شام (سرزمین)
شام یا شامات اصطلاحی تاریخی جغرافیایی است که به منطقه‌ای کمابیش گسترده گفته می‌شود در جنوب غرب آسیا که از شمال به رشته کوه‌های توروس، از جنوب به صحرای عرب، از خاور به میانرودان و از باختر به دریای مدیترانه محدود است. در هزاره دوم پیش از میلاد به این مکان به ویژه نواحی جنوبی آن، کنعان می‌گفتند.
| شام Levant | |
|---|---|
کشورها و مناطق شام در معنای وسیع و تاریخی (معادل با مدیترانه شرقی) کشورهای شام: استفاده‌شده در قرن ۲۰ کشورها و مناطقی که گاهی در تعریف‌های جدید هم آمده‌اند
عراق | |
| کشورها و مناطق |  قبرس اردن لبنان اسرائیل دولت فلسطین سوریه ترکیه(استان ختای) |
| جمعیت | ۴۴٬۵۵۰٬۹۲۶ |
| نام اهلیت | شامی |
| زبان‌ها | لهجه شامی، عبری، آرامی, عربی، ارمنی، چرکسی، یونانی، کردی، لادینو، ترکی |
| محدوده‌های زمانی | یوتی‌سی ۲:۰۰+ (EET) (ترکیه و قبرس) |
| خاور نزدیک باستان |
|---|
| مناطق و ایالات |
| میانرودان • سومریان • اکد • آشوریه • تمدن بابل • امپراتوری آشوری نو • امپراتوری بابل نو • مصر • مصر باستان |
| دوره‌های باستان‌شناسی |
| گاه‌شناسی • عصر برنز • فروپاشی عصر برنز • عصر آهن |
| زبان‌ها |
| زبان اکدی • زبان آرامی • آشورشناسی • خط میخی • زبان عیلامی • عبری توراتی • زبان هیتی • زبان هوری • زبان فنیقی • زبان سومری • زبان اورارتویی |
| ادبیات |
| ادبیات اکدی • متون هیتی • ادبیات سومری |
| اسطوره شناسی |
| اساطیر بابلی • اساطیر هیتی • اساطیر بین‌النهرین • اساطیر مصر |
| مباحث دیگر |
| قانون آشوری • نجوم بابلی • قانون بابلی • ریاضیات بابلیان • قانون به خط میخی |
این منطقه دربرگیرنده سرزمین‌هایی است که امروزه کشورهای سوریه، اردن، لبنان، اسرائیل ،فلسطین، قبرس، بخش‌هایی از جنوب ترکیه و شرق مصر در آن جای دارند. گاهی بخش‌هایی از غرب عراق را نیز جزو سرزمین شام به‌شمار می‌آورند.
از شهرهای مهم سرزمین شام می‌توان به دمشق، انطاکیه، حلب اشاره کرد.
این سرزمین در زمان ابوبکر ضمیمه قلمرو اسلام گشت و پس از خلفای راشدین تا روزگار عباسیان جزئی از قلمرو اسلامی بوده، در زمان خلافت امویان (۷۵۰-۶۶۱ میلادی) شهر دمشقِ آن مرکز خلافت اسلامی نیز بود.
سالشمار در دوران سلوکیان و اشکانیان
- در سال‌های ۶۷ تا ۶۳ پیش از میلاد، پومپه سردار رومی، سوریه و ارمنستان را فتح کرده و آخرین پادشاه سلوکیان را از سلطنت عزل می‌نماید. جمهوری روم همسایه پادشاهی اشکانی می‌شود.
- در سال ۵۱ پیش از میلاد ارتش اشکانیان به سوریه حمله می‌کند.
- در سال ۲۰ پیش از میلاد، درفش رومیان بازگردانده می‌شود. آناتولی و سوریه توسط دولت اشکانی به روم پس داده می‌شود.
پیشینه
سرزمین شام از سپیده دم تاریخ گهواره تمدن بوده‌است. تمدن‌هایی چون تمدن آرامیان، سریانیان، کنعانیان، فنیقیان، هوریان، اموریان و بسیاری دیگر در این سرزمین پدید آمده‌اند و کتاب تاریخ را ستبرتر کرده‌اند.
روزگار محمد
محمد، پیامبر اسلام، برای منطقه‌ی شام اهمیت قائل بود چنانکه یک بار سپاهی سه هزار نفری به فرماندهی جعفر بن ابی‌طالب و زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه به‌سوی موته در جنوب شام فرستاد (غزوه مؤته). مسلمانان راه به جایی نبرده و تنها توانستند پس از کشته‌شدن فرماندهان خود به مدینه بازگردند. اقدام بعدی محمد نسبت‌به این منطقه، عملیات تبوک بود که به‌جز بستن چند قرارداد با برخی قبایل عربی، درگیری خاصی با رومیان دربرنداشت. محمد در آخرین روزهای حیات خویش سپاه دیگری به فرماندهی اسامة بن زید سامان داد که تنها پس از مرگ او عازم شام شد و بدون نتیجه‌ی خاصی بازگشت. همه‌ی این رخدادها نشانگر اهمیت شام در نگاه محمد است که طبیعی هم بود، چرا که منطقه‌ی شامات به مدینه (مرکز حکومت محمد و سپس راشدین) نزدیک‌تر بوده، مسلمانان با آن آشنایی داشتند. بعدها معلوم شد که شام برای خلفا هم اهمیتی بیش از عراق دارد.
روزگار امویان
در روزگار امویان دمشق مرکز حکومت امویان بود
روزگار ایوبیان و جنگ‌های صلیبی
روزگار عثمانیان
روزگار قیمومت
- همچنین قیمومت بریتانیا بر فلسطین را ببینید.
یادداشت
منابع
- ↑ The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, Volume 1, p247, "Levant"
- ↑ Microsoft Encarta (2009) "Levant"
- ↑ Oxford Dictionaries Online. "Levant". Oxford University Press. Retrieved 4 April 2015.
- ↑ Population found by adding all the countries' populations (Cyprus, Israel, Jordan, Lebanon, Syria, Palestine and Hatay Province)
- ↑ کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، بین‌النهرین، ایران و آسیای مرکزی از زمان فتوحات مسلمین تا ایام تیمور، ۱۳۳۷ خورشیدی، گای لسترنج ترجمه: محمود عرفان، ناشر فارسی: بنگاه ترجمه و نشر کتاب صفحهٔ ۲.
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ تاریخ خلفا. ج. جلد دوم، چاپ پانزدهم. به کوشش رسول جعفریان. ص. ۵۳.