حقابهحَقابه به مقدار آب معين از سهمملک يا زمينى را می‌گویند. ۱ - تعریف حقابهحقابه تركيب يافته از حق عربى و آب فارسى و به معناى سهم مقرر دِه، مزرعه، باغ، خانه و يا كسى از يك منبع آب، مانند رود، چشمه و يا قنات است. [۱]
لغت نامه دهخدا.
۲ - کاربرد حقابه درفقهاز آن به مناسبت در باب تجارت و احیاء موات سخن گفتهاند. حقّابه دار، در صورتى كه در استفاده از آب به مقدار سهم خود با ديگران شریک باشد، مىتواند در سهم خويش هر نوع تصرف مالكانه- همچون فروختن و اجاره دادن- بكند و شركا حق جلوگيرى از آن ندارند. [۳]
جامع الشتات ج۲، ص۲۲۰- ۲۲۱؛
[۴]
رياض المسائل ج۱۲،ص ۳۶۷- ۳۶۹.
كسى كه زمينى را فروخته، آيا حق شرب آن نيز داخل در معامله زمین شده و در نتيجه به خریدار منتقل مىگردد؟ برخى تصريح به عدم دخول آن در معامله كردهاند، مگر آنكه دخول آن را شرط كرده باشند. [۵]
تذكرةالفقهاء ج۱۲ص ۵۹
نهرى كه ميان زمينهايى واقع شده؛ ليكن سهم هر يك از صاحبان زمينها از آن نهر معلوم نيست، چنانچه مالكان زمينها در مقدار سهم خود از نهر اختلاف كنند، بنابر تصريح برخى، حق شرب براى هر يك از آنان به نسبت مساحت زمينشان ثابت است. چنانچه صاحبان بعضى زمينها به دليل موات بودن زمينشان، از آب نهر بهرهاى نداشته باشند، ليكن ادعا كنند قبل از موات شدن زمین، حق شرب از نهر داشتهاند، در صورتى كه مالکان ديگر زمينهاى حاشیه نهر، منكر ادعاى آنها باشند، بنابر قول برخى، قول صاحبان زمينهاى موات در صورت سوگند خوردن پذيرفته مىشود. در مقابل، برخى ادّعاى آنها را غير قابل پذيرش دانستهاند. كسى كه زمین داراى حق شرب را براى کشاورزی از صاحبش ا جاره كند، در كه دخول آن حق، در اجاره شرط شده باشد، حق شرب نيز داخل در اجاره زمین است و گرنه به عرف محل رجوع مىشود. اگر عرف حق شرب را داخل در اجاره زمین بداند، طبق آن عمل مىشود. اما اگر عرفى وجود نداشته باشد، در اينكه حق شرب داخل در اجاره است يا نه اختلاف است. [۸]
تذكرة الفقهاء (ق) ج۲ص ۳۱۳؛
[۱۱]
مفتاح الكرامة ج۱۵، ص ۳۱۷
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳،ص۳۳۰ |