰ |
| عصر پست‌مدرن/معاصر | ۱۹۳۰– اکنون |
| * جنبش مینیمالیستی | ۱۹۶۵– اکنون |
دوره‌های موسیقی کلاسیک
موسیقی کلاسیک را ازنظر سبک و تحوّل تاریخی آن به چند دورهٔ کوچک‌تر تقسیم کرده‌اند:
۱. دوره سده‌های میانه (قرون وُسطی)
قرون وسطی به یک هزاره از تاریخ و تاریخ موسیقی غرب گفته می‌شود که فروپاشی امپراطوری روم غربی در سال ۴۷۶ آغاز و با ظهور دوره‌ی رُنسانس در اواسط قرن پانزدهم میلادی فرجام می‌یابد. موسیقی در این هزاره غالباً در انحصار کلیسا بوده و تکاملِ آن توسط آهنگسازانی صورت گرفت که در خدمت کلیسا بودند و اغلبِ موسیقی‌های به جا مانده از این دوره، موسیقی مذهبی است که متون آن از اِنجیل آمده است.
۲. دوره رنسانس
رنسانس (تولد دوباره) به جریان فکری پیچیده‌ای گفته می‌شود که بین قرن چهاردهم و شانزدهم میلادی، اروپا را عمیقاً تغییر داد. در ایتالیا آغاز شد؛ با کشف مجدد نیاکان روم- یونانی‌شان و تقلید از آن‌ها. ایتالیایی‌ها امید داشتند بتوانند گذشته‌ی شکوهمندشان را بازسازی کنند. ایده‌ی واقع‌گرایانه‌ای نبود و ازلحاظ سیاسی به توفیقی دست نیافت. در انتهای رنسانس، ایتالیا به‌جای تبدیل به امپراتوری روم، درگیر همان جنگ‌هایی بود که از زمان سده‌های میانه آغاز شده بود.با این حال، احیای فرهنگ رومی و یونانی ارزش‌های جدیدی به ارمغان آورد. ابتدا در ایتالیا و سپس در سرتاسر اروپا. رنسانس به شکلی دوران کشف دنیا بود. عصری که کلمب، ماگلان، داوینچی، کوپرنیک، گالیله و شکسپیر را به خود دید. با اشغال امریکای جنوبی توسط اسپانیا در اواخر قرن پانزدهم و ورود انگلیس به امریکای شمالی در اوایل قرن هفدهم، دیگر سرزمین بکری برای اروپاییان وجود نداشت.
۳. دورهٔ باروک
این دوره از سال ۱۶۰۰ م شروع می‌شود و تا حدود ۱۷۵۰ م ادامه می‌یابد. لغتِ باروک در عالم هنر (نه فقط موسیقی) معادل استادانه زینت دادن یا ماهرانه درست کردن به‌کار می‌رود که از مشخصات بارز هنر این سال‌ها بوده‌است.
موسیقی این دوره، همانند سایر هنرهای هم‌عصر خود، بیانگر اشرافیت و قدرت حکومت‌های اروپایی بوده‌است. نیاز کلیسا برای جذاب‌تر کردن نیایش نیز در گسترش این سبک تأثیر بسیاری داشته‌است.
یکپارچگی در حالت موسیقی از ویژگی‌های موسیقی این دوره است. از معروف‌ترین موسیقی‌دانان این سبک می‌توان باخ و ویوالدی را نام برد.
۴. دورهٔ کلاسیک
دورهٔ کلاسیک سال‌های ۱۷۳۰ تا ۱۸۲۰ م را شامل می‌شود.
قرن هجدهم مصادف بود با جریان روشن‌فکری یا آزادی اندیشه از بند خرافات، که در آن طغیانی علیه متافیزیک و به نفع احساسات معمولی و روانشناسی تجربی و عملی، علیه آیین و مراسم تشریفاتی اشرافی و به نفع زندگی طبیعی و ساده، علیه خودکامگی و به نفع آزادی فردی، علیه امتیازات و حق ویژه و به نفع حقوق مساوی مردم و تعلیم و تربیت همگانی صورت گرفت. در این دوره، برای اولین بار در موسیقی، این فکر ظهور کرد که موسیقی در حقیقت همانند دیگر هنرها مقصود و هدفی ندارد، بلکه صرفاً به‌خاطر خودش وجود دارد؛ یعنی موسیقی برای خودِ هنر موسیقی موجودیت می‌یابد. پس از دورهٔ کلاسیک با هنر موسیقی برپایهٔ ایدهٔ «هنر به‌خاطر هنر (هنر برای هنر)» برخورد می‌شد.
هنر در این دوران، بیشتر متوجه سادگی است تا تزئینات ماهرانهٔ دوران باروک، ولی درزمینهٔ موسیقی، این رویکرد به‌عکس اتفاق می‌افتد. برخلاف دورهٔ باروک، در دوران کلاسیک، حالت‌های مختلف و متضادی در ارائهٔ احساس در موسیقی وجود دارد. بافت موسیقی کلاسیک نیز بیشتر هوموفونیک است تا پلی‌فونیک. از هنرمندان برجستهٔ این دوره می‌توان از هایدن، موتزارت ، بتهوون و گلوک نام برد.
۵. دورهٔ رمانتیک
سبک رمانتیک سال‌های ۱۸۲۰ تا ۱۹۱۰ م را شامل می‌شود. در این دوره، احساسات نقش بسزایی در موسیقی پیدا می‌کند. موسیقی در این دوره به‌صورت ابزاری در دست آهنگساز برای مطرح کردن احساسات شخصیِ اوست.
توبای واگنر یکی از سازهای بادی برنجی است که در دورهٔ ریشارد واگنر به سازهای بادی اضافه شد، که بعدها نیز در سمفونی شماره ۷ آنتون بروکنر و بالهٔ دریاچه قو از چایکوفسکی نیز مورد استفاده قرار گرفت. معروف‌ترین آهنگسازان و موسیقی‌دانان این سبک فردریک شوپن، فرانتس لیست و فلیکس مندلسون هستند.
۶. دوره مدرن (قرن بیستم)
این دوره را دورهٔ مدرنیسم یا نوگرایی موسیقی کلاسیک می‌دانند. آهنگسازان این دوره هرچه بیشتر سعی کردند تا کارهای خود را از سبک‌های گذشته متمایز و از باورها و قانون‌های گذشته عبور کنند.
۷. دوره معاصر
موسیقی معاصر از سال ۱۹۷۰ م آغاز شده‌است و تاکنون ادامه دارد. آهنگسازان معاصرِ کلاسیک بیشتر به ساختن موسیقی مینیمال و آوانگارد روی آورده‌اند.
نمودار دورهٔ زمانیِ آهنگسازان و سبک آنان
| دورهٔ قرون وسطیٰ
(۵۰۰–۱۴۰۰ م) | دورهٔ رنسانس
(۱۴۰۰–۱۶۰۰ م) | دورهٔ باروک
(۱۶۰۰–۱۷۵۰ م) | دورهٔ کلاسیک
(۱۷۳۰–۱۸۲۰ م) | دورهٔ رمانتیک
(۱۸۲۰–۱۹۱۰ م) | دورهٔ مدرن
(۱۹۱۰–۱۹۷۵ م) | دورهٔ معاصر
(۱۹۷۵-اکنون) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| هیلدگارد بینگنی | پالسترینا | کلودیو مونته‌وردی | یوزف هایدن | لودویگ فان بتهوون | کلود دبوسی | جان کیج |
| ادم دو لا ال | ژوسکن د پره | هنری پرسل | کریستف ویلیبالد گلوک | نیکولو پاگانینی | آرنولد شونبرگ | گئورگ لیگتی |
| توماسو آلبینونی | ولفگانگ آمادئوس موتسارت | جواکینو روسینی | موریس راول | پی‌یر بولز | ||
| آنتونیو ویوالدی | لودویگ فان بتهوون | فرانتس شوبرت | بلا بارتوک | کارل هاینز اشتوکهاوزن | ||
| دومنیکو اسکارلاتی | هکتور برلیوز | ایگور استراوینسکی | آروو پرت | |||
| یوهان سباستیان باخ | فلیکس مندلسون | الکساندر اسکریابین | فیلیپ گلس | |||
| جرج فردریک هندل | فردریک شوپن | سرگئی پروکفیف | ||||
| روبرت شومان | دمیتری شوستاکوویچ | |||||
| فرانتس لیست | پل هیندمیت | |||||
| ریشارد واگنر | الیویه مسیان | |||||
| جوزپه وردی | آنتون وبرن | |||||
| آنتون بروکنر | آلبان برگ | |||||
| یوهانس برامس | پل هیندمیت | |||||
| کامی سن-سانس | آرون کوپلند | |||||
| ژرژ بیزه | ||||||
| پیوتر ایلیچ چایکوفسکی | ||||||
| آنتونین دورژاک | ||||||
| ادوارد گریگ | ||||||
| نیکلای ریمسکی-کورساکف | ||||||
| جاکومو پوچینی | ||||||
| گوستاو مالر | ||||||
| ریشارد اشتراوس |
نمودار فرم در دوره‌های موسیقی کلاسیک
| دورهٔ قرون وسطیٰ | دورهٔ رنسانس | دورهٔ باروک | دورهٔ کلاسیک | دورهٔ رمانتیک | دورهٔ مدرن | دورهٔ معاصر |
|---|---|---|---|---|---|---|
| کنسرتو گروسو | سمفونی | سمفونی | سمفونی | |||
| کنسرتو | کنسرتو | کنسرتو | کنسرتو | |||
| سونات | سونات | سونات | سونات | |||
| سونات تریو | کوارتت زهی | کوارتت زهی | کوارتت زهی | |||
| رقص | سوئیت | سوئیت | سوئیت | |||
| پوئم سمفونیک | پوئم سمفونیک | |||||
| اوورتور | اورتور | |||||
| اپرا | اپرا | اپرا | اپرا | |||
| مس | مس | مس | مس | مس | ||
| اوراتوریو | اوراتوریو | اوراتوریو | اوراتوریو | |||
| کانتات | کانتات | کانتات | کانتات | |||
| فوگ | ||||||
| موسیقی الکترونیک | ||||||
| مادریگال | سرود تصنیعی | سرود تصنیعی | ||||
| قطعه به مناسبت | قطعه به مناسبت | |||||
| سرودهای گرگوریایی |
تحول سازبندی
مثال‌هایی از سیر تحول سازبندی در دوره‌های مختلف موسیقی کلاسیک.
| خانوادهٔ سازها | (دورهٔ باروک)
یوهان سباستیان باخ (کنسرتوی براندنبورگ) | (دورهٔ کلاسیک)
یوزف هایدن (سمفونی شماره ۱۰۴) | (دورهٔ رمانتیک)
هکتور برلیوز (سمفونی فانتاستیک) | (دورهٔ مدرن)
ایگور استراوینْسکی (بالهٔ پرستش بهار) |
|---|---|---|---|---|
| بادی‌های چوبی | یک فلوت
یک ابوا | دو فلوت
دو ابوا دو کلارینت دو فاگوت | یک پیکولو
دو فلوت دو ابوا چهار کلارینت چهار فاگوت | دو پیکولو
سه فلوت یک فلوت آلتو چهار ابوا دو کُر آنْگْله پنج کلارینت دو کلارینت باس چهار فاگوت دو کنترفاگوت |
| بادی‌های مسی | یک ترومپت | دو کُر
دو ترومپت | چهار کُر
دو ترومپت دو کُرنِت سه ترومبون دو توبا | هشت کُر
چهار ترومپت یک ترومپت باس سه ترومبون دو توبای تنور دو توبای باس |
| سازهای کوبه‌ای | دو تیمپانی | چهار تیمپانی
طبل بزرگ | شش تیمپانی
طبل بزرگ سنج تام‌تام | |
| زهی‌ها | ده تا بیست ساز زهی | سی تا سی و پنج ساز زهی | شصت تا شصت و پنج ساز زهی | شصت تا هفتاد و پنج ساز زهی |
| سازهای دیگر | هارپسیکورد | دو هارپ |
جستارهای وابسته
نگارخانه
پانویس
- ↑ «بایگانی‌های موسیقی کلاسیک». ایران موزیکولوژی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۱۱.
- ↑ «موسیقی رمانتیک». گفتگوی هارمونیک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷.
- ↑ «سبک‌شناسی». موسیقی فارابی.
- ↑ ریچارد ال. وینک، ترجمهٔ پرویز منصوری (۱۳۶۶). چگونه خوب بشنویم. تهران: کتاب زمان. ص. ص ۲۸۴.
