المحاضرات«المحاضرات، مباحث فی اصول الفقه»، تقریرات درس آیت‌الله سید محمد داماد (متوفای ۱۳۸۸ ق) است که به قلم آ یت‌الله سید جلال الدین طاهری اصفهانی به رشته تحریر در آمده و در سه مجلد منتشر شده است. [۱]
المحاضرات، مباحث فی اصول الفقه، سید محمد داماد، ج۱، ص۲۲.
۱ - ساختارکتاب مشتمل بر یک مقدمه و هشت مقصد است. هر یک از مقاصد نیز در ضمن فصولی بیان شده است. نظرات نویسنده در میان مباحث با کلمه «اقول» مشخص شده، و در پایان مباحث نیز سعی شده جمع بندی از مطالب در ضمن تحقیق ارائه شود. نظم مطالب و سبک و سیاق خاص مطالب درس استاد نویسنده را به تحریر دروس وی تشویق نمود و ارایه نوشته‌ها به استاد و اظهار نظر ایشان، کتاب را به نوشته قابل استناد برای محققین ارتقاء داده است. ۲ - گزارش محتوا۲.۱ - جلد اولنویسنده با مقدمه آغاز و آن را در سیزده امر قرار داده است. عناوین برخی از امور یاد شده عبارت‌اند از موضوع علم و تعریف آن، جهات چهارگانه وضع، اطلاق لفظ، وضع مرکبات، علایم حقیقت و مجاز، تعارض احوال لفظ، مباحث پنج گانه در صحیح و اعم، وقوع اشتراک لفظی و شش وجه در مشتق. ۲.۱.۱ - مقصد اول و دوم و سومپس از مقدمه، مقصد اول در امور است که در هفت فصل تنظیم شده است. ماده امر، آنچه به صیغه امر تعلق دارد، معنای اجزاء و آنچه به آن مرتبط است، مقدمه واجب، واجب موقت و موسع، امر بالامر و امر بعد از امر. مقصد دوم نیز در نواهی است و شامل سه فصل کلی است. فصل نخست در مفاد نهی است و عنوان جواز اجتماع امر و نهی در ذیل نه بحث آمده است. آخرین فصل این بخش به بررسی هشت محور در موضوع نتیجه نهی از شی اختصاص یافته است. مقصد بعدی به مفاهیم پرداخته و مفهوم شرط، وصف، غایت، حصر، لقب و عدد را تشریح نموده است. ۲.۱.۲ - مقصد چهارمچهارمین مقصد کتاب موضوع عام و خاص است و در سیزده فصل به این مفهوم و نیز موضوعاتی چون الفاظ عموم، حجیت عام بعد از تخصیص، جواز تمسک به عام، تخصیص کتاب به خبر واحد و وجوه مخالفت خاص در عام مورد بررسی قرار گرفته است. آخرین بخش و مقصد جلد نخست در موضوع مطلق و مقید و مجمل و مبین است و عناوین فصول چهارگانه آن عبارت است از تعریف مطلق، مقدمات حکمت، حکم مطلق و مقید و بحث در مجمل و مبین. [۲]
المحاضرات، مباحث فی اصول الفقه، سید محمد داماد، ج۱، ص۴۴۵.
۲.۲ - جلد دومبا مقصد ششم و عنوان امارات معتبره آغاز می‌شود. مقام اول در قطع و احکام آن و مقام دوم در ظن و مباحث آن و هر کدام ذیل فصول و امور متعدد توضیح داده شده است. در همین قسمت و در پنج فصل حجیت ظواهر و قول لغوی، اجماع منقول، شهرت فتوا و حجیت خبر واحد مطرح شده است. ۲.۲.۱ - مقصدی در اصول عملیهمقصد بعدی در اصول عملیه است با چهار عنوان کلی برائت، قاعده لاضرر و لاضرار، استصحاب و تتمه آن. عنوان نخست در چهارده فصل آمده که برخی موضوعات آن عبارت است از آیات و روایات مرتبط با برائت، تمسک به اجماع و دلیل عقلی در اصالت برائت، مباحثی تحت عنوان تنبیهات در شش محور، دوران امر بین اقل و اکثر و تعیین و تخییر و شک در رکنیت، عنوان دوم در نه تنبیه تقسیم شده و در پایان این جلد آمده است. ۲.۳ - جلد سومبا عنوان سوم از مقصد هفتم و با موضوع استصحاب آغاز می‌شود. سه فصل این عنوان به تعریف، ادله حجیت و تنبیهات در استصحاب است. عنوان پایانی به تتمه استصحاب اختصاص یافته و در هفت فصل به این موضوعات پرداخته است. کلام در شرط اول، تقدم اماره بر استصحاب، تعارض استصحاب با سایر اصول عملیه، اصالت صحت در فعل خیر و قاعده قرعه. در مقصد هشتم تعارض ادله و امارات مطرح و در هشت فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در انتهای کتاب با عنوان خاتمه در اجتهاد و تقلید ذیل ده فصل، از تعریف اجتهاد و تقسیم آن به مطلق و متجزی و مقدمات آن آغاز و پس از بحث در وجوب تقلید از اعلم و جواز تقلید از میت به موضوع جواز عدول و احکام پرداخته است. [۳]
المحاضرات، مباحث فی اصول الفقه، سید محمد داماد، ج۳، ص۳۶۹.
۳ - وضعیت کتابدر ابتدای هر جلد فهرست مطالب و در انتهای جلد سوم نیز فهرست آیات و روایات آمده است. در پاورقی نیز آدرس آیات و روایات و توضیح برخی عبارات آمده است ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|