بئرالسبعبِئرالسَّبْع (در عهد عتیق: بئر شَبَع)، نام شهر و ناحیه‌ای در استان غزۀ فلسطین می‌باشد، مرکز شهرستان بئرالسبع در نَقَب شمالی است. فهرست مندرجات۲ - ناحیه بئرالسبع ۲.۱ - اهمیت منطقه بئرالسبع ۳ - جمعیت بئرالسبع ۴ - فعالیت کشاورزی- ۵ - فعالیت صنعتی ۶ - معرفی شهر بئرالسبع ۷ - بئرالسبع در آغاز اسلام ۸ - بئرالسبع در حکومت عثمانی ۹ - اشغال توسط انگلیس ۱۰ - اشغال توسط صهیونیسیت‌ها ۱۱ - توسعه راه‌های ارتباطی ۱۲ - توسعه صنایع و مراکز فرهنگی ۱۳ - آثار باستانی ۱۴ - فهرست منابع ۱۵ - پانویس ۱۶ - منبع ۱ - نامگذاریبئر السبع یا بیرشبا به گزارش عهد عتیق به ایام حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) باز می‌گردد. [۱]
عهد عتیق، سفر پیدایش، ۲۱: ۲۸-۳۱.
[۲]
Elston، R، Palestine and Syria، Edinburgh، ۱۹۲۹، ج۱، ص۲۰۵.
و در دورۀ اسلامی نیز به همین نام معروف بوده است. در کشفیات پرو، آثاری از زندگی غارنشینی در آن‌جا به دست آمده است کنعانیان در این منطقه ساکن بوده‌اند و احتمالاً به دلیل وجود هفت چاه قدیمی، این نام را به شهر خود داده‌اند.بنابر آنچه در عهد عتیق آمده، بئرشبع در جنوبی‌ترین قسمت فلسطین، و دان در شمالی‌ترین قسمت آن بوده، و عبارتِ «از دان تا بئرشَبَع» [۵]
عهد عتیق، کتاب اول سموئیل، باب ۳: ۲۰.
[۶]
عهد عتیق، کتاب داوران، باب ۲۰:۱.
به مفهوم سراسر فلسطین به کار رفته است. نیز آمده است که چاه یا چاه‌های آن را حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) به دست خود حفر کرد و در آن‌جا با، اَبیمَلَک، فرمانروای فلسطینیان، پیمان بست و ازاین‌رو آن‌جا را بئرشَبَع (چاه سوگند) نامید. [۷]
عهد عتیق، سفر پیدایش، باب ۲۱: ۳۰ـ۳۱.
محل بئرشبع در کتاب مقدس، در تل السبع بوده است.۲ - ناحیه بئرالسبعاین ناحیه سرزمینی است مثلثی شکل واقع در جنوب فلسطین میان ساحل دریای مدیترانه و غزه در غرب، اردن در شرق، صحرای تقب در جنوب و ارتفاعات الخلیل در شمال [۸]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۲۷، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۹]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۳۰، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
که همراه با اردن و چالۀ بحرالمیت در عصر میوسن و پلایستوسن پدید آمده است (برای ویژگی‌های زمین‌شناسی، رجوع کنید به اینجا؛ [۱۰]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۲۵، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
[۱۱]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۳۰، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
) این شهر در ۷۵ کیلومتری مشرق آن بحرالمیت و در ۸۵ کیلومتری مغرب آن دریای مدیترانه قرار دارد. آب و هوای شهر شبه بیابانی است. بئرشبع، در آغاز عصر مفرغ مسکونی شد.چند رودخانۀ دائمی و فصلی در این ناحیه جریان دارد که برخی به رود غزه و از آن‌جا به مدیترانه، و بعضی به بحرالمیت می‌ریزند. [۱۲]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۲، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۱۳]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۴، الخلیل، ۱۹۸۵م.
قدیمی‌ترین ساکنان این ناحیه کنعانیان بودند که بعدها آموریان، مدینیان و آدومیان نیز به آن‌ها پیوستند. [۱۴]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۷۷، الخلیل، ۱۹۸۵م.
هکسوس در سدۀ ۱۷ق‌م، برای فتح شام از ساکنان این شهر یاری گرفت. [۱۵]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۷۹، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در همین روزگاران موقعیت خاص این ناحیه که بر سر راه تجارتی قبایل و اقوام سامی واقع بود، عامل مهم شکوفایی آن گردید [۱۶]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۱۲، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
به ویژه در دورۀ نبطیان، بئرالسبع رونقی خاص یافت، اما در سدۀ ۳م با تغییر راه‌های بازرگانی، این ناحیه از رونق افتاد. [۱۷]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۸۰، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در عصر عثمانیان از ۱۹۰۰م این ناحیه که مرکزش نیز بئرالسبع نام داشت، یکی از شهرستان‌های استان غزه به شمار می‌رفت. [۱۸]
Nakhleh، I، Encyclopedia of Palestine Problem، New York، ۱۹۹۱، ج۱، ص۳۰۴-۳۰۵.
[۱۹]
شراب، محمدمحمد، معجم بلدان فلسطین، ج۱، ص۲۱۱، دمشق، ۱۹۸۷م.
در ۱۳۲۷ش/۱۹۴۸م به رغم دفاع ساکنان بئرالسبع و مقابلۀ نیروهای عرب، این شهرستان به دست اسرائیلی‌ها افتاد و اینان از آن پس به تاسیس آبادی‌های یهودی‌نشین در اینجا دست زدند [۲۰]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۶۷، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
و کوشیدند قابل ساکن یا کوچندۀ در بئرالسبع را (که در حیات سیاس و اقتصادی آن نقش مهمی داشتند) بیرون برانند، یا محدود سازند. [۲۱]
فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، ج۱، ص۸۹، قدس، ۱۹۸۹م.
[۲۲]
قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۴۳۳، موسوعۀ خاص، ج۱.
۲.۱ - اهمیت منطقه بئرالسبعبئرالسبع پس از سال هفتاد میلادی، جزو خطوط دفاعی رومیان در مقابل نَبَطیان شد و پس از پیوستن قلمرو نبطیان به امپراتوری روم، ساخْلوی رومیان گردید. در عهد نبطیان و رومیان، شهر بئرالسبع و منطقه آن گذرگاه حیاتی تجارت دنیا شد و مردم بئرالسبع و اطراف آن ثروتمند شدند. ۳ - جمعیت بئرالسبعجمعیت ناحیۀ بئرالسبع در ۱۳۱۰ش/۱۹۳۱م، ۰۸۲‘۵۱ نفر بود که ۹۸۱‘۴۷ نفر آنان کوچ‌رو و مسلمان بودند. [۲۳]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۰، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در اواخر سلطۀ انگلیس شمار ساکنان این ناحیه به حدود ۱۰۰هزار نفر رسید که در ۹۳۴‘۹۱ نفر از آن‌ها را بومیان تشکیل می‌دادند. [۲۴]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۱، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۲۵]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۳۹، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
در ۱۹۴۸م این رقم به ۷۰۰‘۵۳ نفر کاهش یافت [۲۶]
Hadawi، S، Village Statistics ۱۹۴۵، Beirut، ۱۹۷۰، ج۱، ص۳۹.
و پس از آن، جمعیت یهودی ناحیه روی به افزایش نهاد. [۲۷]
قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، ج۱، ص۴۲۸، موسوعۀ خاص، ج۱.
[۲۸]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۰، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
۴ - فعالیت کشاورزی-فعالیت کشاورزی در این ناحیه به ریزش سالانۀ باران بستگی دارد. در نقاطی که از آب چاه تغذیه می‌شوند، درختان نخل کشت شده است. [۲۹]
نحال، محمد سلامة، جغرافیة فلسطین، ج۱، ص۱۳۴، بیروت، ۱۹۶۶م.
جو، گندم و هندوانه از مهم‌ترین محصولات این ناحیه است [۳۰]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۵-۳۳۶، الخلیل، ۱۹۸۵م.
و از دهۀ ۱۹۳۰م اهالی علاوه بر آن، به تولید محصولاتی چون انگور، انجیر، بادام و برخی دیگر از میوه‌ها و سبزی‌ها نیز می‌پرداختند. [۳۱]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۵۳، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
دامداری و پرورش طیور نیز از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی اهالی به‌شمار می‌آید. [۳۲]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۵۳-۵۴، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
[۳۳]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۳۹، الخلیل، ۱۹۸۵م.
۵ - فعالیت صنعتیفعالیتهای صنعتی در بئرالسبع تا قبل از ۱۹۴۸م شامل برخی صنایع دستی و محلی مثل قالی‌بافی، پشم‌ریسی و تولید لبنیات بود. [۳۴]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۵۸، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
پس از این تاریخ، کارخانه‌های صنعتی در آبادی‌های یهودی‌نشین تاسیس شد. [۳۵]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۴.
با کشف و استخراج نفت در اسدود (واقع در شمال نقب)، این ناحیه به صورت حلقۀ اتصال انتقال خط لوله‌های نفت میان اسدود و ایلات درآمد. [۳۶]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۵۹، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
۶ - معرفی شهر بئرالسبعاین شهر با ارتفاع ۲۷۵ متر از سطح دریا در °۳۴ و ´۴۷ طول شرقی و °۳۱ و ´۱۴ عرض شمالی، در ۷۵کیلومتری جنوب غرب بحرالمیت قرار گرفته است. [۳۷]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۴۳، الخلیل، ۱۹۸۵م.
بئرالسبع پس از تل‌البیب، یافا، بیت‌المقدس و حیفا یکی از شهرهای مهم و بزرگ فلسطین به شمار می‌آید. [۳۸]
Encyclopedia of the Modern Middle East، New York، ۱۹۹۶، ج۱، ص۳۳۹.
آب این شهر از آب‌های سطحی چون وادی بئرالسبع که در شرق این شهر جاری است [۳۹]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۳.
و منابع آب زیرزمینی (چاه‌ها) تامین می‌شود [۴۰]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۵۶، الخلیل، ۱۹۸۵م.
علاوه بر اینها، سدی در وادی ابوسماره ساخته شده است [۴۱]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۲۴۹.
[۴۲]
موسوعۀ عام، ج۱، ص۴۷۳.
و یک ایستگاه آب شیرین کن نیز در این محل وجود دارد. [۴۳]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۹۳.
تل باستانی بئرالسبع در ۴ کیلومتری شمال شرقی شهر جدید واقع است [۴۴]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۳.
[۴۵]
Judaica، ج۴، ص۳۸۳.
که از هزارۀ ۴ق‌م مسکونی بوده است [۴۶]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۴.
[۴۷]
Avi، Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴، ج۱، ص۴۲.
و قدیمی‌ترین ساکنان آن را کنعانیان و عمالقه تشکیل می‌دادند. [۴۸]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۷۷، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در عهد عتیق از این شهر به عنوان جنوبی‌ترین محل سرزمین کنعانیان و نقطۀ مقابل دان (محلی در شمالی‌ترین قسمت این سرزمین) یاد شده است. [۴۹]
۲۰: ۱، عهد عتیق.
بئرالسبع جایی است که حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) در آن‌جا سکنا گزید و به کشاورزی پرداخت [۵۰]
۲۱: ۱۹، عهد عتیق.
[۵۱]
۳۱، عهد عتیق.
[۵۲]
۳۲، عهد عتیق.
و پسرش اسحاق نیز در همان‌جا به دنیا آمد. [۵۳]
۲۱: ۱۴، ۱۷، عهد عتیق.
در سدۀ ۱۲ق‌م ساکنان بئرالسبع در مقابل حملۀ یهودیان به سختی مقاومت کردند. ولی به هرحال در طی دوران‌های مختلف این شهر مدت‌ها زیر سلطۀ آشوریان، بابلیان، ایرانیان، یونانیان و رومیان قرار گرفت. [۵۴]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۷۹، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در دورۀ سموئیل نبی بئرالسبع احتمالاً مرکزیت اداری و مذهبی داشت و بنا به تمایل مردم، شائول به عنوان شاه در آن‌جا تاج‌گذاری کرد. [۵۵]
۸: ۲بب، عهد عتیق.
[۵۶]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۲.
بئرالسبع در دورۀ رومیان دژی مستحکم و نظامی به شمار می‌آمد و پادگانی در آن جای داشت. [۵۷]
Smith، G A، The Historical Geography of the Holy Land، London، ۱۹۷۴، ج۱، ص۱۹.
[۵۸]
Elston، R، Palestine and Syria، Edinburgh، ۱۹۲۹، ج۱، ص۲۰۵.
[۵۹]
Avi، Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴، ج۱، ص۴۲.
در همین دوره بئرالسبع اسقف‌نشین مسیحی به شمار می‌آمد. [۶۰]
Avi، Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴، ج۱، ص۴۲.
در سدۀ ۳م پس از آن‌که راه‌های تجاری سرزمین و قلمرو نبطیان متروک شد و ایرانیان به جای مسیر تجاری هند و یمن با پترا، راه خلیج فارس و فرات را گشودند، بئرالسبع از رونق افتاد. [۶۱]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۸۰، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۶۲]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۱۳، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
۷ - بئرالسبع در آغاز اسلامپیش از اسلام، اعراب به این منطقه رفت و آمد می‌کردند و قبایلی چون کلخم و جذام در آن‌جا مستقر شده بودند. در سال ۲۰، شهر به دست مسلمانان افتاد و بئرالسبع به شهر عمرو بن عاص (که پس از عزل از حکومت مصر در زمان عثمان در آن‌جا اقامت گزیده بود) معروف شد.در آغاز اسلام بئرالسبع اولین صحنۀ درگیری میان عرب‌ها و رومیان بود که با پیروزی مسلمانان گروهی بزرگ از عرب‌ها در آن‌جا ساکن شدند. در قرن چهارم و پنجم میلادی، بئرالسبع نخست جزو منطقه جراره بود و سپس به سرزمین فلسطین ملحق شد. [۶۴]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۸۱، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در زمان امویان بئرالسبع یکی از شهرهای مهم فلسطین به شمار می‌آمد. و روایت شده است که سلیمان بن عبدالملک (حک: ۹۶ـ۹۹) وقتی به خلافت رسید، در آن‌جا اقامت داشت. در این دوره نیز شهر همچنان اهمیت تجاری داشت. در قرن‌های بعد، عواملی چون قحطی و تغییر راه‌های تجاری، باعث از اهمیت افتادن شهر شد، به طوری که در جنگ‌های صلیبی اهمیت چندانی نداشت و سرانجام در قرن نهم /پانزدهم ساکنان شهر آن‌جا را ترک کردند؛ و آن‌جا به خرابه ای بی نام و نشان تبدیل شد. در جنگ‌های صلیبی این شهر به سبب دوری راه، از یورش‌ها مصون ماند و زمانی که آنان بر بیت‌جبرین دست یافتند، به اشتباه آن را بئرالسبع به شمار آوردند. [۶۶]
Smith، G A، The Historical Geography of the Holy Land، London، ۱۹۷۴، ج۱، ص۱۶۴.
از قرن ۹ق/۱۵م اکثر ساکنان بئرالسبع مهاجرت کردند و به همین سبب، در منابع آن دوره نامی از این شهر دیده نمی‌شود، [۶۷]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۴۶، الخلیل، ۱۹۸۵م.
تا آن‌جا که در اوایل سدۀ حاضر این محل به روستایی کوچک تبدیل شد. [۶۸]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۰.
۸ - بئرالسبع در حکومت عثمانیبئرالسبع از قرن دهم/ شانزدهم در قلمرو عثمانی‌ها قرار گرفت و مدت‌های مدید محل زندگی و داد و ستد جزئی اقوام چادرنشین و بدوی نقب بود. در ۱۳۱۸/۱۹۰۰، عثمانی‌ها شهر را در سه مایلی جنوب غربی مکان قدیمی آن بازسازی و مرکز شهرستان بئرالسبع کردند، و شهر دارای تشکیلات دولتی و نظامی شد. بنابراین حکومت عثمانی در ۱۹۰۰م شهر جدید بئرالسبع را در جنوب غربی شهر کهن بنا نهاد. [۶۹]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۴۶، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۷۰]
فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، ج۱، ص۹۲، قدس، ۱۹۸۹م.
این اقدام از دو امر ناشی می‌شد: ۱) مشاجرات عثمانی‌ها با دولت بریتانیا بر سر مرزهای مصر و فلسطین. ۲) نیاز شدید به تسلط بر قبایل جنوب. این تحوّل بر تعداد ساکنان شهر افزود، به طوری که جمعیت آن در ۱۳۲۰/۱۹۰۲ به سیصدتن، در ۱۳۳۰/ ۱۹۱۲ به هشتصدتن و در ۱۳۳۳/۱۹۱۵ به هزار تن رسید. در زمان آصف بیگِ دمشقی، حاکم عثمانیِ بئرالسبع، فعالیت‌های عمرانی در شهر فزونی یافت. در این دوره دو مجلس، یکی برای ادارۀ شهرستان (قضا) بئرالسبع، مرکب از ۵ تن از شیوخ قبایل ساکن منطقه، و دیگری مجلس شهرداری با شرکت ۵ نفر از بزرگان تاسیس گردید. [۷۱]
فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، ج۱، ص۹۲، قدس، ۱۹۸۹م.
[۷۲]
فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، ج۱، ص۹۴، قدس، ۱۹۸۹م.
[۷۳]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۳، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴-۱۹۱۸م) بئرالسبع به صورت پایگاه اصلی ارتش ترک و آلمان درآمد. [۷۴]
Judaica، ج۴، ص۳۸۴.
در ۱۹۱۷م به رغم مقاومت نیروهای عثمانی، این شهر به دست متفقین افتاد. [۷۵]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۱۹.
[۷۶]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۴.
از این زمان تا ۱۹۴۸م حکومت انگلیسی فلسطین بر این شهر نیز تسلط داشت. [۷۷]
فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، ج۱، ص۹۹، قدس، ۱۹۸۹م.
[۷۸]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۱۷، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
با شروع جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸) شهر به سبب موقعیتش، برای ترک‌ها اهمیت بیشتری یافت و به مرکز نیروهای عثمانی که به آبراه سوئز می‌رفتند، تبدیل شد. خط آهنی از شهر به ایستگاه وادی الصَّوار در مسیر خط آهن یافا ـ قدس، و خط آهنی از شهر به وسط صحرای سینا کشیده شد. راه‌های میان بئرالسبع و الخلیل و العوجا، هموار و به این مسیر برق رسانی شد. ۹ - اشغال توسط انگلیسدر ۱۳۳۵/۱۹۱۷، بئرالسبع به اشغال نیروهای انگلیسی درآمد. در دوره قیمومت انگلستان، بخش بئرالسبع تقریباً نیمی از فلسطین را شامل می‌شد. سکنه آن چادرنشین بودند و جمعیت بخش هفتاد و پنج هزار تا صد هزار تن تخمین زده می‌شد. در این دوره نیز گسترش شهر ادامه یافت و جمعیت آن در ۱۳۲۴ ش /۱۹۴۵، به ۵۷۰، ۵ تن رسید. در ۱۳۲۵ ش /۱۹۴۷، سازمان ملل متحد، فلسطین را تقسیم کرد و بئرالسبع به عرب‌ها تعلق گرفت. بعد از اعلام خروج قوای انگلیس، جمعیت دفاع از بئرالسبع متشکل از برخی افراد پلیس و افراد داوطلب تشکیل شد، و با شروع گسترش سیطره صهیونیست‌ها بر سرزمین‌های فلسطین، در برابر آن‌ها مقاومت کرد. ۱۰ - اشغال توسط صهیونیسیتهادر ۱۹۴۸م پس از پایان دولت قیمومت، مبارزان فلسطینی از بئرالسبع، کاروا‌ن‌های نظامی صهیونیست‌ها و برخی از آبادی‌های آنان را مورد حمله قرار دادند، [۷۹]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۱۷، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
ولی در همان سال نیروهای صهیونیسیتی، بئرالسبع را نیز تصرف کردند. [۸۰]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۱۸، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
[۸۱]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۶۱، الخلیل، ۱۹۸۵م.
در همین سال، صهیونیست‌ها ساکنان بومی را راندند و یهودیان را اسکان دادند، [۸۲]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۰، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
[۸۳]
Britannica، micropaedia، ۱۹۷۸، ج۱، ص۹۳۰.
[۸۴]
Judaica، ج۴، ص۳۸۵.
تا جایی‌که بخش بزرگی از جمعیت امروز این شهر را مهاجرانی یهودی از شمال افریقا، عراق، هند، رومانی، لهستان، مجارستان و آمریکای جنوبی تشکیل می‌دهند. [۸۵]
Judaica، ج۴، ص۳۸۵.
۱۱ - توسعه راه‌های ارتباطیتوسعۀ راه‌های ارتباطی میان بئرالسبع با شهرهای بزرگ، از ابتدای شکل‌گیری این شهر (خاصه پس از ۱۹۴۸م) سبب توسعه و شکوفایی تجاری و اقتصادی آن‌جا گردید. در زمان سلطۀ انگلیس خط آهن بئرالسبع ـ رفح افتتاح شد و چون این خط در جنگ ویران شد، خط آهن دیگری که بئرالسبع را به وادی صرار مرتبط می‌ساخت، احداث کردند. [۸۶]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۵، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
در ۱۳۳۷ش/۱۹۵۸م با تاسیس بزرگ‌راه بئرالسبع ـ ایلات، این دو محل از طریق صحرای نقب به همدیگر متصل گردید [۸۷]
Cooke، H V، Israel، London، ۱۹۶۰، ج۱، ص۷۰.
و در ۱۳۴۳ش/۱۹۶۵م خط آهن میان بئرالسبع ـ دیمونا به اتمام رسید. [۸۸]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۶۲، الخلیل، ۱۹۸۵م.
توسعۀ راه‌ها و موقعیت خاص این شهر موجب شد که بئرالسبع از نظر بازرگانی اهمیت خاص بیابد. [۸۹]
Encyclopedia of the Modern Middle East، New York، ۱۹۹۶، ج۱، ص۳۳۹.
۱۲ - توسعه صنایع و مراکز فرهنگیبا آن‌که مردم در اطراف این شهر به طور محدود به کشاورزی می‌پردازند، ولی کمبود محصولات کشاورزی همواره یکی از مهم‌ترین مشکلات ساکنان این شهر به شمار می‌آمده است [۹۰]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۶، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
ازاین‌رو، سازمان تحقیقات صحرایی دیمونا به منظور بهبود اوضاع کشاورزی، اقداماتی از جمله استفاده از نیروی خورشیدی به عمل آورده است. [۹۱]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۵.
فعالیت‌های صنعتی بئرالسبع تا قبل از ۱۹۴۸م شامل برخی صنایع کوچک مثل روغن‌کشی و تولید برخی از اسباب و لوازم سادۀ منزل بود، [۹۲]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۷، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
ولی پس از آن، صنایع بزرگی مثل تولید مواد ساختمانی، استخراج معدن، همچنین تولید وسایل بهداشتی، پزشکی، شیمیایی، سرامیک‌سازی و از همه مهم‌تر صنعت نساجی در این شهر شکل گرفت [۹۳]
Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱، ج۱، ص۲۷۴.
[۹۴]
Judaica، ج۴، ص۳۸۵.
[۹۵]
Encyclopedia of the Modern Middle East، New York، ۱۹۹۶، ج۱، ص۳۳۹.
که بیش‌تر این واحدها مواد اولیۀ خود را از نقب تامین می‌کنند. [۹۶]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۰.
آموزش تا قبل از ۱۹۴۸م تا حدود متوسطه و منحصراً در مدارس دولتی انجام می‌گرفت. [۹۷]
دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، ج۱، ص۳۷۵-۳۵۸، الخلیل، ۱۹۸۵م.
[۹۸]
ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، ج۱، ص۴۸-۴۹، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة.
امروزه مرکز تحقیقات بیولوژیکی و دانشگاه بن‌گورین از مهم‌ترین مراکز تحقیقاتی ـ آموزشی این شهر به شمار می‌آید. [۹۹]
گارودی، روژه، فلسطین ارض الرسالات الالهیة، ج۱، ص۵۶۱، ترجمۀ عبدالصبور شاهین، قاهره، ۱۹۸۶م.
[۱۰۰]
فلسطینیات، به کوشش انیس صایغ، ج۱، ص۱۳، منظمة التحریر الفلسطینیة، مرکز الابحاث.
[۱۰۱]
Britannica، micropaedia، ۱۹۷۸، ج۱، ص۹۳۰.
مراکز بهداشتی ـ درمانی این شهر نیز قابل توجه است. [۱۰۲]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۲۳۵.
[۱۰۳]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۰.
۱۳ - آثار باستانیبراساس حفاری‌های باستان‌شناسان فرانسوی (از ۱۹۵۱ تا ۱۹۶۰م) قدیمی‌ترین لایه‌ها در این محل، به دوران آهن باز می‌گردد. [۱۰۴]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۶۷.
یافته‌هایی نیز از دوران آهک به دست آمده است. [۱۰۵]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۶۱.
در حفاری‌های سال ۱۹۶۹م، ابزارهای فلزی، برخی لوازم تزیینی منزل و بقایایی از سفال‌های متعلق به دورۀ آهن و رومیان [۱۰۶]
Avi، Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴، ج۱، ص۴۲.
و همچنین آثاری متعلق به سده‌های ۱۲ و ۱۱ق‌م به دست آمده است. [۱۰۷]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۶۸.
حفاری‌های باستان‌شناسان نقشه‌ای از شهر با دیوارها و دروازه‌های آن نشان می‌دهد که در میان آن‌ها بقایایی از بناهای دورۀ ایرانیان و دورۀ هلنی با سنگفرش‌ها و کتیبه‌های یونانی به چشم می‌خورد. [۱۰۸]
Avi، Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴، ج۱، ص۴۲.
از ویژگی‌های باستانی این شهر، وجود جاده‌ای در اطراف شهر به موازات دیوارها بود. علاوه بر این، شهر شبکۀ نهربندی مجهز نیز داشت. [۱۰۹]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۵.
بقایایی از یک کتیبۀ متعلق به سده‌های ۴ و ۳ق‌م، [۱۱۰]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۴.
و آثار دژهایی که توسط ایرانیان و یونانیان ساخته شده، هم به دست آمده است. [۱۱۱]
Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷، ج۱، ص۱۹۵.
علاوه بر اینها، خرابه‌های باستانی بیرصفد، بیرمطر و خربۀ بیطار با آثاری از دوران‌های کهن، در نزدیکی بئرالسبع قرار دارند. [۱۱۲]
ابراهیم، معاویه، فلسطین من اقدم العصور الی القرن الرابع قبل المیلاد، ج۱، ص۵۳، موسوعۀ خاص، ج۲.
[۱۱۳]
The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲، ج۱، ص۱۶۱.
۱۴ - فهرست منابع(۱) ابراهیم، معاویه، فلسطین من اقدم العصور الی القرن الرابع قبل المیلاد، موسوعۀ خاص، ج۲. (۲) ابوسمور، حسن، قصة مدینة بئرالسبع، تونس، المنظمة العربیة للتربیة و الثقاقة. (۳) ابوعبید، بکری عبدالله، معجم ما استعجم، به کوشش مصطفیٰ سقا، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. (۴) احمد ابوخوصه، بیرالسبع والحیاة البدویة، عمان ۱۹۷۹. (۵) دباغ، مصطفیٰ مراد، بلادنا فلسطین، الخلیل، ۱۹۸۵م. (۶) شراب، محمدمحمد، معجم بلدان فلسطین، دمشق، ۱۹۸۷م. (۷) طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری. (۸) عهد عتیق. (۹) عارف عارف، تاریخ بیرالسبع وقبائلها، قدس ۱۹۳۴. (۱۰) عبدالمنعم ماجد، الاطلس التاریخی للعالم الاسلامی، قاهره. (۱۱) فلاح، غازی، الفلسطینیون المنسیون، قدس، ۱۹۸۹م. (۱۲) فلسطینیات، به کوشش انیس صایغ، منظمة التحریر الفلسطینیة، مرکز الابحاث. (۱۳) قطب، اسحاق یعقوب، الترکیب الاجتماعی للشعب الفلسطینی، موسوعۀ خاص، ج۱. (۱۴) گارودی، روژه، فلسطین ارض الرسالات الالهیة، ترجمۀ عبدالصبور شاهین، قاهره، ۱۹۸۶م. (۱۵) موسوعۀ عام. (۱۶) محمد سلامة نحال، جغرافیة فلسطین، بیروت ۱۹۶۶. (۱۷) نحال، محمد سلامة، جغرافیة فلسطین، بیروت، ۱۹۶۶م. (۱۸) حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان. (۱۹) Avi-Yonah، M، Beersheba، Archaeology، Jerusalem، ۱۹۷۴. (۲۰) Britannica، micropaedia، ۱۹۷۸. (۲۱) Cooke، H V، Israel، London، ۱۹۶۰. (۲۲) Elston، R، Palestine and Syria، Edinburgh، ۱۹۲۹. (۲۳) Encyclopedia of the Modern Middle East، New York، ۱۹۹۶. (۲۴) Hadawi، S، Village Statistics ۱۹۴۵، Beirut، ۱۹۷۰. (۲۵) Judaica. (۲۶) Karmon، Y، Israel a Regional Geography، London، ۱۹۷۱. (۲۷) The Middle East Intelligence Handbooks، ۱۹۴۳-۱۹۴۶ (Palestine and Transjordan)، London، ۱۹۸۷. (۲۸) Nakhleh، I، Encyclopedia of Palestine Problem، New York، ۱۹۹۱. (۲۹) The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land، New York، ۱۹۹۲. (۳۰) Pearlman، M and Y Yannai، Historical Sites in Israel، Jerusalem، ۱۹۷۷. (۳۱) Smith، G A، The Historical Geography of the Holy Land، London، ۱۹۷۴. ۱۵ - پانویس
۱۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بئر السبع»، شماره۵۳۶۳. دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بئر السبع»، شماره۲۴۲۹. رده‌های این صفحه : اماکن | تاریخ اسلام | جغرافیای اسلامی | فلسطین | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی | مقالات دانشنامه جهان اسلام
|