درگاه:دانش

درگاه دانش

دانش ساختاری برای تولید و ساماندهی داده‌ها دربارهٔ جهان پیرامون در قالب توضیحات و پیش‌بینی‌های آزمایش‌شدنی است. دانش‌شناسی به بحث و بررسی پیرامون دانش و عناصر سازنده آن، یعنی داده‌های موجود می‌پردازد. دانش در وسیعترین مفهوم به هر سامانه قابل اثبات و در مفهوم محدودتر، به یک سامانه دریافت دانش مبتنی بر تجربه‌گرایی، آزمایش، و روش طبیعت‌گرایی اشاره دارد. ارسطو دانش را مجموعه‌ای از آگاهی‌های قابل اتکا می‌داند که از لحاظ منطقی و عقلانی قابل توضیح باشند.
رشته‌های علوم به عنوان علوم پایه و علوم کاربردی جدا شده‌است. علوم پایه مجموعه دانش‏‌هایی است که به بررسی بنیادین پدیده‏ها یا بررسی ماهیت‏، قوانین و روابط حاکم بین آنها می‏‌پردازد. از بارزترین این دانش‏ها می‏توان به ریاضیات، شیمی، فیزیک، فلسفه، منطق، زیست‌شناسی و زبان‌شناسی اشاره نمود. دانش‌های پایه، زیربنای اصلی سایر دانش‌ها به شمار می‌آیند و به همین دلیل در مواقعی به کل علوم یا دانش تعمیم داده می‏‌شوند. علوم کاربردی به کاربردن آگاهی‌های علمی در یک محیط فیزیکی است. رشته‌های مهندسی نزدیک‌ترین رابطه را با علوم کاربردی دارند. علوم کاربردی در پیشرفت فناوری نقش مهمی دارد. کاربرد آن در محیط‌های صنعتی معمولا تحقیق و توسعه خوانده می‌شود.
بیشتر...

نوشتار برگزیده

ماکیان ایکس یک یا دجاجه ایکس یک یک منبع مشهور پرتو ایکس در آسمان است که در صورت فلکی ماکیان قرار دارد. در سال ۱۹۶۴ و در خلال پرواز یک تلسکوپ فضایی مدار پایین کشف شد و یکی از بزرگترین منابع پرتو ایکس در آسمان است که پرتوی ایکسی با شارش ۲٫۳ تولید می‌کند. ماکیان ایکس یکی از بزرگترین احتمالات برای سیاه‌چاله است. این جسم حدود ۸٫۷ برابر جرم خورشید، جرم دارد از آنجایی که هرچه در اطرافش باشد به مشابه این رفتار می‌کند که در کنار یک سیاه‌چاله‌است. شعاع افق رویداد آن ۲۶ کیلومتر محاسبه می‌شود.

این سامانه عضو یک مجموعه ستاره به نام ماکیان OB۳ است، به معنی این‌که ماکیان ایکس یک حدود پنج میلیون سال قدمت دارد و تشکیل یافته از ستاره‌ای با جرم بیشتر از ۴۰ برابر جرم خورشید است. اکثر جرم ستارهٔ قدیمی به خاطر از دست دادن پوسته از بین رفته‌است. مرگ این ستاره همراه با یک ابرنواختر همراه بوده‌است، نتیجه انفجار این بوده‌است که مرکز ستاره به سیاه‌چاله تبدیل شده‌است. ماکیان ایکس یک موضوع شرط‌بندی علمی بین استیون هاوکینگ و کیپ ثورن در سال ۱۹۷۴ بوده‌است، در مورد اینکه این جرم یک سیاه‌چاله نیست. او سیاه‌چاله بودن ماکیان ایکس یک را در سال ۱۹۹۰ بعد از کشف اطلاعات مربوط به امواج گرانشی تایید کرد.
بیشتر...

زندگی‌نامه برگزیده

خیام (زادهٔ ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷، درگذشتهٔ ۵۱۰ خورشیدی) معروف به خیامی و خیام نیشابوری، از ریاضی‌دانان، ستاره‌شناسان و شاعران بنام ایران در دورهٔ سلجوقی است. گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی او است و دارای لقب حجةالحق بوده‌است ولی آوازهٔ وی بیشتر به واسطهٔ نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آنکه رباعیات خیام را به اغلب زبان‌های زنده ترجمه نموده‌اند، فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب‌زمین گردیده‌است.

یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان اصلاح گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ سلطنت ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶ - ۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست. وی در ریاضیات، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه سوم و مطالعات‌اش دربارهٔ اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است. ابداع نظریه‌ای دربارهٔ نسبت‌های هم‌ارز با نظریهٔ اقلیدس نیز از مهم‌ترین کارهای اوست.

شماری از تذکره‌نویسان، خیام را شاگرد ابن سینا و شماری نیز وی را شاگرد امام موفق نیشابوری خوانده‌اندهرچند صحت این فرضیه که خیام شاگرد ابن سینا بوده‌است، بسیار بعید می‌نماید، زیرا از لحاظ زمانی با هم تفاوت زیادی داشته‌اند. خیام در جایی ابن سینا را استاد خود می‌داند اما این استادی ابن سینا، جنبهٔ معنوی دارد.

نوشتارهای برگزیده

نوشتارهای برگزیده: خیام • یوری گاگارین • الکسی لئونوف • نهنگ قاتل • فیزیک پزشکی • نیروگاه هسته‌ای • فرانسیم • سامانه هشدار زمین‌لرزه • سم شناسی • سندرم روده تحریک‌پذیر • رنگرزی • ماکیان ایکس یک • کاوشگر فینیکس • پروژه آزمایشی آپولو–سایوز • ایستگاه فضایی بین‌المللی • توالت در ژاپن • کوه دماوند • عکاسی • روش مک‌کیب–تیل • شیطان تاسمانی • پنگوئن امپراتور • قو • شیر • لاله • رادرفوردیم • ساکورا

نوشتارهای خوب: محمد زکریای رازی • یوهان سباستیان باخ • هنر گرافیک • کرکس سیاه • تاریخ شیمی • گوگل • تمدن مایا • مخزن خارجی شاتل فضایی • آمیزش جنسی در انسان • شیردهی • واقعه آمل • صفویان • نهان‌سازی در برگردان • رده‌بندی ستارگان

نگارهٔ برگزیده

بلور مصنوعی طلا ساخته شده به روش واکنش جابجایی شیمایی در گاز کلر، خلوص بلور بیشتر از ۹۹.۹۹٪ است.

گفتار برگزیده

آیا می‌دانید

آیا می‌دانید...

• ... که بیماری قند اولین عامل کوری در مردم جهان است؟
• ... (۱۱٪) جمعیت جهان را چپ دستان تشکیل داده‌است؟
• ... استرس تا ۵ برابر سیستم ایمینی بدن را پایین می‌آورد؟
• ... حرف D برای اولین بار در عدد ۱۰۰ بکار می‌رود (Hundred)
• ... سرود اصلی کشور یونان متشکل از ۱۵۸ بیت می‌باشد؟
• ... دو سوم آدم ربایی‌های جهان در کلمبیا به وقوع می‌پیوندد؟
• ... یگانه چیزی که بیشتر باعث مرگ و میر در جهان می‌شود پشه است؟
• ... هر هکتار جنگل قادر است بیش از پنج تن گرد و غبار هوا را جذب کند.
• ... ۱روز سیاره زهره برابر است به ۳۰ روز زمینی و یک سالش ۷ ماه است؟
• ... که در خط استوا، دمای هوا در تمام فصول سال تقریبا یکسان است؟
• ... تعداد مرغ‌ها در سراسر جهان تقریبا با جمعیت انسانها مساوی است.
• ... قطر خورشید در حدود ۱۳۹ هزار حجم آن ۱۰۳ میلیون بار بزرگتر از زمین است.
• ... پشه‌ها اشخاص جوان را نسبت به اشخاص پیر ترجیح می‌دهند؟
• ... حرف سی (C) هیچگاه در املای اعداد انگلیسی به‌کار نمی‌رود.
• ... یک گاو می‌تواند از پله‌ها بالا برود ولی پایین نمی‌تواند بیاید؟
• ... تنها یک نفر در جهان در مقابله با ایدز جان سالم به در برده‌است؟
• ... وزن کل انسان‌های جهان با وزن کل مورچه‌های جهان برابر است؟
• که اختاپوس ها ۳ تا قلب دارند ؟!!
• کلاغ ها باهوش ترین پرندگان هستند ؟!
• نیکولا تسلا قادر به ویران کردن سازه های عظیم با امواج صوتی بود.

درگاه‌های وابسته

در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا