شیمی در گذر زمان

شیمی در گذر زمان آثار مهم، اکتشافات، ایده‌ها، اختراعات و آزمایش‌هایی را نشان می‌دهد که درک بشریت از دانشی نو به نام شیمی که به مطالعه ترکیب مواد و اثرات متقابل آن‌ها می‌پردازد را به‌طور چشمگیری تغییر داده‌است. تاریخ دانش شیمی به شکل جدید آن، توسط دانشمند ایرلندی، رابرت بویل، آغاز شد؛ هرچند که ردپاهایی از آن را می‌توان تا زمان‌های دورتری مشاهده کرد؛ حتی تا اوایل دورانی که بشر شروع به ثبت تاریخ نموده بود. ایده‌های اولیه که بعداً در دانش نوین شیمی وارد شدند، از دو منبع اصلی که عبارت‌اند از فیلسوفان طبیعی و کیمیاگران تشکیل شده‌اند. فیلسوفان طبیعی مانند ارسطو و دموکریت در تلاش برای توضیح رفتار دنیای پیرامون خود از استدلال استنتاجی استفاده کردند. حال اینکه کیمیاگرانی چون جابر و رازی افرادی بودند که در تلاش برای افزایش عمر یا انجام تبدیل مواد به یکدیگر بودند که از جمله این تلاش‌ها، تبدیل فلزات پایه به طلا با استفاده از تکنیک‌های تجربی بود. نخستین واکنش شیمیایی که بشر توانست آن را کنترل و مهار کند، سوختن و آتش بود. آتش برای مردم باستان، یک نیروی عرفانی بود که می‌توانست یک ماده را به یک مادهٔ دیگر تبدیل کند؛ در حالی که نور و گرما نیز می‌بخشد. آتش بر بسیاری از جوامع تأثیر گذاشت؛ به‌طوری‌که فعالیت‌های روزمره‌ای مانند آشپزی و تهیه نور و گرما تا فناوری‌هایی مانند سفالگری، تهیهٔ آجر و ذوب فلزها همگی وابسته به آتش بودند.

تصویری از سیستم جدید فلسفه شیمیایی جان دالتون، اولین توضیح نوین نظریه اتمی

جدول تناوبی مندلیف مربوط به سال ۱۸۶۹

H(t)|\psi (t)\rangle =i\hbar {\frac {d}{dt}}|\psi (t)\rangle

معادله شرودینگر رفتار موجی ذرات را توصیف می‌کند. اروین شرودینگر معادله‌ای را بر اساس قضیه طول موج دوبروی توسعه داد که موج وابسته به ذرات و چگونگی تغییر حالت سیستم‌های کوانتومی را توصیف می‌کند.

مصریان باستان در زمان پیش از پادشاهی قدیمی توانستند نوعی سفال براق بسازند که به سفال مصری معروف است. در آن زمان این صنعت گرانب‌ها تلقی می‌شد؛ چراکه این سفال‌ها از خاک رس تهیه نمی‌شدند و از سیلیس و مقادیر کمی آهک و جوش شیرین به دست می‌آمدند. مصریان باستان در زمینهٔ متالورژی نیز توانا بودند و نوشته‌هایی به خط هیروگلیف مربوط به ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد موجود است که طلا را توصیف می‌کنند. سفالینه‌های خاکستری با لعاب سیاه در ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد در تپه حصار و تپه سیلک به وجود آمدند. این سفال‌ها نخستین نوع سفال‌های لعاب‌داری هستند که شناخته شده‌اند. ایرانیان باستان برای خودآرایی از موادی مانند سرخاب، وسمه و سرمه استفاده می‌کردند که این مواد را از چربی حیوانات یا خاکستر به دست می‌آوردند و به آن‌ها رنگدانه‌های طبیعی می‌افزودند. در آن دوران فیروزه به خاطر رنگ زیبایش مورد توجه بود و ایران تنها کشوری بود که این سنگ گرانبها را استخراج می‌کرد.

فیلسوفان تلاش می‌کردند تا بدانند چرا مواد مختلف ویژگی‌های (رنگ، بو و غلظت) و حالت‌های متفاوت (جامد، مایع و گاز) دارند و با شیوه‌های گوناگون با یکدیگر واکنش می‌دهند. در این زمان فیلسوفان یونانی نخستین نظریه‌ها را دربارهٔ شیمی و طبیعت ارائه کردند که تاحدودی این نظریه‌ها متأثر از فرهنگ و تمدن‌های زمان خود بود. برای مثال، تالس تصور می‌کرد آب عنصر اصلی سازندهٔ جهان است. دویست سال پس از او ارسطو از «عناصر چهارگانه» سخن گفت و اعتقاد داشت که جهان از چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش ساخته شده‌است. مشاهده کردن، اندیشیدن و نتیجه‌گیری کردن ابزارهای یونانیان باستان برای مطالعهٔ علوم طبیعی بود. کیمیاگران نیز تا پیش از آغاز دوران شیمی مدرن تنها از این سه ابزار استفاده می‌کردند. در سال ۱۶۰۵، فرانسیس بیکن کتاب مهارت و پیشرفت فراگیری را منتشر کرد که حاوی توضیحاتی بود که بعدها به روش علمی معروف شد. در سال ۱۶۱۵ ژان بگن برای اولین بار از معادله شیمیایی استفاده کرد.

رابرت بویل، در سال ۱۶۶۱ در کتاب شیمی‌دان شکاک، شیمی را علمی تجربی خواند. او از محققان خواست تا علاوه بر سه ابزار اصلی یونانیان پژوهش‌های علمی نیز انجام دهند. وی اولین بار میان شیمی و کیمیا تفاوت قائل شد. بویل عقیدهٔ ارسطو را که جهان از چهار عنصر آب، هوا، خاک و آتش تشکیل شده‌است، رد کرد و به جای آن سه عنصر نمک، گوگرد و جیوه را عناصر سازندهٔ جهان دانست. در عوض، او مفهومی جدید ارائه کرد که ذرات اولیه با ایجاد پیوند با یکدیگر ترکیب‌های جدید می‌سازند. این تعبیر ساده‌ترین و در عین حال معقول‌ترین تعبیری بود که ارائه شد. پس از آن برای توجیه پدیده‌های طبیعی به جای نظریهٔ ارسطو از نظریهٔ بویل استفاده شد. آنتوان لاووازیه در سال ۱۷۸۹ قانون پایستگی جرم را مطرح کرد که به قانون لاووازیه نیز مشهور شد. در این هنگام، قوانین شیمی کمی قوی‌تر شد؛ به گونه‌ای که پیش‌بینی‌های درست‌تری صورت می‌گرفت.

مطالعه علم شیمی که به‌عنوان دانش بنیادی شناخته می‌شود، به مقدار بسیار زیادی هم از علوم و فناوری‌های دیگر تأثیر پذیرفته و هم بر آن‌ها اثر گذاشته‌است. بسیاری از رخدادهایی که مبنای اساسی درک امروزی ما از شیمی به حساب می‌آیند، خود به‌عنوان اکتشافاتی کلیدی در زمینه‌های علمی دیگر مانند فیزیک، زیست‌شناسی، اخترشناسی، زمین‌شناسی و علم مواد به‌حساب می‌آیند.

قبل از پذیرش روش علمی و کاربرد آن در حوزه شیمی، جنجال‌برانگیز است که بسیاری از افراد ذکر شده در زیر را به عنوان «شیمی‌دان» به معنای مدرن کلمه در نظر بگیریم. با این حال، ایده‌های برخی از متفکران بزرگ، یا برای پیشرفت آنها، یا برای پذیرش گسترده و طولانی مدت آنها، در اینجا آورده شده‌است.

	اکتشاف
	اختراع
	انتشار کتاب و مقاله
	تجزیه و تحلیل
	ارائهٔ نظریه

پیش از سده ۱۷



کشف هوا به عنوان یک عنصر مادی منسوب به امپدوکلس است.	پذیریش ۱۰۰۰ ساله نظریه پنج عنصر ارسطو	دموکریتوس ایده اتم را مطرح می‌کند.	افلاطون عناصر چهارگانه را تشکیل‌دهندهٔ گیتی می‌داند.	تدوین نخستین روش علمی برای شیمی توسط جابر بن حیان.

تجهیزات تقطیر زوزیموس، از نسخ خطی یونان بیزانس قرن پانزدهم.

صفحهٔ اولِ کتاب در طبیعت اشیاء در نسخهٔ کتابت‌شده به‌دست گیرولامو دی ماتئو، ۱۴۸۳

آندریاس لیباویوس، الکیمیا از نخستین کتاب‌های درسی در زمینه شیمی را منتشر می‌کند.

	سال	رویداد
گاه‌شمار شیمی پیش از سدهٔ ۱۷
	حدود ۳۰۰۰ پ.م	مصریان نظریه اوگدوود را تدوین می‌کنند یا «نیروهای اساسی» که همه چیز از آن تشکیل شده‌است که شامل ۸ اسطوره (خدایان آشوب) بود که قبل از خلق خورشید وجود داشته‌اند و به حالت خالی قبل از ایجاد جهان یا کیهان در اسطوره‌های آفرینش به «شکاف» اولیه ایجاد شده توسط جدایی اصلی بهشت و زمین اشاره دارد در واقع هشت خدای اولیه بود که در هرمپولیس پرستش می‌شدند.
	۱۲۰۰ پ.م	از تاپوتی بلاتیکالیم، به عنوان یک عطرساز و شیمی‌دان باستانی، در یک لوح گلی به خط میخی در میان‌رودان نام برده شده‌است.
	۴۵۰ پ.م	امپدوکلس ادعا می‌کند که همه چیز از چهار عنصر اولیه تشکیل شده‌است: زمین، هوا، آتش و آب که به موجب آن دو نیروی فعال و متضاد یعنی عشق و نفرت یا وابستگی و ضد تعارض بر این عناصر عمل می‌کنند و آنها را به اشکال بی‌نهایت متنوع ترکیب و تفکیک می‌کنند.
	۴۴۰ پ.م	لوسیپوس و دموکریتوس ایده اتم را مطرح می‌کنند، ذره‌ای غیرقابل تفکیک که تمام ماده از آن ساخته شده‌است. این ایده تا حد زیادی توسط فیلسوفان طبیعی به نفع دیدگاه ارسطو رد می‌شود.
	حدود ۳۶۰ پ.م	افلاطون در نقل داستان آفرینش در گفت‌وگو با تیمائوس، از عناصر چهارگانه یاد می‌کند و آنها را عناصر تشکیل‌دهندهٔ گیتی نسبت می‌دهد که شامل بحث در مورد ترکیب معدنی و آلی بدن است و یک رساله اساسی در شیمی می‌باشد و بیان می‌کند که: خداوند آب و هوا را در وسط خاک و آتش قرار داد و بین همهٔ آنها تناسبی واحد برقرار ساخت […] به این ترتیب از پیوند این چهار عنصر، جسم جهان به وجود آمد و در سایهٔ تناسب، توازن و هماهنگی در درون آن حکمفرما گردید.
	حدود ۳۵۰ پ.م	ارسطو با گسترش در امپدوکلس، ایده ماده را به عنوان ترکیبی از مواد و شکل مطرح می‌کند و نظریه پنج عنصر، آتش، آب، زمین، هوا و اثیر را شرح می‌دهد. این نظریه بیش از ۱۰۰۰ سال در سراسر جهان غرب پذیرفته شد.
	۵۰ پ.م	لوکرتیوس، کتاب در طبیعت اشیاء، که شرح شاعرانه‌ای از ایده‌های مکتب اتم‌گرایی است را منتشر می‌کند.
	حدود ۳۰۰	زوزیموس پانوپولیس برخی از قدیمی‌ترین کتاب‌های شناخته شده در مورد کیمیاگری را می‌نویسد، مطالعه او روی ترکیب آب‌ها، حرکت، رشد، جسم و ترسیم ارواح و پیوند ارواح در بدن بود.
	۷۷۰	ابوموسی جابر بن حیان ملقب به جابر، کیمیاگر ایرانی که «توسط بسیاری به عنوان پدر علم شیمی شناخته می‌شود»، یک روش آزمایشی اولیه را برای شیمی تدوین می‌کند و اسیدهای بیشماری از جمله هیدروکلریک اسید، نیتریک اسید، سیتریک اسید، استیک اسید، تارتاریک اسید و تیزاب سلطانی را جدا می‌کند.
	۱۰۰۰	ابوریحان بیرونی و ابن سینا، شیمیدانان ایرانی، عمل کیمیاگری و نظریه انتقال فلزات را رد می‌کنند.
	۱۱۶۷	استاد سالرنوس از دانشکده سالرنو برای اولین بار اشاراتی به تقطیر شراب می‌کند.
	۱۲۲۰	رابرت گروستسته چندین تفسیر ارسطویی را منتشر می‌کند که در آن چارچوب اولیه روش علمی را ارائه می‌کند.
	۱۲۵۰	تادئو آلدروتی تقطیر جزء به جزء را ایجاد می‌کند، که بسیار مؤثرتر از پیشینیان خود است.
	۱۲۶۰	آلبرتوس ماگنوس، فیلسوف آلمانی آرسنیک و نقره نیترات را کشف می‌کند. او همچنین یکی از اولین منابع ارجاع شده به اسولفوریک اسید بوده‌است.
	۱۲۶۷	راجر بیکن، کشیش و فیلسوف کتاب اپوس مأیوس را منتشر می‌کند، که برای نخستین بار روش علمی را ارائه می‌دهد، و حاوی نتایج آزمایش‌های او با باروت است.
	۱۳۱۰	شبه جابر، کیمیاگر ناشناس اسپانیایی تحت نام جابر، چندین کتاب را منتشر کرد که این تئوری دیرینه را به وجود آورد که تمام فلزات از نسبت‌های مختلف گوگرد و جیوه تشکیل شده‌اند. وی یکی از اولین کسانی است که نیتریک اسید، تیزاب سلطانی و نیتریک اسید را توصیف می‌کند.
	۱۵۳۰	پاراسلسوس مطالعه یاتروشیمی، زیر شاخه‌ای از کیمیاگری اختصاص داده شده تمدید حیات و مربوط به علم پزشکی و داروسازی را توسعه می‌دهد، که ریشه‌های صنعت داروسازی مدرن است. همچنین ادعا می‌شود که وی اولین کسی است که از کلمه شیمی استفاده کرده‌است.
	۱۵۹۷	آندریاس لیباویوس کتاب درسی الکیمیا، از نخستین کتاب‌های درسی در زمینه شیمی را منتشر می‌کند.

سده ۱۷ و ۱۸



رابرت بویل، نخستین شیمی‌دان مدرن و پایه‌گذار شیمی جدید.	جوزف پریستلی، کاشف چرخه کربن، اکسیژن و ۹ گاز دیگر	آنتوان لاووازیه، «پدر شیمی مدرن»	ژوزف پروست، ارائه‌دهنده قانون نسبت‌های معین	آلساندرو ولتا، بنیانگذار الکتروشیمی با ساخت نخستین باتری شیمیایی

صفحه عنوان کتاب شیمی‌دان شکاک نوشتهٔ رابرت بویل.

کارل ویلهلم شیله، کاشف مولیبدن، تنگستن و باریم است. او کلر را نیز قبل از همفری دیوی کشف کرد.

	سال	رویداد
گاه‌شمار شیمی در سده ۱۷ و ۱۸
	۱۶۰۵	فرانسیس بیکن کتاب مهارت و پیشرفت یادگیری را منتشر می‌کند که شامل توضیحی است دربارهٔ آنچه بعدها به عنوان روش علمی شناخته می‌شود.
	۱۶۰۵	مایکل سندی‌ووجیس رساله کیمیاگری نور جدیدی از کیمیاگری را منتشر می‌کند که وجود «غذای زندگی» را در هوا پیشنهاد می‌دهد، که سپس بعنوان اکسیژن شناخته شد.
	۱۶۱۵	ژان بیوین کتاب اصول کیمیاگری، از نخستین کتاب‌های درسی شیمی را منتشر می‌کند، و در آن اولین معادله شیمیایی را ترسیم می‌کند.
	۱۶۳۷	رنه دکارت کتاب گفتار در روش، را منتشر می‌کند که حاوی خلاصه‌ای از روش‌های علمی است.
	۱۶۴۸	پس از مرگ ژان باپتیست ون هلمونت، کتاب طلوع خورشید پزشکی که توسط برخی از آن به عنوان یک اثر مهم انتقالی بین کیمیاگری و شیمی و از منابعی که تأثیر بزرگی بر رابرت بویل نهاده یاد می‌شود. این کتاب حاوی نتایج آزمایش‌ها بیشمار است و نسخه اولیه قانون پایستگی جرم را تبیین می‌کند.
	۱۶۶۱	رابرت بویل کتاب شیمی‌دان شکاک را منتشر کرد، کتابی که در مورد تمایز بین شیمی و کیمیاگری بود. این کتاب شامل برخی از اولین ایده‌های مدرن در مورد اتم‌ها، مولکول‌ها و واکنش شیمیایی است و نشانه آغاز تاریخ شیمی مدرن است.
	۱۶۶۲	رابرت بویل، قانون بویل را توصیف می‌کند، قانونی که بیان می‌کند در دمای ثابت حجم گازها با وارد شدن فشار به‌طور منظمی کاهش می‌یابد؛ به عبارت دیگر، در گازها همواره میان حجم و فشار رابطه‌ای وارونه وجود دارد.
	۱۷۳۵	شیمیدان سوئدی جرج برندت یک رنگدانه آبی تیره را که در سنگ معدن یافت می‌شود، تجزیه و تحلیل می‌کند. برنت نشان داد که رنگدانه حاوی عنصر جدیدی است که بعداً کبالت نامگذاری شده‌است.
	۱۷۵۴	جوزف بلک، دانشمند و فیزیک‌دان اسکاتلندی دی‌اکسید کربن را جدا می‌کند و آن را «هوای ثابت» نام‌گذاری می‌کند. او دی‌اکسید کربن را از تکلیس آهک بدست آورد و ثابت کرد که هوای ثابت همان گازی است که انسان هنگام بازدم خارج می‌کند یا از احتراق زغال ایجاد می‌شود.
	۱۷۵۷	لوئیز کلود کادت د گاسیکور، در حالی که در مورد ترکیبات آرسنیک تحقیق می‌کرد، مایع بخاری کادت را ایجاد می‌کند، که بعداً به عنوان کاکودیل اکسید کشف می‌شود و به عنوان اولین ترکیب آلی فلزی مصنوعی شناخته می‌شود.
	۱۷۵۸	جوزف بلک مفهوم گرمای نهان را برای توضیح ترموشی شیمی تغییرات فاز تدوین می‌کند.
	۱۷۶۶	هنری کاوندیش هیدروژن را به عنوان گازی بی‌بو که می‌سوزد و می‌تواند مخلوط انفجاری با هوا تشکیل دهد را کشف کرد.
	۱۷۷۳ تا ۱۷۵۴	کارل ویلهلم شیله و جوزف پریستلی به‌طور مستقل اکسیژن را جدا می‌کنند، که توسط پریستلی"هوای فلوژیستون زدایی" و توسط شیله "هوای آتش" خوانده می‌شود.
	۱۷۷۸	آنتوان لاووازیه که «پدر شیمی مدرن» نامیده می‌شود، اکسیژن را به جامعه علمی شناسد اولین آزمایش‌های کمی مناسب در مورد اکسیداسیون را انجام داد و اولین توضیح صحیح در مورد چگونگی عملکرد سوختن را ارائه کرد.
	۱۷۸۷	آنتوان لاووازیه، کتاب کمیکیو، اولین سیستم مدرن نامگذاری شیمیایی را منتشر کرد.
	۱۷۸۷	ژاک شارل، قانون شارل را ارائه می‌دهد که نتیجه‌ای از قانون بویل است و رابطه بین دما و حجم یک گاز را توصیف می‌کند.
	۱۷۸۹	آنتوان لاووازیه رساله ابتدایی شیمی، اولین کتاب درسی شیمی مدرن را منتشر کرد. این کتاب یک بررسی کامل از شیمی مدرن، از جمله اولین تعریف مختصر در مورد قانون پایستگی جرم است، و نشان دهنده پایه‌ریزی رشته استوکیومتری یا تجزیه و تحلیل کمی شیمیایی است.
	۱۷۹۷	ژوزف پروست، قانون نسبت‌های معین را ارائه می‌دهد که بیان می‌کند نسبت عناصر در یک ترکیب شیمیایی خالص فارغ از روش تهیه و منبع ماده همیشه ثابت می‌باشد. به زبان دیگر نسبت جرمی عناصر سازنده همواره ثابت و مشخص است.
	۱۸۰۰	آلساندرو ولتا اولین باتری شیمیایی را ابداع می‌کند و بدین ترتیب رشته الکتروشیمی را پایه‌گذاری می‌کند.

سده ۱۹



بیان اولین توصیف علمی مدرن نظریه اتمی و شرح روشنی از قانون نسبت‌های چندگانه توسط جان دالتون.	آمدئو آووگادرو، بنیانگذار قانون آووگادرو در شیمی.	دمیتری مندلیف، پایه‌گذار جدول تناوبی عناصر شیمیایی	یاکوب برسلیوس، عنصرهای سریم، توریوم، سیلیسیم و سلنیوم را کشف و نام‌های شیمی آلی، هالوژن، کاتالیزور و پروتئین از ابداعات وی است.	وانت‌هوف کاشف قوانین دینامیک شیمیایی.

نفی نظریه زندگی‌باوری توسط فردریش وهلر با سنتز اوره.

بیان مفهوم صفر مطلق توسط لرد کلوین.

شناسایی ساختار حلقوی بنزن توسط ککوله.

گوستاو کیرشهف (چپ) و روبرت بونزن (راست) پایه‌گذاران طیف‌سنجی.

تخمین میزان افزایش کربن دی‌اکسید اتمسفر با استفاده از اصول اساسی شیمی‌فیزیک توسط آرنیوس

کشف الکترون با استفاده پرتوی کاتدی توسط تامسون.

کشف رادیوم و پولونیوم توسط ماری و پیر کوری.

	سال	رویداد
گاه‌شمار شیمی در سده ۱۹
	۱۸۰۳	جان دالتون شیمی‌دان بریتانیی قانون دالتون را پیشنهاد می‌کند که فشار کل یک گاز را با معادله‌ای به مجموع فشار هر جز گاز مرتبط می‌کند.
	۱۸۰۵	ژوزف لویی گیلوساک می‌فهمد که آب از نظر حجم از دو قسمت هیدروژن و یک قسمت اکسیژن تشکیل شده‌است.
	۱۸۰۸	ژوزف لویی گیلوساک چندین ویژگی شیمیایی و فیزیکی هوا و سایر گازها از جمله اثبات تجربی قوانین بویل و چارلز و روابط بین تراکم و ترکیب گازها را جمع‌آوری و کشف می‌کند.
	۱۸۰۸	جان دالتون سیستم جدید فلسفه شیمیایی را منتشر می‌کند که شامل اولین توصیف علمی مدرن نظریه اتمی و شرح روشنی از قانون نسبت‌های چندگانه است.
	۱۸۰۸	یاکوب برسلیوس پدر شیمی سوئد، کتاب لبوک آی کمین را منتشر می‌کند که در آن نشان شیمیایی مدرن و مفهوم جرم اتمی نسبی را پیشنهاد می‌کند.
	۱۸۱۱	آمدئو آووگادرو، شیمی‌دان ایتالیایی قانون آووگادرو را پیشنهاد می‌کند که حجم مساوی از گازهای تحت درجه حرارت و فشار ثابت حاوی تعداد مولکول‌های برابر است.
	۱۸۲۵	فریدریش وهلر و یوستوس فون لیبیش اولین کشف و توضیح تأیید شده ایزومرها را انجام دادند که قبلاً توسط برزلیوس نامگذاری شده بود. آنها با کار با سیانیک اسید و فولمینریک اسید، به درستی نتیجه می‌گیرند که ایزومریسم ناشی از ترتیب متفاوت اتم‌ها در یک ساختار مولکولی است.
	۱۸۲۷	ویلیام پروت بیومولکول‌ها را به گروه‌بندی‌های مدرن خود یعنی کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و لیپیدها طبقه‌بندی می‌کند.
	۱۸۲۸	فردریش وهلر سنتز اوره را انجام می‌دهد و بدین ترتیب می‌گوید که ترکیبات آلی از مواد اولیه معدنی تولید می‌شود و نظریه زندگی‌باوری را نفی می‌کند.
	۱۸۳۲	فردریش وهلر و جاستوس فون لیبیگ گروه‌های عاملی و رادیکال‌ها را در رابطه با شیمی آلی را کشف و شرح می‌دهند.
	۱۸۴۰	جرمان هنری هس، قانون هس را ارائه می‌دهد، بیانیه اولیه قانون پایستگی انرژی که ثابت می‌کند تغییرات انرژی در یک فرایند شیمیایی فقط به حالت‌های مواد اولیه و محصول بستگی دارد و نه به مسیر خاصی که بین دو حالت در نظر گرفته شده‌است.
	۱۸۴۷	هرمان کولبه، استیک اسید را از منابع کاملاً معدنی تولید می‌کند و باعث رد بیشتر نظریه زندگی‌باوری می‌شود.
	۱۸۴۸	لرد کلوین مفهوم صفر مطلق را بیان می‌کند، دمایی که در آن تمام حرکات مولکولی متوقف می‌شود.
	۱۸۴۹	لویی پاستور در می‌یابد که راسمیک شکل تارتاریک اسید مخلوطی از شکل‌های چپ‌گرد و راست‌گرد است، در نتیجه ماهیت چرخش نوری روشن می‌شود و پیشبرد زمینه شیمی فضایی را شرح می‌دهد.
	۱۸۵۲	آگوست بیر، قانون بیر-لامبرت را پیشنهاد می‌کند که رابطه بین ترکیب یک مخلوط و میزان نور جذب شده را توضیح می‌دهد. تا حدودی بر اساس کارهای قبلی پیر بوگر و یوهان هاینریش لمبرت، تکنیکی در شیمی تجزیه را که به عنوان طیف‌سنجی نوری شناخته می‌شود، پایه‌گذاری می‌کند.
	۱۸۵۴ تا ۱۸۶۴	مارسلین بارتلو، اصل تامسن برتلوت را ارائه می‌دهد. فرضیه اولیه در ترموشیمی کلاسیک مبنای بحث‌انگیز یک برنامه تحقیقاتی شد که سه دهه طول می‌کشد.
	۱۸۵۵	بنیامین سیلمن روش‌هایی پیشگام در مورد کراکینگ را شرح می‌دهد که باعث می‌شود صنعت مدرن پتروشیمی شکل بگیرد.
	۱۸۵۶	ویلیام هنری پرکین، ماوی پرکین، اولین رنگ مصنوعی را سنتز می‌کند که به عنوان محصول جانبی تصادفی از تلاش‌هایش برای ایجاد کینین از قطران زغال‌سنگ ایجاد شده‌است. این کشف پایه و اساس صنعت سنتز رنگ، یکی از اولین صنایع موفق شیمیایی است.
	۱۸۵۷	فریدریش آوگوست ککوله، شیمی‌دان آلمانی توانست ساختار حلقوی بنزن را شناسایی کند.
	۱۸۵۹ تا ۱۸۶۰	گوستاو کیرشهف و روبرت بونزن پایه‌های طیف‌سنجی را که ابزاری برای شیمی تجزیه است را پایه‌گذاری می‌کنند که آنها را به کشف سزیم و روبیدیم سوق می‌دهد. سایر دانشمندان نیز از همین تکنیک برای کشف ایندیوم، تالیوم و هلیوم استفاده کردند.
	۱۸۶۰	استانیسلاو کانیزارو با احیای عقاید آووگادرو در مورد مولکول‌های دو اتمی، جدول‌های جرم اتمی نسبی را گردآوری کرده و آن را در کنگره ۱۸۶۰ کارلسروهه ارائه می‌دهد و ده‌ها سال استفاده از وزن‌های متضاد اتمی و فرمول‌های مولکولی خاتمه می‌یابد و منجر به کشف مندلیف و قانون تناوبی می‌شود.
	۱۸۶۲	الکساندر پارکس در نمایشگاه بین‌المللی لندن، پارکسین، یکی از اولین پلیمرهای مصنوعی را به نمایش می‌گذارد. این کشف پایه و اساس صنعت پلاستیک مدرن را تشکیل داد.
	۱۸۶۲	الکساندر-امیل بگویه دو شانکورتوآ مارپیچ تلورئیک را منتشر می‌کند که نسخه سه بعدی از جدول تناوبی عناصر بود.
	۱۸۶۴	جان نیوزلند قانون اکتاوها را شرح می‌دهد.
	۱۸۶۴	لوتار مایر نسخه اولیه جدول تناوبی را که با ۲۸ عنصر سازماندهی شده توسط ظرفیت شیمیایی تهیه می‌کند.
	۱۸۶۴	کاتو گلدبرگ و پیتر واگه، با تکیه بر عقاید کلود لویی برتوله، قانون فعالیت جرمی را پیشنهاد کردند.
	۱۸۶۵	یوهان یوزف لوشمیت تعداد دقیق مولکول‌ها را در یک مول مشخص می‌کند که بعداً عدد آووگادرو نامیده می‌شود.
	۱۸۶۵	آوگوست ککوله، بنا بر کارهای لوشمیت ساختار بنزن را به عنوان یک حلقه شش کربن با پیوند یگانه و پیوند دوگانه متناوب ایجاد می‌کند.
	۱۸۶۵	آدولف فون بایر کار بر روی رنگ نیل را آغاز کرد، نقطه عطفی در شیمی آلی و صنعتی مدرن که انقلابی در صنعت رنگ سازی ایجاد می‌کند.
	۱۸۶۷	آلفرد نوبل دریافت که اگر نیتروگلیسرین جذب یک ماده خنثی مانند دیاتومایت گردد، در هنگام جابجایی به مراتب امن تر خواهد بود و آن مخلوط را در سال ۱۸۶۷ به نام دینامیت ثبت کرد.
	۱۸۶۹	دمیتری مندلیف اولین جدول تناوبی مدرن را با ۶۶ عنصر شناخته شده توسط وزن‌های اتمی سازماندهی می‌کند. ویژگی این جدول توانایی پیش‌بینی دقیق خواص عناصر ناشناخته بود.
	۱۸۷۳	یاکوبوس هنریکوس وانت‌هوف و جوزف آشیل لو بل که به‌طور مستقل کار می‌کنند، مدلی از پیوند شیمیایی را تهیه می‌کنند که آزمایش‌های کایرالیستی پاستور را توضیح می‌دهد و یک دلیل فیزیکی برای فعالیت نوری در ترکیبات کایرال ایجاد می‌کند.
	۱۸۷۶	جوسایا ویلارد گیبس در کتاب تعادل مواد ناهمگن، مجموعه‌ای از کار خود را در مورد ترمودینامیک و شیمی‌فیزیک منتشر می‌کند که مفهوم انرژی آزاد ترمودینامیکی را برای توضیح مبنای فیزیکی تعادل‌های شیمیایی ارائه می‌دهد.
	۱۸۷۷	لودویگ بولتسمان مشتقات آماری بسیاری از مفاهیم مهم فیزیکی و شیمیایی، از جمله آنتروپی و توزیع سرعت مولکولی را در فاز گاز ایجاد می‌کند.
	۱۸۸۳	سوانته آرنیوس تئوری یون را برای شرح هدایت در الکترولیتها توسعه می‌دهد.
	۱۸۸۴	وانت‌هوف، رساله مطالعات دینامیک شیمیایی، یک مطالعه مهم علمی در مورد سینتیک شیمیایی را منتشر کرد.
	۱۸۸۴	هرمان امیل فیشر ساختار پورین را می‌سازد، یک ساختار کلیدی در بسیاری از مولکول‌های زیستی که بعداً آن در سال ۱۸۹۸ سنتز کرد. همچنین کار روی شیمی گلوکز و قندهای مرتبط را آغاز می‌کند.
	۱۸۸۴	آنری لوشاتلیه، اصل لوشاتلیه را توسعه می‌دهد، بنابراین اصل، چنانچه سامانه‌ای در حال تعادل باشد، در برابر هرگونه تغییری در جهت مخالف واکنش نشان می‌دهد تا اثر آن را از بین ببرد.
	۱۸۸۵	اویگن گلدشتاین، پرتو کاتدی را نامگذاری می‌کند که بعداً مشخص می‌شود از الکترون‌ها تشکیل شده‌است.
	۱۸۸۶	جان استیت پمبرتون داروساز و سرباز ارتش ایالات متحد نسخه اولیه نوشیدنی را تولید کرد که بعداً به کوکاکولا تبدیل می‌شود.
	۱۸۹۲	نخستین فلاسک خلاء توسط جیمز دیوئر فیزیکدان و شیمیدان اسکاتلندی ساخته شد.
	۱۸۹۳	آلفرد ورنر ساختار اکتتال مجموعه‌های کبالت را کشف می‌کند، و زمینه کمپلکس شیمیایی را ایجاد می‌کند.
	۱۸۹۵	جایزه نوبل شیمی در سال ۱۸۹۵، به وصیت شیمی‌دان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناختند پایه‌گذاری شد.
	۱۸۹۴ تا ۱۸۹۸	ویلیام رمزی، گازهای نجیب را کشف می‌کند که شکاف بزرگ و غیرمنتظره‌ای را در جدول تناوبی پر می‌کنند و منجر به ایجاد مدل‌های پیوند شیمیایی می‌شوند.
	۱۸۹۷	جوزف جان تامسون با استفاده از لامپ پرتوی کاتدی، الکترون را کشف می‌کند.
	۱۸۹۸	ویلهلم وین نشان می‌دهد که پرتوهای کانال (جریان‌های یون‌های مثبت) می‌توانند توسط میدانهای مغناطیسی منحرف شوند و میزان دفع آن متناسب با نسبت جرم به بار است. این کشف منجر به ایجاد تکنیکی در شیمی تجزیه موسوم به طیف‌سنجی جرمی خواهد شد.
	۱۸۹۸	ماری کوری و پیر کوری، رادیوم و پولونیوم را از اورانینیت جدا می‌کنند.
	حدود ۱۹۰۰	ارنست رادرفورد منبع رادیواکتیویته را کشف می‌کند و اصطلاحات سکه برای انواع پرتوهای مختلف بیان می‌کند.

سده ۲۰



ارائه مکانیک کوانتومی توسط شرودینگر به شیمی‌دانان	میخایل تسوت، مخترع کروماتوگرافی	شکافت هسته‌ای در اورانیوم و توریوم توسط اتو هان کشف می‌شود.	تعریف ساختار لوویس، نظریه پیوند ظرفیت و اسید و باز لوییس توسط گیلبرت لوییس	لینوس پاولینگ، از بنیانگذاران شیمی کوانتومی و زیست‌شناسی مولکولی

ابداع فرایند هابر-بوش توسط فریتس هابر (چپ) و کارل بوش

دستگاه آزمایش قطره روغن که توسط رابرت میلیکان استفاده می‌شد.

برگزاری اولین کنفرانس سلوی سال ۱۹۱۱ در بروکسل.

مدل اتمی بور نشان داد که طیف نشر خطی که از اتم عناصر گسیل می‌شود، بر اثر انتقال الکترون‌ها از سطوح انرژی بالا به سطوح انرژی پایین است، که در این انتقال انرژی الکترون کاهش می‌یابد و به صورت نور و گرما آزاد می‌شود.

مدل دو شکل رایج نایلون

آزمایش گایگر-مارزدن که به شناخت ساختار اتم کمک شایانی کرد تحت نظر ارنست رادرفورد انجام شد.

ال‌اس‌دی به‌طور اتفاقی به امید دست یافتن به دارویی جدید سنتز شد.

ساختار سه‌بعدی فروسن

فولرن باکمینستر، C ₆₀

ویدئویی از چگالش بوز–اینشتین در مقابل دما و نمودار انرژی.

	سال	رویداد
گاه‌شمار شیمی در سده ۲۰
	۱۹۰۳	میخایل تسوت، کروماتوگرافی، یک تکنیک مهم در شیمی تجزیه را اختراع می‌کند.
	۱۹۰۴	هانتارو ناگوکا مدل هسته‌ای اولیه اتم را پیشنهاد می‌کند، که در آن الکترون‌ها یک هسته بزرگ متراکم را احاطه کرده‌اند.
	۱۹۰۵	آلبرت اینشتین، حرکت براونی را به روشی توضیح می‌دهد که به‌طور قطعی نظریه اتمی را اثبات می‌کند.
	۱۹۰۵	فریتس هابر و کارل بوش، فرایند هابر را برای ساخت آمونیاک توسعه می‌دهند که نقطه عطف در شیمی صنعتی با تأثیرات شگرف در کشاورزی است.
	۱۹۰۷	لئوهندریک باکلند، باکالیت را اختراع می‌کند که یکی از اولین پلاستیک‌های موفق تجاری است.
	۱۹۰۹	رابرت میلیکان بار الکترون‌های جداگانه را با دقت بی‌سابقه از طریق آزمایش قطره روغن اندازه‌گیری می‌کند و تأیید می‌کند که تمام الکترون‌ها دارای بار و جرم یکسان هستند.
	۱۹۰۹	اس.پی.ال. سورانسن مفهوم pH را اختراع می‌کند و روش‌هایی برای اندازه‌گیری اسیدیته ارائه می‌دهد.
	۱۹۱۱	آنتونیوس وان دن بروک این ایده را ارائه می‌دهد که عناصر موجود در جدول تناوبی به جای وزن اتمی به‌طور صحیح توسط بار هسته‌ای مثبت سازماندهی شوند.
	۱۹۱۱	اولین کنفرانس سلوی در بروکسل برگزار می‌شود و بیشترین و برجسته‌ترین دانشمندان روز دنیا را گرد هم می‌آورد. همایش‌های فیزیک و شیمی همچنان به صورت دوره ای تا به امروز ادامه دارد.
	۱۹۱۱	ارنست رادرفورد پدر فیزیک هسته‌ای، هانس گایگر و ارنست مارزدن آزمایش ورقه طلا را انجام می‌دهند، که مدل هسته‌ای اتم را اثبات می‌کند، با یک هسته کوچک، متراکم و مثبت که توسط ابر الکترونی پراکنده احاطه شده‌است.
	۱۹۱۲	ویلیام هنری براگ و ویلیام لورنس براگ، قانون براگ را پیشنهاد می‌کنند و زمینه بلورنگاری پرتوی ایکس را فراهم می‌کنند، که یک ابزار مهم برای روشن ساختن ساختار بلوری مواد است.
	۱۹۱۲	پیتر دبای مفهوم دوقطبی الکتریکی را برای توصیف توزیع بار نامتقارن در برخی مولکول‌ها ارائه می‌دهد.
	۱۹۱۳	نیلز بور با ارائه آنچه که اکنون به عنوان مدل بور اتم شناخته می‌شود، مفاهیم مکانیک کوانتومی را به ساختار اتمی معرفی می‌کند، جایی که الکترونها فقط در مدارهای کاملاً تعریف شده وجود دارند.
	۱۹۱۳	هنری موزلی، که روی ایده پیشین ون دن بروک کار می‌کند، مفهوم عدد اتمی را برای رفع ناکافی بودن جدول تناوبی مندلیف، که بر اساس وزن اتمی بنا شده بود، معرفی می‌کند.
	۱۹۱۳	فردریک سودی مفهوم ایزوتوپ را پیشنهاد می‌کند، که عناصر با همان خصوصیات شیمیایی ممکن است دارای وزن اتمی متفاوت باشند.
	۱۹۱۳	جی جی تامسون با گسترش کار ویلهلم وین، نشان می‌دهد که ذرات زیر اتمی باردار شده را می‌توان با نسبت جرم به بار آنها جدا کرد، تکنیکی که به عنوان طیف‌سنجی جرمی شناخته می‌شود.
	۱۹۱۶	گیلبرت لوییس، رساله اتم و مولکول، پایه و اساس نظریه پیوند ظرفیت را منتشر می‌کند.
	۱۹۲۱	اتو اشترن و والتر گرلاخ مفهوم چرخش مکانیکی کوانتومی در ذرات زیر اتمی را ایجاد می‌کنند.
	۱۹۲۳	گیلبرت لوییس و مرل رندل رساله ترمودینامیک و انرژی آزاد از مواد شیمیایی را منتشر می‌کنند که اولین رساله مدرن در مورد ترمودینامیک شیمیایی است.
	۱۹۲۳	گیلبرت لوییس نظریه جفت الکترون در مورد واکنش‌های اسید / باز را توسعه می‌دهد.
	۱۹۲۴	لویی دو بروی، مدل موجی از ساختار اتمی را بر اساس ایده‌های دوگانگی موج و ذرات را معرفی می‌کند.
	۱۹۲۵	ولفگانگ پاولی، اصل طرد پاولی را توسعه می‌دهد، که می‌گوید هیچ دو الکترونی در اطراف یک هسته واحد نمی‌توانند حالت کوانتومی یکسانی داشته باشند، همان‌طور که توسط چهار عدد کوانتومی شرح داده شده‌است.
	۱۹۲۶	اروین شرودینگر، معادله شرودینگر را ارائه می‌دهد که اساسی ریاضی برای مدل موج ساختار اتمی فراهم می‌کند
	۱۹۲۷	ورنر هایزنبرگ، اصل عدم قطعیت را توسعه می‌دهد، که مکانیک حرکت الکترون در اطراف هسته را توضیح می‌دهد.
	۱۹۲۷	فریتز لاندن و والتر هایتلر برای توضیح پیوند کووالانسی در مولکول هیدروژن، مکانیک کوانتومی را بکار می‌گیرند، که سرآغاز شیمی کوانتومی را نشان می‌دهد.
	۱۹۲۹	لینوس پاولینگ، قوانین پائولینگ را منتشر می‌کند، که اصول اساسی در استفاده از کریستالوگرافی اشعه ایکس برای استنباط ساختار مولکولی است.
	۱۹۳۱	اریش هوکل، قاعده هوکل را ارائه می‌دهد، که نشان می‌دهد چه هنگام یک مولکول حلقه‌ای تخت، ویژگی‌های آروماتیک خواهد داشت وخصلت آروماتیکی دارد.
	۱۹۳۱	هارولد یوری با تقطیر جزء به جزء هیدروژن مایع دوتریوم را کشف می‌کند.
	۱۹۳۲	جیمز چدویک، نوترون را کشف می‌کند.
	۱۹۳۴–۱۹۳۲	لینوس پائولینگ و روبرت اس مالیکن میزان الکترونگاتیوی را تعیین می‌کنند.
	۱۹۳۵	والاس کاروترز تیمی از شیمی‌دانان در داو دوپون را هدایت می‌کند که نایلون را اختراع می‌کند، که یکی از موفق‌ترین پلیمرهای مصنوعی تجاری در تاریخ شیمی است.
	۱۹۳۷	کارلو پریر و امیلیو سگره اولین سنتز تأیید شده تکنسیوم-۹۷، اولین عنصر تولید شده مصنوعی را انجام می‌دهند شکاف در جدول تناوبی را پر می‌کند. گرچه این ادعا نیز مورد بحث است، که این عنصر ممکن است در اوایل سال ۱۹۲۵ توسط والتر نوداک و همکارانش سنتز شده باشد.
	۱۹۳۷	یوجین هودری روشی از کراکینگ کاتالیزوری در مقیاس صنعتی نفت را توسعه داده و منجر به توسعه اولین پالایشگاه مدرن نفت می‌شود.
	۱۹۳۷	پیوتر کاپیتسا، جان آلن و دون میسنر هلیوم ۴ سوپرکولد را تولید می‌کنند، اولین ماده ابرشارگی صفر، ماده‌ای است که خواص مکانیکی کوانتومی را در مقیاس ماکروسکوپی به نمایش می‌گذارد.
	۱۹۳۸	اتو هان، پدر شیمی هسته‌ای روند شکافت هسته‌ای در اورانیوم و توریوم را کشف می‌کند.
	۱۹۳۸	آلبرت هافمن، اولین بار لایزرژیک اسید دی اتیل آمید را ز اسید لیزرژیک، ماده شیمیایی حاصل از ارگوت، قارچی که روی چاودار و سایر غلات رشد می‌کند در ۱۶ نوامبر ۱۹۳۸ سنتز کرد اما اثرات آن را در ۱۶ آوریل ۱۹۴۳ متوجه شد.
	۱۹۳۹	لینوس پاولینگ طبیعت باند شیمیایی را چاپ کرد، اثری از ده دهه کار در زمینه پیوند شیمیایی. این یکی از مهمترین متون شیمیایی مدرن است. او در این کتاب تئوری هیبریداسیون، پیوند کووالانسی و پیوند یونی را از طریق الکترونگاتیوی توضیح می‌دهد و از رزونانس به عنوان ابزاری برای توضیح ساختار بنزن استفاده می‌کند.
	۱۹۴۰	ادوین مک‌میلان و فیلیپ آبلسون، نپتونیوم، سبکترین و اولین عنصر ترانزیوم سنتز شده را در محصولات شکافت هسته‌ای اورانیوم شناسایی می‌کنند. مک میلان آزمایشگاهی را در برکلی ایجاد می‌کند که می‌تواند در کشف بسیاری از عناصر و ایزوتوپ‌های جدید نقش داشته باشد.
	۱۹۴۱	گلن سیبورگ با ادامه کارهای مک میلان روش گیراندازی نوترون، که یک واکنش هسته‌ای است که طی آن یک یا بیش از یک نوترون به هسته یک اتم برخورد کرده و با آن ادغام می‌شود و تشکیل یک هسته سنگین تری را می‌دهد را تعریف کرد. او برای نخستین بار اصطلاح «جزیرهٔ پایداری» را ابداع کرد. او در ساختن ده عنصر فرااورانیومی مشارکت داشت.
	۱۹۴۵	ژاکوب ای. مارینسکی، لارنس ای. گلندنین و چارلز دی. کوریل اولین سنتز تأیید شده پرومتیم را انجام می‌دهند و آخرین جدول را در جدول تناوبی پر می‌کنند.
	۱۹۴۶–۱۹۴۵	فلیکس بلوخ و ادوارد میلز پورسل فرایند رزونانس مغناطیسی هسته‌ای (NMR) را توسعه می‌دهند، روشی در شیمی تجزیه که در روشن ساختن ساختارهای مولکولها به ویژه در شیمی آلی دارای اهمیت است.
	۱۹۵۱	لینوس پائولینگ از کریستالوگرافی با پرتو ایکس برای استنباط ساختار ثانویه پروتئین‌ها استفاده می‌کند.
	۱۹۵۲	آلن والش از پیشگامان در زمینه طیف‌سنجی جذب اتمی، روشی مهم در طیف‌سنجی پژوهش کمی به وجود آورد که امکان اندازه‌گیری غلظت‌های خاص یک ماده را می‌دهد.
	۱۹۵۲	رابرت وودوارد، جفری ویلکینسون و ارنست فیشر ساختار فروسن را کشف می‌کنند که یکی از اکتشافات اصلی زمینه شیمی آلی فلزی است.
	۱۹۵۳	جیمز واتسون و فرانسیس کریک ساختار دی‌ان‌ای را پیشنهاد می‌کنند و موجب گسترش زمینه زیست‌شناسی مولکولی می‌شوند.
	۱۹۵۶	پترسون با همکاری جورج تیلتون، روش تاریخ‌گذاری اورانیوم-سرب را جای تاریخ‌گذاری سرب-سرب ایجاد کرد. وی با استفاده از داده‌های ایزوتوپی سرب از شهاب کانیون دیابلو، سن زمین را ۴٫۵۵ میلیارد سال محاسبه کرد و از سال ۱۹۵۶ تاکنون عمدتاً بدون تغییر باقی مانده‌است.
	۱۹۵۷	ینس اسکو پمپ سدیم/پتاسیم را کشف کرد که اولین آنزیم انتقال دهنده یونی است.
	۱۹۵۸	ماکس پروتس و جان کندرو از کریستالوگرافی با پرتو ایکس برای روشن ساختن یک ساختار پروتئین، به‌طور خاص میوگلوبین نهنگ عنبر استفاده می‌کنند.
	۱۹۶۲	نیل بارتلت، زنون هگزافلوئورو پلاتینات را سنتز می‌کند و برای اولین بار نشان می‌دهد که گازهای نجیب می‌توانند ترکیبات شیمیایی تشکیل دهند.
	۱۹۶۲	جرج اولاه ز طریق واکنش‌های سوپر اسید میزان کربوکاتیون را مشاهده می‌کند.
	۱۹۶۴	ریچارد ارنست آزمایش‌هایی را انجام می‌دهد که منجر به توسعه تکنیک تبدیل فوریه به رزونانس مغناطیسی هسته‌ای می‌شود. این امر باعث افزایش حساسیت این تکنیک می‌شود و راه را برای تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) باز می‌کند.
	۱۹۶۵	رابرت برنز وودوارد و رولد هافمن، قوانین وودوارد–هافمن را پیشنهاد می‌کنند، که از تقارن اوربیتال مولکولی برای توضیح استریوشیمی واکنشهای شیمیایی استفاده می‌کنند.
	۱۹۶۶	هیتوشی نوزاکی و ریوجی نویوری با استفاده از یک کمپلکس فلزی انتقالی کایرال ساختاری کاملاً تعریف شده، اولین نمونه از کاتالیز نامتقارن (هیدروژناسیون) را کشف کردند.
	۱۹۷۰	جان پاپل برنامه گاوس را توسعه داده و شیمی محاسباتی را گسترش می‌بخشد.
	۱۹۷۱	ایو چاوین توضیحاتی در مورد مکانیسم واکنش‌های تجزیه مضاعف الفین ارائه داد.
	۱۹۷۵	کارل شارپلس و گروه او، یک واکنش اکسیداسیون استریل انتخابی از جمله اکسیداسیون شارپل، دی هیدروکسیلاسیون نامتقارن شارپ، و اکسیداسیون شارپ را کشف می‌کنند.
	۱۹۸۵	هارولد کروتو، رابرت کرل و ریچارد اسمالی فولرنها را کشف می‌کنند، فولرن شامل مولکول‌های بزرگ کربن است که به صورت سطحی شبیه گنبد ژئودزیک طراحی شده توسط معمار باکمینستر فولر می‌باشد.
	۱۹۹۱	سومیو ایجیما از میکروسکوپ الکترونی برای کشف نوعی از فولرن استوانه ای موسوم به نانولوله کربنی استفاده می‌کند؛ اگرچه کارهای اولیه در سال ۱۹۵۱ در این زمینه انجام شده بود. این ماده یک عنصر مهم در زمینه نانوفناوری است.
	۱۹۹۴	اولین سنتز کامل تاکسول توسط رابرت هولتون و گروه وی انجام می‌شود.
	۱۹۹۵	اریک کرنل و کارل ویمن اولین چگالش بوز–اینشتین را تولید می‌کنند، ماده‌ای که خواص مکانیکی کوانتومی را در مقیاس ماکروسکوپی به نمایش می‌گذارد.

سده ۲۱

راه رفتن کینزین روی ریزلوله، یک ماشین بیولوژیکی مولکولی که از پویایی حوزه پروتئین در مقیاس‌های نانو استفاده می‌کند.

	سال	رویداد
گاه‌شمار شیمی در سده ۲۱
	۲۰۰۱	یک ماده خود ترمیم شونده پلیمری تولید شد.
	۲۰۰۳	پیتر آگره و رودریک مک‌کینون آکواپورین را کشف می‌کنند.
	۲۰۰۸	کشف و توسعهٔ پروتئین فلورسنت سبز
	۲۰۰۹	تنسین عنصر ۱۱۷ کشف می‌شود. این عنصر توسط محققان روس و آمریکایی در مؤسسه تحقیقات هسته‌ای دوبنا در روسیه تولید شد.
	۲۰۱۱	شبه‌کریستال‌ها توسط دن شختمن کشف شد.
	۲۰۱۴	توسعه میکروسکوپ فلورسنس فوق واضح»
	۲۰۱۶	طراحی و ساخت ماشین مولکولی»

واژه‌نامه

↑ Tapputi Belatikallim
↑ Stoicheia
↑ Empedocles
↑ De Rerum Natura
↑ Magister Salernus
↑ Taddeo Alderotti
↑ Opus Maius
↑ Pseudo-Geber
↑ Alchemia
↑ Tyrocinium Chymicum
↑ Discours de la méthode
↑ Ortus medicinae
↑ The Skeptical ChymistThe Skeptical Chymist
↑ Cadet
↑ Chimique
↑ Traité élémentaire de Chimie
↑ Lärbok i Kemien
↑ Levorotatory
↑ Dextrotatory
↑ Thomsen–Berthelot principle
↑ On the Equilibrium of Heterogeneous Substances
↑ Études de Dynamique chimique
↑ The Atom and the Molecule
↑ Thermodynamics and the Free Energy of Chemical Substances
↑ The Nature of the Chemical Bond
↑ George Tilton
↑ Uranium–lead dating
↑ Lead–lead dating
↑ Canyon Diablo (meteorite)
↑ Aquaporin
↑ Super-resolution microscopy

جستارهای وابسته

منابع

↑ «A BRIEF HISTORY OF FIRE AND ITS USES». hearth.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۱.
↑ «What is the State of Matter of Fire or Flame? Is it a Liquid, Solid, or Gas?». chemistry.about.com. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۱.
↑ Barbara G. Aston, James A. Harrell, Ian Shaw (2000), Ancient Egyptian Materials and Technology (به انگلیسی), Aurora Publications, p. ۱۷۷
↑ Nicholas Rivis, Akhenaten: Egypt's False Prophet (به انگلیسی), Thames & Hudson, p. ۶۹
↑ Michael Edwards (1981), Pottery of Haftavan VIB (Urmia Ware) (به انگلیسی), p. ۱۰۱–۱۴۰
↑ J. Sasson (1995), "Art and Archaeology of Western Iran in Prehistory", in Civilizations of the Ancient Near East II (به انگلیسی), New York: Scribner, p. ۹۸۱–۹۹
↑ Thomas Thomson (1830), The history of chemistry (به انگلیسی), H. Colburn and R. Bentley, p. ۲۷۷
↑ "Aristotle" (به انگلیسی). galileo.phys.virginia.edu. Retrieved 30 May 2011.
↑ "Aristotle" (به انگلیسی). galileo.phys.virginia.edu. Retrieved 30 May 2011.
↑ B. Russell (2000), History of Western Philosophy (به انگلیسی), Routledge, p. ۵۲۹
↑ "Empiricism" (به انگلیسی). Archived from the original on 1 February 2007. Retrieved 2 June 2011.
↑ "he use of diagrams as chemical 'equations' in the lectures of William Cullen and Joseph Black.", Annals of Science (به انگلیسی), Taylor & Francis, 1959
↑ "Robert Boyle The Sceptical Chymist and The Christian Virtuoso" (به انگلیسی). University of California website. Retrieved 1 June 2011.
↑ Partington, J.R (1951), A Short History of Chemistry (به انگلیسی) (دوم ed.), McMilan, p. ص ۶۷
↑ "Lavoisier, Antoine (1743-1794)" (به انگلیسی). ScienceWorld. Retrieved 2 June 2011.
↑ "Chemistry – The Central Science". The Chemistry Hall of Fame. York University. Retrieved 2006-09-12.
↑ Marcelin Berthelot, Collection des anciens alchimistes grecs (3 vol. , Paris, 1887–1888, p.161); F. Sherwood Taylor, "The Origins of Greek Alchemy," Ambix 1 (1937), 40.
↑ Griffiths, J. Gwyn (1955). "The Orders of Gods in Greece and Egypt (According to Herodotus)". The Journal of Hellenic Studies. The Society for the Promotion of Hellenic Studies. 75: 21–23. doi:10.2307/629164. JSTOR 629164.
↑ Giese, Patsy Ann. "Women in Science: 5000 Years of Obstacles and Achievements". SHiPS Resource Center for Sociology, History and Philosophy in Science Teaching. Archived from the original on 2006-12-13. Retrieved 2007-03-11.
↑ Parry, Richard (2005-03-04). "Empedocles". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.
↑ Berryman, Sylvia (2004-08-14). "Leucippus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.
↑ Berryman, Sylvia (2004-08-15). "Democritus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.
↑ Hillar, Marian (2004). "The Problem of the Soul in Aristotle's De anima". NASA WMAP. Archived from the original on 2006-09-09. Retrieved 2006-08-10.
↑ "HISTORY/CHRONOLOGY OF THE ELEMENTS". Retrieved 2007-03-12.
↑ Sedley, David (2004-08-04). "Lucretius". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.
↑ Strathern, Paul (2000). Mendeleyev's Dream – The Quest for the Elements. Berkley Books. ISBN 978-0-425-18467-7.
↑ Derewenda, Zygmunt S. (2007), "On wine, chirality and crystallography", Acta Crystallographica Section A, 64 (Pt 1): 246–258 [247], Bibcode:2008AcCrA..64..246D, doi:10.1107/S0108767307054293, PMID 18156689
↑ John Warren (2005). "War and the Cultural Heritage of Iraq: a sadly mismanaged affair", Third World Quarterly, Volume 26, Issue 4 & 5, p. 815-830.
↑ Zahoor, Dr. A. (1997). "JABIR IBN HAIYAN (Geber)". University of Indonesia. Archived from the original on 2008-06-30.
↑ "Father of Chemistry: Jabir Ibn Haiyan". Famous Muslism. Famousmuslims.com. 2003. Archived from the original on 2007-04-05. Retrieved 2007-03-12.
↑ Marmura, Michael E. (1965). "An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines. Conceptions of Nature and Methods Used for Its Study by the Ikhwan Al-Safa'an, Al-Biruni, and Ibn Sina by Seyyed Hossein Nasr". Speculum. 40 (4): 744–746. doi:10.2307/2851429. JSTOR 2851429.
↑ Robert Briffault (1938). The Making of Humanity, p. 196-197.
↑ Forbes, Robert James (1970). A short history of the art of distillation: from the beginnings up to the death of Cellier Blumenthal. BRILL. p. 88. ISBN 978-90-04-00617-1. Retrieved 29 June 2010.
↑ Holmyard, Eric John (1990). Alchemy. Courier Dover Publications. p. 288. ISBN 978-0-486-26298-7.
↑ Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements. Oxford: Oxford University Press. pp. 43, 513, 529. ISBN 978-0-19-850341-5.
↑ Davidson, Michael W. (2003-08-01). "Molecular Expressions: Science, Optics and You — Timeline — Albertus Magnus". National High Magnetic Field Laboratory at The Florida State University. The Florida State University. Retrieved 2009-11-28.
↑ Vladimir Karpenko, John A. Norris(2001), Vitriol in the history of Chemistry, Charles University
↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (2003). "Roger Bacon". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 7 March 2008. Retrieved 2007-03-12.
↑ Zdravkovski, Zoran; Stojanoski, Kiro (1997-03-09). "GEBER". Institute of Chemistry, Skopje, Macedonia. Archived from the original on 17 May 2012. Retrieved 2007-03-12.
↑ Ross, Hugh Munro (1911). "Alchemy § Literature of Alchemy" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). Vol. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 520.
↑ "From liquid to vapor and back: origins". Special Collections Department. University of Delaware Library. Retrieved 2007-03-12.
↑ Asarnow, Herman (2005-08-08). "Sir Francis Bacon: Empiricism". An Image-Oriented Introduction to Backgrounds for English Renaissance Literature. University of Portland. Archived from the original on 2007-02-01. Retrieved 2007-02-22.
↑ "Sedziwój, Michal". infopoland: Poland on the Web. University at Buffalo. Archived from the original on 2006-09-02. Retrieved 2007-02-22.
↑ Crosland, M.P. (1959). "The use of diagrams as chemical 'equations' in the lectures of William Cullen and Joseph Black". Annals of Science. 15 (2): 75–90. doi:10.1080/00033795900200088.
↑
Herbermann, Charles, ed. (1913). "René Descartes" . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
↑ "Johann Baptista van Helmont". History of Gas Chemistry. Center for Microscale Gas Chemistry, Creighton University. 2005-09-25. Retrieved 2007-02-23.
↑ "Robert Boyle". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ Wang, Shijie (2006). "Cobalt—Its recovery, recycling, and application". Journal of the Minerals, Metals and Materials Society. 58 (10): 47–50. Bibcode:2006JOM....58j..47W. doi:10.1007/s11837-006-0201-y.
↑ Cooper, Alan (1999). "Joseph Black". History of Glasgow University Chemistry Department. University of Glasgow Department of Chemistry. Archived from the original on 2006-04-10. Retrieved 2006-02-23.
↑ Seyferth, Dietmar (2001). "Cadet's Fuming Arsenical Liquid and the Cacodyl Compounds of Bunsen". Organometallics. 20 (8): 1488–1498. doi:10.1021/om0101947.
↑ Partington, J.R. (1989). A Short History of Chemistry. Dover Publications, Inc. ISBN 978-0-486-65977-0.
↑ Cavendish, Henry (1766). "Three Papers Containing Experiments on Factitious Air, by the Hon. Henry Cavendish". Philosophical Transactions. The University Press. 56: 141–184. Bibcode:1766RSPT...56..141C. doi:10.1098/rstl.1766.0019. Retrieved 6 November 2007.
↑ "Joseph Priestley". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Carl Wilhelm Scheele". History of Gas Chemistry. Center for Microscale Gas Chemistry, Creighton University. 2005-09-11. Retrieved 2007-02-23.
↑ "Lavoisier, Antoine." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 24 July 2007 <http://www.britannica.com/eb/article-9369846>.
↑ "Lavoisier, Antoine." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 24 July 2007 <http://www.britannica.com/eb/article-9369846>.
↑ Weisstein, Eric W. (1996). "Lavoisier, Antoine (1743–1794)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-02-23.
↑ "Jacques Alexandre César Charles". Centennial of Flight. U.S. Centennial of Flight Commission. 2001. Archived from the original on 2007-02-24. Retrieved 2007-02-23.
↑ Burns, Ralph A. (1999). Fundamentals of Chemistry. Prentice Hall. p. 32. ISBN 978-0-02-317351-6.
↑ "Proust, Joseph Louis (1754–1826)". 100 Distinguished Chemists. European Association for Chemical and Molecular Science. 2005. Archived from the original on 2008-05-15. Retrieved 2007-02-23.
↑ "Inventor Alessandro Volta Biography". The Great Idea Finder. The Great Idea Finder. 2005. Retrieved 2007-02-23.
↑ "John Dalton". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "The Human Face of Chemical Sciences". Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "December 6 Births". Today in Science History. Today in Science History. 2007. Retrieved 2007-03-12.
↑ "Jöns Jakob Berzelius". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Michael Faraday". Famous Physicists and Astronomers. Retrieved 2007-03-12.
↑ "Justus von Liebig and Friedrich Wöhler". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "William Prout". Archived from the original on 2007-09-26. Retrieved 2007-03-12.
↑ "Hess, Germain Henri". Archived from the original on 2007-02-09. Retrieved 2007-03-12.
↑ "Kolbe, Adolph Wilhelm Hermann". 100 Distinguished European Chemists. European Association for Chemical and Molecular Sciences. 2005. Archived from the original on 2008-10-11. Retrieved 2007-03-12.
↑ Weisstein, Eric W. (1996). "Kelvin, Lord William Thomson (1824–1907)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-12.
↑ "History of Chirality". Stheno Corporation. 2006. Archived from the original on 2007-03-07. Retrieved 2007-03-12.
↑ "Lambert-Beer Law". Sigrist-Photometer AG. 2007-03-07. Retrieved 2007-03-12.
↑ William H. Cropper (2004). Great Physicists: The Life and Times of Leading Physicists from Galileo to Hawking. Oxford University Press. pp. 128–. ISBN 978-0-19-517324-6.
↑ "Benjamin Silliman, Jr. (1816–1885)". Picture History. Picture History LLC. 2003. Archived from the original on 2007-07-07. Retrieved 2007-03-24.
↑ "William Henry Perkin". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Archibald Scott Couper and August Kekulé von Stradonitz". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. (2002). "Gustav Robert Kirchhoff". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 7 July 2010. Retrieved 2007-03-24.
↑ Eric R. Scerri, The Periodic Table: Its Story and Its Significance, Oxford University Press, 2006.
↑ "Alexander Parkes (1813–1890)". People & Polymers. Plastics Historical Society. Archived from the original on 2007-03-15. Retrieved 2007-03-24.
↑ "The Periodic Table". The Third Millennium Online. Retrieved 2007-03-24.
↑ "Julius Lothar Meyer and Dmitri Ivanovich Mendeleev". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ C.M. Guldberg and P. Waage,"Studies Concerning Affinity" C. M. Forhandlinger: Videnskabs-Selskabet i Christiana (1864), 35
↑ P. Waage, "Experiments for Determining the Affinity Law" ,Forhandlinger i Videnskabs-Selskabet i Christiania, (1864) 92.
↑ C.M. Guldberg, "Concerning the Laws of Chemical Affinity", C. M. Forhandlinger i Videnskabs-Selskabet i Christiania (1864) 111
↑ "No. 1858: Johann Josef Loschmidt". www.uh.edu. Retrieved 2016-10-09.
↑ "Adolf von Baeyer: The Nobel Prize in Chemistry 1905". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Alfred Nobel - Biography, Inventions, & Facts". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-20.‏
↑ "Jacobus Henricus van't Hoff". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. (1997). "Josiah Willard Gibbs". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 27 March 2010. Retrieved 2007-03-24.
↑ Weisstein, Eric W. (1996). "Boltzmann, Ludwig (1844–1906)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-24.
↑ "Svante August Arrhenius". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Jacobus H. van 't Hoff: The Nobel Prize in Chemistry 1901". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Emil Fischer: The Nobel Prize in Chemistry 1902". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Henry Louis Le Châtelier". World of Scientific Discovery. Thomson Gale. 2005. Retrieved 2007-03-24.
↑ "History of Chemistry". Intensive General Chemistry. Columbia University Department of Chemistry Undergraduate Program. Retrieved 2007-03-24.
↑ "Richard Gardiner, "The Civil War Origin of Coca-Cola in Columbus, Georgia", Muscogiana: Journal of the Muscogee Genealogical Society (Spring 2012), Vol. 23: 21–24". Archived from the original on March 25, 2014. Retrieved March 25, 2014.
↑ Dominic Streatfeild, Cocaine: An Unauthorized Biography, Macmillan (2003), p. 80.
↑ Richard Davenport-Hines, The Pursuit of Oblivion, Norton (2004), p. 152.
↑ James, Frank. "Dewar, James". Chemistry Explained. Advameg Inc. Retrieved 22 May 2008.
↑ "Alfred Werner: The Nobel Prize in Chemistry 1913". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-24.
↑ von Euler, U. S. (6 June 1981). "The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science". Die Naturwissenschaften. Archived from the original (PDF) on 14 July 2011. Retrieved 21 January 2010.
↑ "William Ramsay: The Nobel Prize in Chemistry 1904". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-20.
↑ "Joseph John Thomson". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Alfred Werner: The Nobel Prize in Physics 1911". Nobel Lectures, Physics 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1967. Retrieved 2007-03-24.
↑ "Marie Sklodowska Curie". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Ernest Rutherford: The Nobel Prize in Chemistry 1908". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.
↑ Moore, Walter "Schrödinger: Life and Thought" University of Cambridge (1989) ISBN 0-521-43767-9
↑ "Tsvet, Mikhail (Semyonovich)". Compton's Desk Reference. Encyclopædia Britannica. 2007. Archived from the original on 2012-06-30. Retrieved 2007-03-24.
↑ "Physics Time-Line 1900 to 1949". Weburbia.com. Archived from the original on 2007-04-30. Retrieved 2007-03-25.
↑ Cassidy, David (1996). "Einstein on Brownian Motion". The Center for History of Physics. Archived from the original on 6 February 2007. Retrieved 2007-03-25.
↑ "Fritz Haber". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Leo Hendrik Baekeland". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Robert A. Millikan: The Nobel Prize in Physics 1923". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-07-17.
↑ "Søren Sørensen". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ Parker, David. "Nuclear Twins: The Discovery of the Proton and Neutron". Electron Centennial Page. Archived from the original on 22 January 2018. Retrieved 2007-03-25.
↑ "Solvay Conference". Einstein Symposium. 2005. Retrieved 2007-03-28.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1915". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Peter Debye: The Nobel Prize in Chemistry 1936". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Niels Bohr: The Nobel Prize in Physics 1922". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-25.
↑ Weisstein, Eric W. (1996). "Moseley, Henry (1887–1915)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-25.
↑ "Frederick Soddy The Nobel Prize in Chemistry 1921". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-25.
↑ "Early Mass Spectrometry". A History of Mass Spectrometry. Scripps Center for Mass Spectrometry. 2005. Archived from the original on 2007-03-03. Retrieved 2007-03-26.
↑ "Gilbert Newton Lewis and Irving Langmuir". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Electron Spin". Retrieved 2007-03-26.
↑ LeMaster, Nancy; McGann, Diane (1992). "GILBERT NEWTON LEWIS: AMERICAN CHEMIST (1875–1946)". Woodrow Wilson Leadership Program in Chemistry. The Woodrow Wilson National Fellowship Foundation. Archived from the original on 2007-04-01. Retrieved 2007-03-25.
↑ "Louis de Broglie: The Nobel Prize in Physics 1929". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Wolfgang Pauli: The Nobel Prize in Physics 1945". Nobel Lectures, Physics 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1964. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Erwin Schrödinger: The Nobel Prize in Physics 1933". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Werner Heisenberg: The Nobel Prize in Physics 1932". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.
↑ Heitler, Walter; London, Fritz (1927). "Wechselwirkung neutraler Atome und homöopolare Bindung nach der Quantenmechanik". Zeitschrift für Physik. 44 (6–7): 455–472. Bibcode:1927ZPhy...44..455H. doi:10.1007/BF01397394.
↑ Ivor Grattan-Guinness. Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences. Johns Hopkins University Press, 2003, p. 1266. ; Jagdish Mehra, Helmut Rechenberg. The Historical Development of Quantum Theory. Springer, 2001, p. 540.
↑ "Linus Pauling: The Nobel Prize in Chemistry 1954". Nobel Lectures, Chemistry 1942–1962. Elsevier. 1964. Retrieved 2007-02-28.
↑ Rzepa, Henry S. "The aromaticity of Pericyclic reaction transition states". Department of Chemistry, Imperial College London. Retrieved 2007-03-26.
↑ "Harold C. Urey: The Nobel Prize in Chemistry 1934". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-03-26.
↑ "James Chadwick: The Nobel Prize in Physics 1935". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.
↑ Jensen, William B. (2003). "Electronegativity from Avogadro to Pauling: II. Late Nineteenth- and Early Twentieth-Century Developments". Journal of Chemical Education. 80 (3): 279. Bibcode:2003JChEd..80..279J. doi:10.1021/ed080p279.
↑ "Wallace Hume Carothers". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Emilio Segrè: The Nobel Prize in Physics 1959". Nobel Lectures, Physics 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Eugene Houdry". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "Pyotr Kapitsa: The Nobel Prize in Physics 1978". Les Prix Nobel, The Nobel Prizes 1991. Nobel Foundation. 1979. Retrieved 2007-03-26.
↑ "Otto Hahn: The Nobel Prize in Chemistry 1944". Nobel Lectures, Chemistry 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1964. Retrieved 2007-04-07.
↑ "Commonly Abused Drugs Charts". National Institute on Drug Abuse. 2 July 2018. Retrieved 14 July 2018.
↑ "LSD: cultural revolution and medical advances". Royal Society of Chemistry. Archived from the original on September 30, 2007. Retrieved September 27, 2007.
↑ "Glenn Theodore Seaborg". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.
↑ "History of the Elements of the Periodic Table". AUS-e-TUTE. Retrieved 2007-03-26.
↑ "The Nobel Prize in Physics 1952". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.
↑ Hannaford, Peter. "Alan Walsh 1916–1998". AAS Biographical Memoirs. Australian Academy of Science. Archived from the original on 2007-02-24. Retrieved 2007-03-26.
↑ Cornforth, Lord Todd, John; Cornforth, J.; T., A. R.; C., J. W. (November 1981). "Robert Burns Woodward. 10 April 1917-8 July 1979". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 27 (6): 628–695. doi:10.1098/rsbm.1981.0025. JSTOR 198111. note: authorization required for web access.
↑ "The Nobel Prize in Medicine 1962". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Clair Patterson, Calculated an age for the Earth". Timeline Index (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-20.‏
↑ Skou, Jens (1957). "The influence of some cations on an adenosine triphosphatase from peripheral nerves". Biochim Biophys Acta. 23 (2): 394–401. doi:10.1016/0006-3002(57)90343-8. PMID 13412736.
↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1962". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases". American Chemical Society. Archived from the original on January 12, 2013. Retrieved June 5, 2012.
↑ G. A. Olah, S. J. Kuhn, W. S. Tolgyesi, E. B. Baker, J. Am. Chem. Soc. 1962, 84, 2733; G. A. Olah, lieu. Chim. (Bucharest), 1962, 7, 1139 (Nenitzescu issue); G. A. Olah, W. S. Tolgyesi, S. J. Kuhn, M. E. Moffatt, I. J. Bastien, E. B. Baker, J. Am. Chem. Soc. 1963, 85, 1328.
↑ "Richard R. Ernst The Nobel Prize in Chemistry 1991". Les Prix Nobel, The Nobel Prizes 1991. Nobel Foundation. 1992. Retrieved 2007-03-27.
↑ H. Nozaki, S. Moriuti, H. Takaya, R. Noyori, Tetrahedron Lett. 1966, 5239;
↑ H. Nozaki, H. Takaya, S. Moriuti, R. Noyori, Tetrahedron 1968, 24, 3655.
↑ W. J. Hehre, W. A. Lathan, R. Ditchfield, M. D. Newton, and J. A. Pople, Gaussian 70 (Quantum Chemistry Program Exchange, Program No. 237, 1970).
↑ Catalyse de transformation des oléfines par les complexes du tungstène. II. Télomérisation des oléfines cycliques en présence d'oléfines acycliques Die Makromolekulare Chemie Volume 141, Issue 1, Date: 9 February 1971, Pages: 161–176 Par Jean-Louis Hérisson, Yves Chauvin doi:10.1002/macp.1971.021410112
↑ Katsuki, Tsutomu (1980). "The first practical method for asymmetric epoxidation". Journal of the American Chemical Society. 102: 5974–5976. doi:10.1021/ja00538a077.
↑ Hill, J. G. ; Sharpless, K. B.; Exon, C. M. ; Regenye, R. Org. Synth., Coll. Vol. 7, p.461 (1990); Vol. 63, p.66 (1985). (Article)
↑ Jacobsen, Eric N. (1988). "Asymmetric dihydroxylation via ligand-accelerated catalysis". Journal of the American Chemical Society. 110: 1968–1970. doi:10.1021/ja00214a053.
↑ Kolb, Hartmuth C. (1994). "Catalytic Asymmetric Dihydroxylation". Chemical Reviews. 94: 2483–2547. doi:10.1021/cr00032a009.
↑ Gonzalez, J. ; Aurigemma, C. ; Truesdale, L. Org. Synth., Coll. Vol. 10, p.603 (2004); Vol. 79, p.93 (2002). (Article بایگانی‌شده در ۲۴ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine)
↑ Sharpless, K. Barry (1975). "New reaction. Stereospecific vicinal oxyamination of olefins by alkyl imido osmium compounds". Journal of the American Chemical Society. 97: 2305–2307. doi:10.1021/ja00841a071.
↑ Herranz, Eugenio (1978). "Osmium-catalyzed vicinal oxyamination of olefins by N-chloro-N-argentocarbamates". Journal of the American Chemical Society. 100: 3596–3598. doi:10.1021/ja00479a051.
↑ Herranz, E. ; Sharpless, K. B. Org. Synth., Coll. Vol. 7, p.375 (1990); Vol. 61, p.85 (1983). (Article بایگانی‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine)
↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1996". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.
↑ "Benjamin Franklin Medal awarded to Dr. Sumio Iijima, Director of the Research Center for Advanced Carbon Materials, AIST". National Institute of Advanced Industrial Science and Technology. 2002. Archived from the original on 2007-04-04. Retrieved 2007-03-27.
↑ First total synthesis of taxol 1. Functionalization of the B ring Robert A. Holton, Carmen Somoza, Hyeong Baik Kim, Feng Liang, Ronald J. Biediger, P. Douglas Boatman, Mitsuru Shindo, Chase C. Smith, Soekchan Kim, et al. ; J. Am. Chem. Soc.; 1994; 116(4); 1597–1598. DOI Abstract
↑ Holton, Robert A. (1994). "First total synthesis of taxol. 2. Completion of the C and D rings". Journal of the American Chemical Society. 116: 1599–1600. doi:10.1021/ja00083a067.
↑ Holton, Robert A. (1988). "A synthesis of taxusin". Journal of the American Chemical Society. 110: 6558–6560. doi:10.1021/ja00227a043.
↑ "Cornell and Wieman Share 2001 Nobel Prize in Physics". NIST News Release. National Institute of Standards and Technology. 2001. Archived from the original on 2007-06-10. Retrieved 2007-03-27.
↑ White, Scott R.; Sottos, Nancy R.; Geubelle, P. H.; Moore, J. S.; Kessler, M. R.; Sriram, S. R.; Brown, E. N.; Viswanathan, S. (2001-02-15). "Autonomic healing of polymer composites". نیچر. 409 (6822): 794–797. doi:10.1038/35057232. PMID 11236987. S2CID 11334883.
↑ "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۰۳" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013.
↑ "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۰۸" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013. Retrieved 2008-10-08.
↑ Bardi, J. S. (2010). "An Atom at the End of the Material World". Inside Science. Retrieved 2015-01-03.
↑ "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۱۱" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013. Retrieved 2011-10-05.
↑ "Microscope work wins Nobel Prize". BBC. 8 October 2014. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 19 August 2017.
↑ "The Nobel Prize in Chemistry 2016". Nobelprize.org. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 2016-10-05.

خواندن بیشتر

سرووس، جان دبلیو ، شیمی فیزیکی از استودال تا پائولینگ : ساختن علمی در آمریکا، پرینستون، نیجریه : انتشارات دانشگاه پرینستون، ۱۹۹۰. شابک ‎۰−۶۹۱−۰۸۵۶۶−۸ شابک 0-691-08566-8

پیوند به بیرون

دنیای زندگینامه علمی اریک ویسشتین
تاریخچه شیمی گاز
لیست برندگان جایزه نوبل
تاریخچه عناصر جدول تناوبی

[19] Tapputi Belatikallim

[24] Stoicheia

[26] Empedocles

[28] De Rerum Natura

[37] Magister Salernus

[39] Taddeo Alderotti

[44] Opus Maius

[46] Pseudo-Geber

[49] Alchemia

[53] Tyrocinium Chymicum

[55] Discours de la méthode

[57] Ortus medicinae

[59] The Skeptical ChymistThe Skeptical Chymist

[63] Cadet

[72] Chimique

[74] Traité élémentaire de Chimie

[81] Lärbok i Kemien

[89] Levorotatory

[90] Dextrotatory

[93] Thomsen–Berthelot principle

[110] On the Equilibrium of Heterogeneous Substances

[114] Études de Dynamique chimique

[146] The Atom and the Molecule

[149] Thermodynamics and the Free Energy of Chemical Substances

[169] The Nature of the Chemical Bond

[176] George Tilton

[177] Uranium–lead dating

[178] Lead–lead dating

[179] Canyon Diablo (meteorite)

[205] Aquaporin

[210] Super-resolution microscopy

[firehistory-1] «A BRIEF HISTORY OF FIRE AND ITS USES». hearth.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۱.

[whfire-2] «What is the State of Matter of Fire or Flame? Is it a Liquid, Solid, or Gas?». chemistry.about.com. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۱.

[3] Barbara G. Aston, James A. Harrell, Ian Shaw (2000), Ancient Egyptian Materials and Technology (به انگلیسی), Aurora Publications, p. ۱۷۷

[4] Nicholas Rivis, Akhenaten: Egypt's False Prophet (به انگلیسی), Thames & Hudson, p. ۶۹

[sofaliran-5] Michael Edwards (1981), Pottery of Haftavan VIB (Urmia Ware) (به انگلیسی), p. ۱۰۱–۱۴۰

[6] J. Sasson (1995), "Art and Archaeology of Western Iran in Prehistory", in Civilizations of the Ancient Near East II (به انگلیسی), New York: Scribner, p. ۹۸۱–۹۹

[7] Thomas Thomson (1830), The history of chemistry (به انگلیسی), H. Colburn and R. Bentley, p. ۲۷۷

[8] "Aristotle" (به انگلیسی). galileo.phys.virginia.edu. Retrieved 30 May 2011.

[9] "Aristotle" (به انگلیسی). galileo.phys.virginia.edu. Retrieved 30 May 2011.

[10] B. Russell (2000), History of Western Philosophy (به انگلیسی), Routledge, p. ۵۲۹

[11] "Empiricism" (به انگلیسی). Archived from the original on 1 February 2007. Retrieved 2 June 2011.

[12] "he use of diagrams as chemical 'equations' in the lectures of William Cullen and Joseph Black.", Annals of Science (به انگلیسی), Taylor & Francis, 1959

[boyleUCLA-13] "Robert Boyle The Sceptical Chymist and The Christian Virtuoso" (به انگلیسی). University of California website. Retrieved 1 June 2011.

[14] Partington, J.R (1951), A Short History of Chemistry (به انگلیسی) (دوم ed.), McMilan, p. ص ۶۷

[Lovvosier-15] "Lavoisier, Antoine (1743-1794)" (به انگلیسی). ScienceWorld. Retrieved 2 June 2011.

[16] "Chemistry – The Central Science". The Chemistry Hall of Fame. York University. Retrieved 2006-09-12.

[17] Marcelin Berthelot, Collection des anciens alchimistes grecs (3 vol. , Paris, 1887–1888, p.161); F. Sherwood Taylor, "The Origins of Greek Alchemy," Ambix 1 (1937), 40.

[Griffith-18] Griffiths, J. Gwyn (1955). "The Orders of Gods in Greece and Egypt (According to Herodotus)". The Journal of Hellenic Studies. The Society for the Promotion of Hellenic Studies. 75: 21–23. doi:10.2307/629164. JSTOR 629164.

[20] Giese, Patsy Ann. "Women in Science: 5000 Years of Obstacles and Achievements". SHiPS Resource Center for Sociology, History and Philosophy in Science Teaching. Archived from the original on 2006-12-13. Retrieved 2007-03-11.

[21] Parry, Richard (2005-03-04). "Empedocles". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.

[22] Berryman, Sylvia (2004-08-14). "Leucippus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.

[23] Berryman, Sylvia (2004-08-15). "Democritus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.

[25] Hillar, Marian (2004). "The Problem of the Soul in Aristotle's De anima". NASA WMAP. Archived from the original on 2006-09-09. Retrieved 2006-08-10.

[27] "HISTORY/CHRONOLOGY OF THE ELEMENTS". Retrieved 2007-03-12.

[29] Sedley, David (2004-08-04). "Lucretius". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, CSLI, Stanford University. Retrieved 2007-03-11.

[Mdream-30] Strathern, Paul (2000). Mendeleyev's Dream – The Quest for the Elements. Berkley Books. ISBN 978-0-425-18467-7.

[31] Derewenda, Zygmunt S. (2007), "On wine, chirality and crystallography", Acta Crystallographica Section A, 64 (Pt 1): 246–258 [247], Bibcode:2008AcCrA..64..246D, doi:10.1107/S0108767307054293, PMID 18156689

[32] John Warren (2005). "War and the Cultural Heritage of Iraq: a sadly mismanaged affair", Third World Quarterly, Volume 26, Issue 4 & 5, p. 815-830.

[33] Zahoor, Dr. A. (1997). "JABIR IBN HAIYAN (Geber)". University of Indonesia. Archived from the original on 2008-06-30.

[34] "Father of Chemistry: Jabir Ibn Haiyan". Famous Muslism. Famousmuslims.com. 2003. Archived from the original on 2007-04-05. Retrieved 2007-03-12.

[35] Marmura, Michael E. (1965). "An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines. Conceptions of Nature and Methods Used for Its Study by the Ikhwan Al-Safa'an, Al-Biruni, and Ibn Sina by Seyyed Hossein Nasr". Speculum. 40 (4): 744–746. doi:10.2307/2851429. JSTOR 2851429.

[36] Robert Briffault (1938). The Making of Humanity, p. 196-197.

[Forbes1970-38] Forbes, Robert James (1970). A short history of the art of distillation: from the beginnings up to the death of Cellier Blumenthal. BRILL. p. 88. ISBN 978-90-04-00617-1. Retrieved 29 June 2010.

[40] Holmyard, Eric John (1990). Alchemy. Courier Dover Publications. p. 288. ISBN 978-0-486-26298-7.

[BuildingBlocks451-3-41] Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements. Oxford: Oxford University Press. pp. 43, 513, 529. ISBN 978-0-19-850341-5.

[42] Davidson, Michael W. (2003-08-01). "Molecular Expressions: Science, Optics and You — Timeline — Albertus Magnus". National High Magnetic Field Laboratory at The Florida State University. The Florida State University. Retrieved 2009-11-28.

[Karpenko-43] Vladimir Karpenko, John A. Norris(2001), Vitriol in the history of Chemistry, Charles University

[45] O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (2003). "Roger Bacon". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 7 March 2008. Retrieved 2007-03-12.

[47] Zdravkovski, Zoran; Stojanoski, Kiro (1997-03-09). "GEBER". Institute of Chemistry, Skopje, Macedonia. Archived from the original on 17 May 2012. Retrieved 2007-03-12.

[48] Ross, Hugh Munro (1911). "Alchemy § Literature of Alchemy" . In Chisholm, Hugh (ed.). Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). Vol. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 520.

[50] "From liquid to vapor and back: origins". Special Collections Department. University of Delaware Library. Retrieved 2007-03-12.

[51] Asarnow, Herman (2005-08-08). "Sir Francis Bacon: Empiricism". An Image-Oriented Introduction to Backgrounds for English Renaissance Literature. University of Portland. Archived from the original on 2007-02-01. Retrieved 2007-02-22.

[52] "Sedziwój, Michal". infopoland: Poland on the Web. University at Buffalo. Archived from the original on 2006-09-02. Retrieved 2007-02-22.

[54] Crosland, M.P. (1959). "The use of diagrams as chemical 'equations' in the lectures of William Cullen and Joseph Black". Annals of Science. 15 (2): 75–90. doi:10.1080/00033795900200088.

[56] 
Herbermann, Charles, ed. (1913). "René Descartes" . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.

[58] "Johann Baptista van Helmont". History of Gas Chemistry. Center for Microscale Gas Chemistry, Creighton University. 2005-09-25. Retrieved 2007-02-23.

[Boyle-60] "Robert Boyle". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[Wang-61] Wang, Shijie (2006). "Cobalt—Its recovery, recycling, and application". Journal of the Minerals, Metals and Materials Society. 58 (10): 47–50. Bibcode:2006JOM....58j..47W. doi:10.1007/s11837-006-0201-y.

[62] Cooper, Alan (1999). "Joseph Black". History of Glasgow University Chemistry Department. University of Glasgow Department of Chemistry. Archived from the original on 2006-04-10. Retrieved 2006-02-23.

[64] Seyferth, Dietmar (2001). "Cadet's Fuming Arsenical Liquid and the Cacodyl Compounds of Bunsen". Organometallics. 20 (8): 1488–1498. doi:10.1021/om0101947.

[65] Partington, J.R. (1989). A Short History of Chemistry. Dover Publications, Inc. ISBN 978-0-486-65977-0.

[pt-66] Cavendish, Henry (1766). "Three Papers Containing Experiments on Factitious Air, by the Hon. Henry Cavendish". Philosophical Transactions. The University Press. 56: 141–184. Bibcode:1766RSPT...56..141C. doi:10.1098/rstl.1766.0019. Retrieved 6 November 2007.

[67] "Joseph Priestley". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[68] "Carl Wilhelm Scheele". History of Gas Chemistry. Center for Microscale Gas Chemistry, Creighton University. 2005-09-11. Retrieved 2007-02-23.

[69] "Lavoisier, Antoine." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 24 July 2007 <http://www.britannica.com/eb/article-9369846>.

[70] "Lavoisier, Antoine." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 24 July 2007 <http://www.britannica.com/eb/article-9369846>.

[lavoisier-71] Weisstein, Eric W. (1996). "Lavoisier, Antoine (1743–1794)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-02-23.

[73] "Jacques Alexandre César Charles". Centennial of Flight. U.S. Centennial of Flight Commission. 2001. Archived from the original on 2007-02-24. Retrieved 2007-02-23.

[75] Burns, Ralph A. (1999). Fundamentals of Chemistry. Prentice Hall. p. 32. ISBN 978-0-02-317351-6.

[76] "Proust, Joseph Louis (1754–1826)". 100 Distinguished Chemists. European Association for Chemical and Molecular Science. 2005. Archived from the original on 2008-05-15. Retrieved 2007-02-23.

[77] "Inventor Alessandro Volta Biography". The Great Idea Finder. The Great Idea Finder. 2005. Retrieved 2007-02-23.

[dalton-78] "John Dalton". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[79] "The Human Face of Chemical Sciences". Chemical Heritage Foundation. 2005.

[JLGL-80] "December 6 Births". Today in Science History. Today in Science History. 2007. Retrieved 2007-03-12.

[82] "Jöns Jakob Berzelius". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[83] "Michael Faraday". Famous Physicists and Astronomers. Retrieved 2007-03-12.

[wohlerliebig-84] "Justus von Liebig and Friedrich Wöhler". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[Prout-85] "William Prout". Archived from the original on 2007-09-26. Retrieved 2007-03-12.

[86] "Hess, Germain Henri". Archived from the original on 2007-02-09. Retrieved 2007-03-12.

[87] "Kolbe, Adolph Wilhelm Hermann". 100 Distinguished European Chemists. European Association for Chemical and Molecular Sciences. 2005. Archived from the original on 2008-10-11. Retrieved 2007-03-12.

[88] Weisstein, Eric W. (1996). "Kelvin, Lord William Thomson (1824–1907)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-12.

[91] "History of Chirality". Stheno Corporation. 2006. Archived from the original on 2007-03-07. Retrieved 2007-03-12.

[92] "Lambert-Beer Law". Sigrist-Photometer AG. 2007-03-07. Retrieved 2007-03-12.

[Cropper2004-94] William H. Cropper (2004). Great Physicists: The Life and Times of Leading Physicists from Galileo to Hawking. Oxford University Press. pp. 128–. ISBN 978-0-19-517324-6.

[95] "Benjamin Silliman, Jr. (1816–1885)". Picture History. Picture History LLC. 2003. Archived from the original on 2007-07-07. Retrieved 2007-03-24.

[96] "William Henry Perkin". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[kekule-97] "Archibald Scott Couper and August Kekulé von Stradonitz". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[98] O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. (2002). "Gustav Robert Kirchhoff". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 7 July 2010. Retrieved 2007-03-24.

[99] Eric R. Scerri, The Periodic Table: Its Story and Its Significance, Oxford University Press, 2006.

[100] "Alexander Parkes (1813–1890)". People & Polymers. Plastics Historical Society. Archived from the original on 2007-03-15. Retrieved 2007-03-24.

[periodic-101] "The Periodic Table". The Third Millennium Online. Retrieved 2007-03-24.

[meyermendeleev-102] "Julius Lothar Meyer and Dmitri Ivanovich Mendeleev". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[GW1-103] C.M. Guldberg and P. Waage,"Studies Concerning Affinity" C. M. Forhandlinger: Videnskabs-Selskabet i Christiana (1864), 35

[GW2-104] P. Waage, "Experiments for Determining the Affinity Law" ,Forhandlinger i Videnskabs-Selskabet i Christiania, (1864) 92.

[GW3-105] C.M. Guldberg, "Concerning the Laws of Chemical Affinity", C. M. Forhandlinger i Videnskabs-Selskabet i Christiania (1864) 111

[106] "No. 1858: Johann Josef Loschmidt". www.uh.edu. Retrieved 2016-10-09.

[107] "Adolf von Baeyer: The Nobel Prize in Chemistry 1905". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.

[ms46a-108] "Alfred Nobel - Biography, Inventions, & Facts". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-20.‏

[109] "Jacobus Henricus van't Hoff". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[111] O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. (1997). "Josiah Willard Gibbs". MacTutor. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. Archived from the original on 27 March 2010. Retrieved 2007-03-24.

[112] Weisstein, Eric W. (1996). "Boltzmann, Ludwig (1844–1906)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-24.

[113] "Svante August Arrhenius". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[115] "Jacobus H. van 't Hoff: The Nobel Prize in Chemistry 1901". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.

[116] "Emil Fischer: The Nobel Prize in Chemistry 1902". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.

[117] "Henry Louis Le Châtelier". World of Scientific Discovery. Thomson Gale. 2005. Retrieved 2007-03-24.

[118] "History of Chemistry". Intensive General Chemistry. Columbia University Department of Chemistry Undergraduate Program. Retrieved 2007-03-24.

[119] "Richard Gardiner, "The Civil War Origin of Coca-Cola in Columbus, Georgia", Muscogiana: Journal of the Muscogee Genealogical Society (Spring 2012), Vol. 23: 21–24". Archived from the original on March 25, 2014. Retrieved March 25, 2014.

[120] Dominic Streatfeild, Cocaine: An Unauthorized Biography, Macmillan (2003), p. 80.

[121] Richard Davenport-Hines, The Pursuit of Oblivion, Norton (2004), p. 152.

[nobelref1-122] James, Frank. "Dewar, James". Chemistry Explained. Advameg Inc. Retrieved 22 May 2008.

[123] "Alfred Werner: The Nobel Prize in Chemistry 1913". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-24.

[124] von Euler, U. S. (6 June 1981). "The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science". Die Naturwissenschaften. Archived from the original (PDF) on 14 July 2011. Retrieved 21 January 2010.

[125] "William Ramsay: The Nobel Prize in Chemistry 1904". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-20.

[126] "Joseph John Thomson". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[127] "Alfred Werner: The Nobel Prize in Physics 1911". Nobel Lectures, Physics 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1967. Retrieved 2007-03-24.

[128] "Marie Sklodowska Curie". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[rutherford-129] "Ernest Rutherford: The Nobel Prize in Chemistry 1908". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.

[130] Moore, Walter "Schrödinger: Life and Thought" University of Cambridge (1989) ISBN 0-521-43767-9

[131] "Tsvet, Mikhail (Semyonovich)". Compton's Desk Reference. Encyclopædia Britannica. 2007. Archived from the original on 2012-06-30. Retrieved 2007-03-24.

[physTL-132] "Physics Time-Line 1900 to 1949". Weburbia.com. Archived from the original on 2007-04-30. Retrieved 2007-03-25.

[133] Cassidy, David (1996). "Einstein on Brownian Motion". The Center for History of Physics. Archived from the original on 6 February 2007. Retrieved 2007-03-25.

[134] "Fritz Haber". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[135] "Leo Hendrik Baekeland". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[136] "Robert A. Millikan: The Nobel Prize in Physics 1923". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-07-17.

[137] "Søren Sørensen". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[138] Parker, David. "Nuclear Twins: The Discovery of the Proton and Neutron". Electron Centennial Page. Archived from the original on 22 January 2018. Retrieved 2007-03-25.

[139] "Solvay Conference". Einstein Symposium. 2005. Retrieved 2007-03-28.

[autogenerated1-140] "The Nobel Prize in Physics 1915". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.

[141] "Peter Debye: The Nobel Prize in Chemistry 1936". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-02-28.

[142] "Niels Bohr: The Nobel Prize in Physics 1922". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-25.

[143] Weisstein, Eric W. (1996). "Moseley, Henry (1887–1915)". Eric Weisstein's World of Scientific Biography. Wolfram Research Products. Retrieved 2007-03-25.

[144] "Frederick Soddy The Nobel Prize in Chemistry 1921". Nobel Lectures, Chemistry 1901–1921. Elsevier Publishing Company. 1966. Retrieved 2007-03-25.

[145] "Early Mass Spectrometry". A History of Mass Spectrometry. Scripps Center for Mass Spectrometry. 2005. Archived from the original on 2007-03-03. Retrieved 2007-03-26.

[lewis-147] "Gilbert Newton Lewis and Irving Langmuir". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[148] "Electron Spin". Retrieved 2007-03-26.

[150] LeMaster, Nancy; McGann, Diane (1992). "GILBERT NEWTON LEWIS: AMERICAN CHEMIST (1875–1946)". Woodrow Wilson Leadership Program in Chemistry. The Woodrow Wilson National Fellowship Foundation. Archived from the original on 2007-04-01. Retrieved 2007-03-25.

[151] "Louis de Broglie: The Nobel Prize in Physics 1929". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.

[152] "Wolfgang Pauli: The Nobel Prize in Physics 1945". Nobel Lectures, Physics 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1964. Retrieved 2007-02-28.

[153] "Erwin Schrödinger: The Nobel Prize in Physics 1933". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.

[154] "Werner Heisenberg: The Nobel Prize in Physics 1932". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.

[155] Heitler, Walter; London, Fritz (1927). "Wechselwirkung neutraler Atome und homöopolare Bindung nach der Quantenmechanik". Zeitschrift für Physik. 44 (6–7): 455–472. Bibcode:1927ZPhy...44..455H. doi:10.1007/BF01397394.

[156] Ivor Grattan-Guinness. Companion Encyclopedia of the History and Philosophy of the Mathematical Sciences. Johns Hopkins University Press, 2003, p. 1266. ; Jagdish Mehra, Helmut Rechenberg. The Historical Development of Quantum Theory. Springer, 2001, p. 540.

[pauling-157] "Linus Pauling: The Nobel Prize in Chemistry 1954". Nobel Lectures, Chemistry 1942–1962. Elsevier. 1964. Retrieved 2007-02-28.

[158] Rzepa, Henry S. "The aromaticity of Pericyclic reaction transition states". Department of Chemistry, Imperial College London. Retrieved 2007-03-26.

[159] "Harold C. Urey: The Nobel Prize in Chemistry 1934". Nobel Lectures, Chemistry 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-03-26.

[160] "James Chadwick: The Nobel Prize in Physics 1935". Nobel Lectures, Physics 1922–1941. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.

[161] Jensen, William B. (2003). "Electronegativity from Avogadro to Pauling: II. Late Nineteenth- and Early Twentieth-Century Developments". Journal of Chemical Education. 80 (3): 279. Bibcode:2003JChEd..80..279J. doi:10.1021/ed080p279.

[162] "Wallace Hume Carothers". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[163] "Emilio Segrè: The Nobel Prize in Physics 1959". Nobel Lectures, Physics 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1965. Retrieved 2007-02-28.

[164] "Eugene Houdry". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[165] "Pyotr Kapitsa: The Nobel Prize in Physics 1978". Les Prix Nobel, The Nobel Prizes 1991. Nobel Foundation. 1979. Retrieved 2007-03-26.

[166] "Otto Hahn: The Nobel Prize in Chemistry 1944". Nobel Lectures, Chemistry 1942–1962. Elsevier Publishing Company. 1964. Retrieved 2007-04-07.

[NIH2018C-167] "Commonly Abused Drugs Charts". National Institute on Drug Abuse. 2 July 2018. Retrieved 14 July 2018.

[Dav2005-168] "LSD: cultural revolution and medical advances". Royal Society of Chemistry. Archived from the original on September 30, 2007. Retrieved September 27, 2007.

[seaborg-170] "Glenn Theodore Seaborg". Chemical Achievers: The Human Face of Chemical Sciences. Chemical Heritage Foundation. 2005.

[histofelem-171] "History of the Elements of the Periodic Table". AUS-e-TUTE. Retrieved 2007-03-26.

[172] "The Nobel Prize in Physics 1952". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.

[173] Hannaford, Peter. "Alan Walsh 1916–1998". AAS Biographical Memoirs. Australian Academy of Science. Archived from the original on 2007-02-24. Retrieved 2007-03-26.

[woodward-174] Cornforth, Lord Todd, John; Cornforth, J.; T., A. R.; C., J. W. (November 1981). "Robert Burns Woodward. 10 April 1917-8 July 1979". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society. 27 (6): 628–695. doi:10.1098/rsbm.1981.0025. JSTOR 198111. note: authorization required for web access.

[175] "The Nobel Prize in Medicine 1962". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.

[dy3hj-180] "Clair Patterson, Calculated an age for the Earth". Timeline Index (به انگلیسی). Retrieved 2021-05-20.‏

[181] Skou, Jens (1957). "The influence of some cations on an adenosine triphosphatase from peripheral nerves". Biochim Biophys Acta. 23 (2): 394–401. doi:10.1016/0006-3002(57)90343-8. PMID 13412736.

[182] "The Nobel Prize in Chemistry 1962". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.

[Neil_Bartlett_and_the_Reactive_Noble_Gases-183] "Neil Bartlett and the Reactive Noble Gases". American Chemical Society. Archived from the original on January 12, 2013. Retrieved June 5, 2012.

[184] G. A. Olah, S. J. Kuhn, W. S. Tolgyesi, E. B. Baker, J. Am. Chem. Soc. 1962, 84, 2733; G. A. Olah, lieu. Chim. (Bucharest), 1962, 7, 1139 (Nenitzescu issue); G. A. Olah, W. S. Tolgyesi, S. J. Kuhn, M. E. Moffatt, I. J. Bastien, E. B. Baker, J. Am. Chem. Soc. 1963, 85, 1328.

[185] "Richard R. Ernst The Nobel Prize in Chemistry 1991". Les Prix Nobel, The Nobel Prizes 1991. Nobel Foundation. 1992. Retrieved 2007-03-27.

[186] H. Nozaki, S. Moriuti, H. Takaya, R. Noyori, Tetrahedron Lett. 1966, 5239;

[187] H. Nozaki, H. Takaya, S. Moriuti, R. Noyori, Tetrahedron 1968, 24, 3655.

[188] W. J. Hehre, W. A. Lathan, R. Ditchfield, M. D. Newton, and J. A. Pople, Gaussian 70 (Quantum Chemistry Program Exchange, Program No. 237, 1970).

[189] Catalyse de transformation des oléfines par les complexes du tungstène. II. Télomérisation des oléfines cycliques en présence d'oléfines acycliques Die Makromolekulare Chemie Volume 141, Issue 1, Date: 9 February 1971, Pages: 161–176 Par Jean-Louis Hérisson, Yves Chauvin doi:10.1002/macp.1971.021410112

[190] Katsuki, Tsutomu (1980). "The first practical method for asymmetric epoxidation". Journal of the American Chemical Society. 102: 5974–5976. doi:10.1021/ja00538a077.

[191] Hill, J. G. ; Sharpless, K. B.; Exon, C. M. ; Regenye, R. Org. Synth., Coll. Vol. 7, p.461 (1990); Vol. 63, p.66 (1985). (Article)

[192] Jacobsen, Eric N. (1988). "Asymmetric dihydroxylation via ligand-accelerated catalysis". Journal of the American Chemical Society. 110: 1968–1970. doi:10.1021/ja00214a053.

[193] Kolb, Hartmuth C. (1994). "Catalytic Asymmetric Dihydroxylation". Chemical Reviews. 94: 2483–2547. doi:10.1021/cr00032a009.

[194] Gonzalez, J. ; Aurigemma, C. ; Truesdale, L. Org. Synth., Coll. Vol. 10, p.603 (2004); Vol. 79, p.93 (2002). (Article بایگانی‌شده در ۲۴ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine)

[195] Sharpless, K. Barry (1975). "New reaction. Stereospecific vicinal oxyamination of olefins by alkyl imido osmium compounds". Journal of the American Chemical Society. 97: 2305–2307. doi:10.1021/ja00841a071.

[196] Herranz, Eugenio (1978). "Osmium-catalyzed vicinal oxyamination of olefins by N-chloro-N-argentocarbamates". Journal of the American Chemical Society. 100: 3596–3598. doi:10.1021/ja00479a051.

[197] Herranz, E. ; Sharpless, K. B. Org. Synth., Coll. Vol. 7, p.375 (1990); Vol. 61, p.85 (1983). (Article بایگانی‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine)

[198] "The Nobel Prize in Chemistry 1996". Nobelprize.org. The Nobel Foundation. Retrieved 2007-02-28.

[199] "Benjamin Franklin Medal awarded to Dr. Sumio Iijima, Director of the Research Center for Advanced Carbon Materials, AIST". National Institute of Advanced Industrial Science and Technology. 2002. Archived from the original on 2007-04-04. Retrieved 2007-03-27.

[200] First total synthesis of taxol 1. Functionalization of the B ring Robert A. Holton, Carmen Somoza, Hyeong Baik Kim, Feng Liang, Ronald J. Biediger, P. Douglas Boatman, Mitsuru Shindo, Chase C. Smith, Soekchan Kim, et al. ; J. Am. Chem. Soc.; 1994; 116(4); 1597–1598. DOI Abstract

[201] Holton, Robert A. (1994). "First total synthesis of taxol. 2. Completion of the C and D rings". Journal of the American Chemical Society. 116: 1599–1600. doi:10.1021/ja00083a067.

[202] Holton, Robert A. (1988). "A synthesis of taxusin". Journal of the American Chemical Society. 110: 6558–6560. doi:10.1021/ja00227a043.

[203] "Cornell and Wieman Share 2001 Nobel Prize in Physics". NIST News Release. National Institute of Standards and Technology. 2001. Archived from the original on 2007-06-10. Retrieved 2007-03-27.

[204] White, Scott R.; Sottos, Nancy R.; Geubelle, P. H.; Moore, J. S.; Kessler, M. R.; Sriram, S. R.; Brown, E. N.; Viswanathan, S. (2001-02-15). "Autonomic healing of polymer composites". نیچر. 409 (6822): 794–797. doi:10.1038/35057232. PMID 11236987. S2CID 11334883.

[n2003-206] "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۰۳" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013.

[207] "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۰۸" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013. Retrieved 2008-10-08.

[InsideScience-208] Bardi, J. S. (2010). "An Atom at the End of the Material World". Inside Science. Retrieved 2015-01-03.

[209] "The Nobel Prize in Chemistry ۲۰۱۱" (به انگلیسی). Nobelprize.org. Archived from the original on 22 June 2013. Retrieved 2011-10-05.

[211] "Microscope work wins Nobel Prize". BBC. 8 October 2014. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 19 August 2017.

[212] "The Nobel Prize in Chemistry 2016". Nobelprize.org. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 2016-10-05.