زمان تقریبی مطالعه: 2 دقیقه
 

حقابه





حَقابه به مقدار آب معين از سهمملک يا زمينى را می‌گویند.


۱ - تعریف حقابه



حقابه تركيب يافته از حق عربى و آب فارسى و به معناى سهم مقرر دِه، مزرعه، باغ، خانه و يا كسى از يك منبع آب، مانند رود، چشمه و يا قنات است.
[۱] لغت نامه دهخدا.


۲ - کاربرد حقابه درفقه



از آن به مناسبت در باب تجارت و احیاء موات سخن گفته‏ا‌ند.
حقّابه دار، در صورتى كه در استفاده از آب به مقدار سهم خود با ديگران شریک باشد، مى‏تواند در سهم خويش هر نوع تصرف مالكانه- همچون فروختن و اجاره دادن- بكند و شركا حق جلوگيرى از آن ندارند.
[۳] جامع الشتات ج۲، ص۲۲۰- ۲۲۱؛
[۴] رياض المسائل ج۱۲،ص ۳۶۷- ۳۶۹.

كسى كه زمينى را فروخته، آيا حق شرب آن نيز داخل در معامله زمین شده و در نتيجه به خریدار منتقل مى‏گردد؟ برخى تصريح به عدم دخول آن در معامله كرده‏اند، مگر آنكه دخول آن را شرط كرده باشند.
[۵] تذكرةالفقهاء ج۱۲ص ۵۹

نهرى كه ميان زمينهايى واقع شده؛ ليكن سهم هر يك از صاحبان زمينها از آن نهر معلوم نيست، چنانچه مالكان زمينها در مقدار سهم خود از نهر اختلاف كنند، بنابر تصريح برخى، حق شرب براى هر يك از آنان به نسبت مساحت زمينشان ثابت است.
چنانچه صاحبان بعضى زمينها به دليل موات بودن زمينشان، از آب نهر بهره‏اى نداشته باشند، ليكن ادعا كنند قبل از موات شدن زمین، حق شرب از نهر داشته‏اند، در صورتى كه مالکان ديگر زمينهاى حاشیه نهر، منكر ادعاى آنها باشند، بنابر قول برخى، قول صاحبان زمينهاى موات در صورت سوگند خوردن‏
پذيرفته مى‏شود. در مقابل، برخى ادّعاى آنها را غير قابل پذيرش دانسته‏اند.
كسى كه زمین داراى حق شرب را براى کشاورزی از صاحبش ا جاره كند، در كه دخول آن حق، در اجاره شرط شده باشد، حق شرب نيز داخل در اجاره زمین است و گرنه به عرف محل رجوع مى‏شود. اگر عرف حق شرب را داخل در اجاره زمین بداند، طبق آن عمل مى‏شود. اما اگر عرفى وجود نداشته باشد، در اينكه حق شرب داخل در اجاره است يا نه اختلاف است.
[۸] تذكرة الفقهاء (ق) ج۲ص ۳۱۳؛
[۱۱] مفتاح الكرامة ج۱۵، ص ۳۱۷



۳ - پانویس


 
۱. لغت نامه دهخدا.
۲. تحریر الاحکام ج ۲ص ۴۳۸    
۳. جامع الشتات ج۲، ص۲۲۰- ۲۲۱؛
۴. رياض المسائل ج۱۲،ص ۳۶۷- ۳۶۹.
۵. تذكرةالفقهاء ج۱۲ص ۵۹
۶. المهذّب ج۲ص ۳۸    
۷. مختلف الشیعةج ۶ص ۲۰۸- ۲۰۹    
۸. تذكرة الفقهاء (ق) ج۲ص ۳۱۳؛
۹. قواعد الاحکام ج ۲ص ۳۰۳    
۱۰. جامع المقاصدج ۷ص ۲۵۴    
۱۱. مفتاح الكرامة ج۱۵، ص ۳۱۷


۴ - منبع


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج‌۳،ص۳۳۰    



رده‌های این صفحه : حقوق | فقه | معاملات




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.