زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

پلدشت




پُلْدَشْت، بخش و شهری در خاور شهرستان ماکو، در شمال استان آذربایجان غربی می‌باشد.


۱ - بخش پلدشت


این بخش از شمال و خاور به جمهوری آذربایجان، از جنوب به شهرستان خوی، و از باختر به بخش‌های مرکزی و شوط از شهرستان ماکو محدود است. بخش پلدشت شامل یک شهر، ۴ دهستان به نام‌های چایپاسار شرقی، زنگبار، گچلرات شرقی و گچلرات غربی، و ۸۴ آبادی دارای سکنه است.
[۱] سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، پانزده .
[۲] نشریه دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، ج۱، ص۶، تهران، ۱۳۷۹ش، شم‌۲.

رودخانه مرزی ارس از نواحی شمالی این بخش می‌گذرد. سد بزرگ ارس نیز که در ۱۳۵۰ش/۱۹۷۱م به بهره‌برداری رسید، در محدوده بخش پلدشت جای دارد.
[۳] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۴] قربانی، حافظ، منوگرافی شهر ماکو، ج۱، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۷۰ش.

رود دیگری که از باختر تا خاور این بخش را آبیاری می‌کند، زنگمار (زنگبار یا ماکوچای) است که در شهر پلدشت به ارس می‌پیوندند.
[۵] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۶] جعفری، عباس، رودها و رودنامه ایران، ج۱، ص۲۵۴، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۷] افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، ج۲، ص۴۶-۴۷، تهران، ۱۳۷۳ش.
[۸] هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، ج۱، ص۷-۸، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم‌۲.


۱.۱ - آب و هوا


بخش پلدشت دارای آب‌وهوایی معتدل و خشک است و قسمت‌های هموار و دشتی شهرستان ماکو را تشکیل می‌دهد
[۹] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.


۱.۲ - ویژگی‌های طبیعی


مهم‌ترین بلندی‌های آن کوه‌های گِچه‌داغ (۸۵۶‘۱متر)، آق‌داغ (۸۲۰‘۱متر) و مرادتپه (۳۶۸‘۱متر) است.
[۱۰] جعفری، عباس، کوه‌ها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۴۶۵، تهران، ۱۳۶۸ش.
[۱۱] جعفری، عباس، کوه‌ها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۵۰۵، تهران، ۱۳۶۸ش.


۱.۳ - کشاورزی


کشاورزی در بخش پلدشت به سبب وجود رودخانه‌های پرآبی چون ارس و زنگمار از رونق ویژه‌ای برخوردار است و شامل کشت برنج، گندم، جو، یونجه و تره‌بار است.
[۱۲] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.


۱.۴ - جعمیت


در سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت این بخش ۱۸۷‘۳۰تن بوده است.
[۱۳] سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، شناسنامه آبادی‌های کشور، ج۱، ص۲، شهرستان ماکو، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲ - شهر پلدشت


شهری در خاور شهرستان ماکو، در شمال استان آذربایجان غربی می‌باشد.

۲.۱ - موقعیت جغرافیایی


این شهر در °۴۵و´۴ طول شرقی و °۳۹و´۲۱ عرض شمالی در ارتفاع ۸۱۵متری از سطح دریا و در ۴۸کیلومتری خاور ماکو جای دارد.
شهر پلدشت در ناحیه‌ای دشتی واقع است و در کنار رودخانه‌های ارس و زنگمار گسترش یافته، و دارای آب‌وهوایی معتدل و نیمه‌خشک است.
[۱۴] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
[۱۵] پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ج۱، ص۱۲۹، مشهد، ۱۳۶۷ش.
[۱۶] جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۵۶، تهران، ۱۳۷۹ش.


۱.۴ - جعمیت


در سرشماری ۱۳۷۵ش جمعیت این شهر ۲۳۵‘۷ تن بوده است.
[۱۷] چهل، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی.


۲.۳ - زبان و گویش


مردم این شهر به زبان‌های ترکی، کردی و فارسی گفت‌وگو می‌کنند و پیرو مذهب شیعه اثناعشری و سنی حنفی هستند.
[۱۸] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.


۳ - پیشینه تاریخی


از دیرینگی این شهر آگاهی‌های چندانی در دست نیست.

۳.۱ - تغییر نام در سال ۱۳۱۶


این شهر در گذشته به واسطه اسکان طایفه عربلو، از طوایف ایل افشار در آن به نام‌های آبادی عربلو، عربلر و عرب‌ خوانده می‌شد، اما در ۱۶/۱۲/۱۳۱۶ش با تصویب فرهنگستان زبان ایران به پلدشت تغییر نام یافت.
[۱۹] مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶ش، تهران، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۴، ۱۳۱۶ش.
[۲۰] کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
[۲۱] انزلی، حسن، ارومیه در گذر زمان، ج۱، ص۱۱۷، اورمیه، ۱۳۷۸ش.


۳.۲ - علت نام‌گذاری


این شهر از آن‌رو پلدشت خوانده شد که در ناحیه‌ای دشتی و در کنار پلی بر روی رودخانه ارس جای دارد.
[۲۲] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.

در نزدیکی شهر پلدشت دو پل وجود دارد که یکی از آن دو برپاست و مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما دیگری که پایین‌تر از آن جای دارد، خراب شده است.
[۲۳] هویدا، رحیم، پل‌های تاریخی آذربایجان، ج۱، ص۲۵۲، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم‌ ۱.
برخی بر این گمان‌اند پل ضیاءالملک نخجوانی که در منابع تاریخ از آن یاد شده،
[۲۴] مستوفی، حمدالله،نزهة القلوب، ج۱، ص۸۸-۸۹، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
[۲۵] یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۲۹۰، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۳۶ش.
منطبق با پلدشت امروزی است،
[۲۶] هویدا، رحیم، پل‌های تاریخی آذربایجان، ج۱، ص۲۴۹-۲۵۰، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم‌ ۱.
اما بنابر گواهی منابع تاریخی، پل ضیاءالملک در حدود گرگر، پایین‌تر از نخجوان و حتیٰ به احتمالی پایین‌تر از جلفا قرار داشته، درحالی که پلدشت بالاتر از نخجوان واقع است.
[۲۷] رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۳۷-۴۰، تبریز، ۱۳۶۸ش.
[۲۸] رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۵۷، تبریز، ۱۳۶۸ش.


۳.۳ - سال ۱۳۳۳ قمری


در ۱۳۳۳ق/۱۹۱۵م طی جنگ‌ جهانی اول، روسیه تزاری به احداث راه‌آهنی که این کشور را از طریق شاه‌تختی در خاک روسیه به پلدشت (عربلو) و ماکو و از آن‌جا به خاک ترکیه متصل می‌ساخت، مبادرت کرد.
[۲۹] ایرانشهر، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ج۲، ص۱۴۷۶، تهران، ۱۳۴۳ش.
[۳۰] کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
با احداث اداره مرزبانی و گمرک در پلدشت، این شهر اهمیت خاصی یافت و رو به گسترش نهاد. پس از سقوط دولت روسیه‌تزاری و پایان جنگ جهانی اول، در ۱۳۰۰ش/۱۹۲۱م براساس معاهده‌ای که با دولت شوروی و انگلستان منعقد شد، تمامی خطوطی که این دو دولت در ایران احداث کرده بودند، به دولت ایران واگذار شد.
[۳۱] کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
[۳۲] فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.

پس از انقراض دولت روسیه‌تزاری اداره مرزبانی و گمرک تعطیل، و دروازه‌های پل بسته شد و تنها در مواقع ضروری و رفت‌ و آمد مأموران و یا مهمانان دولت‌های ایران و شوروی، با اجازه قبلی باز و بسته می‌شد. بخشی از این پل نیز بر اثر طغیان رودخانه ارس در ۱۳۳۱ش تخریب شد که بعداً بازسازی گردید.
[۳۳] هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، ج۱، ص۱۴، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم‌۲.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان این پل دوباره به روی شهروندان ایران و جمهوری آذربایجان بازگشایی شد.

۴ - فهرست منابع


(۱) افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۲) انزلی، حسن، ارومیه در گذر زمان، اورمیه، ۱۳۷۸ش.
(۳) ایرانشهر، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۵) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.
(۶) جعفری، عباس، رودها و رودنامه ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۷) جعفری، عباس، کوه‌ها و کوه‌نامه ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
(۸) مستوفی، حمدالله،نزهة القلوب، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
(۹) رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، تبریز، ۱۳۶۸ش.
(۱۰) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، شناسنامه آبادی‌های کشور، شهرستان ماکو، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۱) سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی.
(۱۲) شرف‌الدین، علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۳۶ش.
(۱۳) فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
(۱۴) قربانی، حافظ، منوگرافی شهر ماکو، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۱۵) کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، تهران، ۱۳۱۱ش.
(۱۶) مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶ش، تهران، ۱۳۱۶ش.
(۱۷) نشریه دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، تهران، ۱۳۷۹ش، شم‌۲.
(۱۸) هویدا، رحیم، پل‌های تاریخی آذربایجان، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم‌ ۱.
(۱۹) هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم‌۲.

۵ - پانویس

 
۱. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی، پانزده .
۲. ↑ نشریه دفتر تقسیمات کشوری، معاونت سیاسی اجتماعی وزارت کشور، ج۱، ص۶، تهران، ۱۳۷۹ش، شم‌۲.
۳. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۴. ↑ قربانی، حافظ، منوگرافی شهر ماکو، ج۱، ص۱۱۱، تهران، ۱۳۷۰ش.
۵. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۶. ↑ جعفری، عباس، رودها و رودنامه ایران، ج۱، ص۲۵۴، تهران، ۱۳۷۶ش.
۷. ↑ افشین، یدالله، رودخانه‌های ایران، ج۲، ص۴۶-۴۷، تهران، ۱۳۷۳ش.
۸. ↑ هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، ج۱، ص۷-۸، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم‌۲.
۹. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۰. ↑ جعفری، عباس، کوه‌ها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۴۶۵، تهران، ۱۳۶۸ش.
۱۱. ↑ جعفری، عباس، کوه‌ها و کوه‌نامه ایران، ج۱، ص۵۰۵، تهران، ۱۳۶۸ش.
۱۲. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۳. ↑ سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، شناسنامه آبادی‌های کشور، ج۱، ص۲، شهرستان ماکو، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.
۱۴. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۳، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۵. ↑ پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور، ج۱، ص۱۲۹، مشهد، ۱۳۶۷ش.
۱۶. ↑ جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، ج۱، ص۲۵۶، تهران، ۱۳۷۹ش.
۱۷. ↑ چهل، سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۷۵ش، نتایج تفصیلی.
۱۸. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۱۹. ↑ مجموعه قوانین سال ۱۳۱۶ش، تهران، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۴، ۱۳۱۶ش.
۲۰. ↑ کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
۲۱. ↑ انزلی، حسن، ارومیه در گذر زمان، ج۱، ص۱۱۷، اورمیه، ۱۳۷۸ش.
۲۲. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۲۳. ↑ هویدا، رحیم، پل‌های تاریخی آذربایجان، ج۱، ص۲۵۲، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم‌ ۱.
۲۴. ↑ مستوفی، حمدالله،نزهة القلوب، ج۱، ص۸۸-۸۹، به کوشش لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.
۲۵. ↑ یزدی، شرف‌الدین علی، ظفرنامه، ج۱، ص۲۹۰، به کوشش محمدعباسی، تهران، ۱۳۳۶ش.
۲۶. ↑ هویدا، رحیم، پل‌های تاریخی آذربایجان، ج۱، ص۲۴۹-۲۵۰، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۱ش، س۷، شم‌ ۱.
۲۷. ↑ رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۳۷-۴۰، تبریز، ۱۳۶۸ش.
۲۸. ↑ رئیس‌نیا، رحیم، آذربایجان در سیر تاریخ ایران، ج۱، ص۵۷، تبریز، ۱۳۶۸ش.
۲۹. ↑ ایرانشهر، کمیسیون ملی یونسکو در ایران، ج۲، ص۱۴۷۶، تهران، ۱۳۴۳ش.
۳۰. ↑ کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
۳۱. ↑ کیهان، مسعود، جغرافیای مفصل ایران، ج۳، ص۴۳۵، تهران، ۱۳۱۱ش.
۳۲. ↑ فرهنگ جغرافیایی آبادی‌های کشور، نخجون، ج۲، ص۴، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، ۱۳۷۱ش.
۳۳. ↑ هویدا، رحیم، رودخانه ارس و رویدادهای تاریخی اطراف آن، ج۱، ص۱۴، بررسی‌های تاریخی، تهران، ۱۳۵۰ش، س۶، شم‌۲.


۶ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «پلدشت»، شماره۵۵۳۸.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.