علی صیاد شیرازی

تولد

علی صیاد شیرازی در ۲۳ خرداد ۱۳۲۳ در روستای کبودگنبد شهرستان درگز از توابع استان خراسان رضوی زاده شد. مادرش شهربانو و پدرش زیادخان نام داشت. پدرش، که از عشایر قشقایی بود، به استخدام ژاندارمری درآمد و سپس به ارتش منتقل شد. او به همراه پدر و خانواده، مانند دیگر خانواده‌های نظامیان، از شهری به شهری مهاجرت می‌کرد. شهرهای مشهد، گرگان، شاهرود، آمل، گنبد و سرانجام گرگان محلّ پرورش وی شدند.

مادر وی، شهربانو شجاع، در ۴ مرداد ۱۳۹۵ درگذشت.

تحصیلات و ازدواج

علی صیاد شیرازی، در سال ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل به تهران آمد و سال ششم متوسطه را در تهران گذراند و در سال ۱۳۴۲ موفق به اخذ دیپلم گردید. در سال ۱۳۴۳ در کنکور دانشکده افسری شرکت کرد و پذیرفته شد و سرانجام در مهرماه ۱۳۴۶ در رسته توپخانه دانش‌آموخته شد و با درجه ستوان دومی وارد ارتش گردید. پس از طی دوره آموزشی در شیراز و اصفهان به لشکر تبریز و سپس لشکر زرهی کرمانشاه منتقل شد.

او در سال ۱۳۵۰ برای گذراندن دوره آموزش زبان انگلیسی به تهران منتقل شد و پس از پایان کلاس به موجب تسلط بالایی که به دست آورده بود، از استادان زبان انگلیسی ارتش شد. وی زمانی که تصمیم داشت با دختر عموی خود، عفت شجاع، ازدواج کند، با مخالفت ارتش حکومت پهلوی روبرو شد. حکومت پهلوی دلیل مخالفتش را سابقه مبارزاتی پدر عفت شجاع با حکومت مطرح کرد. اما سرانجام در اثر اصرار ستوان شیرازی، ارتش حکومت پهلوی با این ازدواج موافقت کرد.

او در انجمن حجتیه فعالیت می‌کرد و از افراد مهم آن‌ها بود.

وی در سال ۱۳۵۲ برای تکمیل تخصص‌های توپخانه از طرف ارتش به آمریکا اعزام شد تا دوره هواسنجی بالستیک را بگذراند. او این دوره آموزشی را در شهر فورت سیل در ایالت اوکلاهما، در منطقه‌ای نظامی، با موفقیت طی کرد و پس از گذراندن دوره، با تخصصی جدید به ایران مراجعت کرد.

ارتش برای استفاده از دانش نظامی ستوان، او را در سال ۱۳۵۳ به اصفهان (مرکز توپخانه) منتقل کرد.

پیش از انقلاب صیاد در اصفهان با یافتن دوستان جدید مطالعات مذهبی خود را پی گرفت و شخصیت سیاسی خویش را بارز ساخت و در نامه‌ای که برای محمد مهدی کتیبه، یکی از افسران مذهبی، ارسال کرد این جمله را نوشت: «در مورد برنامه‌های مذهبی بحمدالله پیش می‌رویم مخصوصاً در آن قسمت که می‌دانید». این جمله حساسیت ضداطلاعات را برانگیخت و از آن پس وی تحت مراقبت قرار گرفت. آن‌ها پس از تحقیق و مراقبت متوالی، او را «متعصب مذهبی» معرفی کردند و مراقبت از وی را شدت بخشیدند.
صیاد در اواخر حکومت پهلوی به دلیل این که در بین افسران، ضدیت با حکومت وقت می‌کرد و از مخالفان حکومت پهلوی بود، ضداطلاعات از قرار دادن جنگ‌افزار در اختیار وی ممانعت کرد و اعلام نمود که از واگذاری مشاغل حساس به او خودداری شود. سرانجام او در ۱۹ بهمن دستگیر و زندانی شد و در آستانه پیروزی انقلاب، در بهمن ۱۳۵۷ آزاد شد.

پس از پیروزی انقلاب، صیاد شیرازی با رحیم صفوی و احمد سالک آشنا می‌شود و با همکاری یکدیگر از پادگان‌های اصفهان حفاظت می‌کنند.

وی پس از پیروزی انقلاب ایران، سال ۱۳۵۸ در کردستان، به فرماندهی عملیات شمال غرب کشور برگزیده شد و در نبردهای کردستان به همراه مصطفی چمران نقش مهمی ایفا نمود.

عزل از فرماندهی غرب کشور

پس از حوادث کردستان، صیاد با درجه سرگردی به همراه رحیم صفوی به غرب اعزام می‌شود و با همکاری ارتش و سپاه، بر سنندج مسلط می‌شود. این عملیات در کردستان موجب می‌شود تا او با درجه سرهنگی به فرماندهی عملیات غرب منصوب شود. ولی مدتی بعد به سبب تمرد، این ۲ درجه از او پس گرفته می‌شود.

در نوشته‌های بنی صدر این‌گونه آورده شده که در سردشت، نیروهای تحت امر سرهنگ صیاد شیرازی تلفات و شکست سختی متحمل شده‌اند. در پاسخ به پرسش فرماندهٔ کل قوا، بنی‌صدر در مورد تلفات، صیاد شیرازی پاسخ می‌دهد آنان به بهشت می‌روند و برای جبران شکست درخواست استفاده از بمب ناپالم می‌کند که با خشم شدید و مخالفت بنی‌صدر مواجه می‌شود. این اختلافات موجب خلع دو درجه، برکناری و دستور محاکمهٔ نظامی صیاد شیرازی می‌شود.

ولی آنچه توسط خود صیاد شیرازی و همچنین سخنگوی وقت ارتش سرتیپ غلامحسین دربندی نقل شده این ماجرا با آنچه بنی صدر نوشته متفاوت است.

صیاد شیرازی درباره عزل خود گفته‌است:

به موجب سعایت‌هایی که علیه اینجانب و قرارگاه عملیاتی غرب کشور انجام گرفت، به دستور رئیس‌جمهوری وقت حیطه فرماندهی من به کردستان محدود شد. سپس از مسئولیت خود عزل شدم. در ضمن به درجه قبلی یعنی سرگردی تنزل یافتم. در همین اوان بود که جنگ تحمیلی نیز آغاز گردید.

پس از خلع بنی‌صدر، با حضور محمدعلی رجایی در سمت ریاست جمهوری، صیاد شیرازی بار دیگر با دریافت دو درجه، به ارتش بازگشت و برای پایان دادن به ناهماهنگی ارتش و سپاه، قرارگاه مشترک عملیاتی سپاه و ارتش تحت عنوان قرارگاه حمزه سیدالشهداء را راه‌اندازی کرد.

صیاد شیرازی درخاطره‌ای نقل می‌کند:

نامه‌ای به من ابلاغ شد تا قرار گاه را به‌هم بزنم و بعنوان مشاور فرمانده لشکر کردستان در امرعملیات نامنظم کار کنم؛ یعنی مسئولیت من از فرماندهی منطقه کرمانشاه و کردستان محدود به کرمانشاه شد. حالا می‌بایست یک دفعه تشکیلات را برهم می‌زدیم در حالی که کار تمام نشده بود، چون کار را غیر معقول می‌دیدم؛ غفلت کردم و نامه‌ای تهیه کردم و در آن جملاتی نوشتم که از نظر نظامی حالت طغیان و سرپیچی و تمرد را داشت. مستندترین مدرکی که بنی صدر به تحریک اطرافیانش همه جا بگوید ببینید این همان است که می‌گفتم؛ صیاد طغیان و تمرد کرده‌است. بنی صدر نامه را مستقیم برده بود خدمت حضرت امام و گفته بود که صیاد شیرازی تمرد کرده. حضرت امام مرا که نمی‌شناخت ایشان هم همان اعتقادی که به اصول دین داشتند دستور داده بودند؛ با ایشان طبق مقررات رفتار کنید و منظور از مقررات نه تنها برکناری با قاطعیت بلکه گرفتن درجه و حتی دادگاهی کردن بود.

پس از کشته شدن ولی‌الله فلاحی در ۹ مهر ۱۳۶۰، قاسمعلی ظهیرنژاد (فرماندهٔ وقت نیروی زمینی) به سمت رئیس ستاد مشترک ارتش منصوب شد و صیاد شیرازی (با درجه سرهنگی) به درخواست اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس شورای عالی دفاع و با حکم سید روح‌الله خمینی به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش منصوب شد.

او در مقام فرمانده نیروی زمینی ارتش با مشارکت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در عملیات طریق القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم‌بن‌عقیل، مطلع‌الفجر، محرم، والفجر۱، ۲، ۳، ۴، ۸، ۹، عملیات خیبر و بدر و قادر شرکت نمود و پیروزی‌های بزرگی را برای ایران به ارمغان آورد.

در سال ۱۳۶۴ و بعد از عملیات قادر صیاد شیرازی ناکامی ارتش در این عملیات را ناشی از عدم همکاری سپاه دانستهو این موضوع اختلافات پیش آمده بین محسن رضایی به عنوان فرمانده کل سپاه و صیاد شیرازی به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش تا بدانجا رسید که آیت‌الله خمینی در تیر ۱۳۶۵ با آنها در جماران ملاقات کرد و از آنها خواست "وحدت" را دنبال کنند. اما علی صیاد شیرازی در مرداد سال ۱۳۶۵ از فرماندهی نیروی زمینی استعفا داد و با پیشنهاد سید علی خامنه‌ای و تصویب سید روح‌الله خمینی به سمت «نمایندگی رهبری در شورای عالی دفاع» منصوب شد. به گفته رئیس اداره دوم ارتش در دهه ۶۰، سرهنگ محمدمهدی کتیبه محسن رضایی باعث کنارگذاشتن صیاد شیرازی از فرماندهی نیروی زمینی ارتش بود. در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۶۶، وی به درجه سرتیپی ارتقاء یافت.

صیاد شیرازی (به همراه محسن رضایی و اکبر هاشمی رفسنجانی) به عنوان "اصلی‌ترین رهبران نظامی ایران و کسانی که به وضوح پس از آزادسازی خرمشهر طرفدار ادامه جنگ و کشاندن جنگ به داخل عراق بودند، شناخته می‌شد.

صیاد شیرازی در سال ۱۳۶۷ در عملیات مرصاد که در خلال آن مرزهای غربی ایران مورد هجوم مجاهدین خلق قرار گرفته بود، با طراحی و فرماندهی این عملیات به نیروهای مجاهدین شکست سختی وارد کرد.

در مهر ۱۳۶۸، بنابه درخواست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، و با موافقت و حکم فرماندهی کل قوا به سمت معاونت بازرسی ستاد کل نیروهای مسلح و در شهریور ۱۳۷۲ به سمت جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح منصوب شد. او پنج روز قبل از مرگ در ۱۶ فروردین ۱۳۷۸ هم‌زمان با عید غدیر از سوی فرمانده کل قوا به درجه سرلشکری ارتقاء پیدا کرد که این درجه مجدداً پس از کشته شدن وی به سپهبدی ارتقاء یافت.

صیاد شیرازی در بامداد ۲۱ فروردین ۱۳۷۸ به وسیله عوامل مسلح سازمان مجاهدین خلق در پوشش رفتگر، مقابل درب منزل مسکونی‌اش واقع در تهران و در برابر دیدگان فرزندش ترور شد. طبق گزارشی از خبرگزاری ایسنا، زهره قائمی، به عنوان مسئول عملیات ترور صیاد شیرازی معرفی شد.

علی صیاد شیرازی طی مراسمی با حضور سید علی خامنه‌ای و مقامات لشکری و کشوری و جمعی از دوستدارانش، در قطعه ۲۹ بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

رحیم صفوی فرمانده وقت سپاه پاسداران در حاشیه مراسم یازدهمین سالگرد ترور گفت: عملیات تلافی‌جویانه سپاه پاسداران در همان سال اول ترور، با شلیک بیش از هزار گلوله توپ و موشک به مقرهای مجاهدین خلق در داخل خاک عراق انجام شد. رحیم صفوی تصریح کرد: بدون شک دستور ترور صیاد شیرازی از یک رده بالاتر به مجاهدین خلق داده شد و شخص صدام این دستور را به مجاهدین خلق داد. سرلشکر صفوی افزود: سپاه پاسداران در همان سال اول ترور وی، طی یک طرح عملیاتی از ساعت ۴ تا ۸ صبح تمام مقرهای مجاهدین خلق از پادگان اشرف گرفته تا العماره را با شلیک بیش از هزار موشک و گلوله توپ‌خانه برد بلند، منهدم و تلفات سنگینی را به مجاهدین خلق وارد کرد. به دنبال این عملیات، عراق واکنش شدیدی از خود نشان نداد و تنها به گله مختصری بسنده کرد

احمدرضا پوردستان فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی، دلایل و بهانه‌های اصلی ترور صیاد شیرازی توسط مجاهدین خلق را شکست و ضربه‌ای دانست که این گروه در عملیات مرصاد در اثر تدابیر و فرماندهی صیاد شیرازی متحمل شده بودند. وی افزود صیاد شیرازی با شناخت خوبی که از منطقه و نیروها داشت به پایگاه کرمانشاه رفت و با بالگرد ۲۱۴ هوانیروز، عملیات شناسایی از منطقه را انجام داد و در نهایت با ساماندهی و تدابیر ویژه خود با کمک و هدایت نیروها، ضربه مهلکی در عملیات مرصاد به مجاهدین خلق وارد و مجاهدین خلق را مجبور به عقب‌نشینی کرد.

فرض‌الله شاهین‌راد در مورد وی می‌گوید «صیاد توانست خرد نظامی را با احساس مردمی ترکیب کند». شاهین راد این کار را خدمت صیاد می‌داند.

پس از درگذشت علی صیاد شیرازی، سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی به او درجه سپهبدی اعطا کرد.

همچنین چندین خیابان، ساختمان و مجتمع نظامی با نام وی نامگذاری شده‌اند، از جمله یک بزرگراه و یک ایستگاه مترو در تهران.

این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های رسمی امیر صیاد شیرازی است که بر روی لباس همسان او نصب می‌شود ولی جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی را دربر نخواهد گرفت.

آرم‌ها

آرم‌های سینه
چتربازی درجه سه	آجا

آرم‌های بازو
ستاد کل نیروهای مسلح	رنجر

نوار نشان‌ها

نام نشان‌ها

• مجموعه مقالات اولین نشست کنفرانس بررسی دفاع مقدس / به‌کوشش ذاکر صالحی / دانشگاه امام حسین/ ۱۳۷۱.
• سونای زعفرانیه / علیرضا نوری‌زاده.
• خاطرات امیر شهید سپهبد صیاد شیرازی / مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۷۸.
• خاطرات سال‌های نبرد / محسن مؤمنی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت و نشر شاهد / ۱۳۷۸.
• صیاد دل‌ها / احمد حسینیان / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی / ۱۳۷۸.
• ناگفته‌های جنگ / تدوین احمد دهقان / دفتر ادبیات وهنر مقاومت / ۱۳۷۸.
• یادداشت‌های سفر شهید صیاد شیرازی / محسن کاظمی / دفتر ادبیات و هنر مقاومت / ۱۳۷۸.
• عملیات آزادسازی سنندج و گردنه صلوات‌آباد (اردیبهشت ۱۳۵۹) / تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۷۹.
• عملیات شیندرا /تدوین علی صادقی‌گویا / هیئت معارف جنگ / ۱۳۷۹.
• اسطوره‌ها / به‌کوشش خلیل اسفندیاری / نشر شاهد / ۱۳۸۰.
• یادداشت‌های ویژه سپهبد علی صیاد شیرازی (۱۳۶۴تا ۱۳۶۸) / به‌کوشش سیدحسام هاشمی / ایران سبز / ۱۳۸۰.
• امیر دلاور /گردآورنده امیرحسین انبارداران / نشر شاهد / ۱۳۸۱.
• گردنه خان تا قله آربابا /تدوین علی صادقی‌گویا / ایران سبز / ۱۳۸۱. ـ مسافر صبح / به‌کوشش شورای شعر بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس / مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی نخلستان / ۱۳۸۱.
• در کمین گل سرخ / محسن مؤمنی / سوره مهر / ۱۳۸۲.
• یادگاران (جلد ۱۱:کتاب صیاد شیرازی) / رضا رسولی / روایت فتح / ۱۳۸۲.
• رفتارشناسی ایثارگران(سیری در رفتارشناسی امیر شهید سپهبد علی صیاد شیرازی) / محمودرضا امینی /شعاع / ۱۳۸۳. ـ یاد یار / هیبت‌الله اسدی / دانشگاه افسری امام علی/ ۱۳۸۳.
• افلاکیان زمین (جلد ۱۰: علی صیاد شیرازی) / محمدحسین عباسی ولدی / نشر شاهد / ۱۳۸۴.
• خدا می‌خواست زنده بمانی (کتاب صیاد شیرازی) / فاطمه غفاری /روایت فتح / ۱۳۸۴.
• سفر به ماوراء / کاوه خاتمی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
• هرچند دیر / هیبت‌الله اسدی / ایران سبز / ۱۳۸۴.
• آخرین گلوله صیاد / داوود امیریان / نشر صریر / ۱۳۸۵.
• عاشق‌ترین صیاد/ محبوبه معراجی‌پور/ مرکز اسناد انقلاب اسلامی / ۱۳۸۵.
• منش فرماندهی / احمد نوروزی فرسنگی / عرشان / ۱۳۸۵.
• پرواز غریبانه / مهدی وحیدی صدر / حدیث نینوا (قم) / ۱۳۸۶.
• جلوه یار /احمد حسینیان / ایران سبز / ۱۳۸۶.
• سخن آشنا / علی اعوانی / ارتش جمهوری اسلامی ایران، سازمان عقیدتی سیاسی (نشر آجا) / ۱۳۸۶