جد السیرپيمودن مسير سفر با سرعت را جِدّالسير مي گويند و از عنوان ياد شده به مناسبت در باب صلات سخن گفته‌اند. ۱ - نماز و روزه مکاریدر روایاتی از معصومان عليهم السّلام آمده است که مکاری (کسى که با چارپايانى چون اسب و الاغ و قاطر، مسافر و بار جا به جا مى‌کند) و جَمّال (شتربان) چنانچه راه را با شتاب بپيمايند بايد نمازشان را شکسته بخوانند و روزه‌شان را افطار کنند. ۲ - اختلاف معناي جد السير در رواياتدر معناى جِدّ السير مطرح در اين روايات، اختلاف است، از جمله: ۱. دو منزل را يکى کردن. ۲. معناى عرفى جمله، يعنى حرکت شتابنده‌تر از مقدار متعارف، به گونه‌اى که موجب مشقت و زحمت گردد، هرچند دو منزل يکى نشود. ۳. عزيمت به سفرى غير از سفر کارى، مانند رفتن به سفر حج جهت به جا آوردن مناسک. ۴. قصد مسافت قبل از تحقق عنوان کثیر السفر. تحقق آن به اين است که مکارى و جمّال در ابتداى کارشان بدون قصد مسافت (هشت يا چهار فرسخ) به مقدار مسافت بروند که در اين صورت نمازشان تمام و روزه شان صحیح است؛ ليکن چنانچه از آن جا قصد مسافت کنند بايد نماز را شکسته بخوانند. ۵. اقامت ده روز در وطن، که پس از آن، چنانچه بخواهند به سفر روند، در سفر اوّل نمازشان شکسته است. [۵]
ذکری الشیعة، ج۴، ص۳۱۷.
۳ - نماز و روزه مکاری و جمالمکارى و جمّال در صورت جدّ در سير به معناى اوّل يا دوم، به قول برخى، نمازشان را شکسته مى‌خوانند و روزه را افطار مى‌کنند؛ [۷]
الکافى (کلينى)، ج۳، ص۴۳۷.
هرچند بنابر قول مشهور، کسى که سفر را شغل خود قرار داده باشد، نمازش تمام است؛ خواه حرکتش در سفر به طور متعارف باشد يا تندتر از حدّ متعارف؛ [۱۱]
مستمسک العروة، ج۸، ص۷۱.
ليکن بنابر ساير تعاريف، حکم (قصر نماز) بى اشکال و اتفاقى است.۴ - نمازشب در جد السيربه قول مشهور، خواندن نماز شب قبل از نيمه شب براى مسافرى که جِدّ در سير (سرعت در پيمودن مسير سفر)، مانع خواندن آن پس از نيمه شب مى‌شود، جایز است. امام خمینی در تحریرالوسیله در بیان موارد و ملاک تقدیم نافله شب بر نیمه‌شب، خواندن آن قیل از نصف شب را بر مطلق مسافر (بدون شرط) جایز شمرده و می‌فرماید: «و یجوز تقدیم نافلة اللیل علی النصف للمسافر و الشابّ الذی یخاف فوتها فی وقتها، بل و کلّ ذی عذر کالشیخ و خائف البرد او الاحتلام، و ینبغی لهم نیّة التعجیل لا الاداء.» [۱۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۴۴، کتاب الصلاة، فصل فی مقدمات الصلاة، المقدمة الاولی، مسالة۵.
یعنی مسافر و جوانی که خوف آن را دارد که نماز شب را در وقتش نتواند بخواند، می‌توانند نافله شب را قبل از نصف شب بخوانند، بلکه هرکسی که دارای عذر باشد - مانند پیر و کسی که ترس از سرما یا احتلام دارد - می‌تواند قبل از نصف شب آن را بخواند. و سزاوار است که این افراد نیّت تعجیل نمایند نه ادا.۵ - عدم استحباب هروله در طوافطواف به هر نحو از تند و کند بودن چه به‌صورت پیاده و چه سواره صحیح است، لیکن بهتر آن است که پیاده معتدل باشد. [۱۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۵۷، کتاب الحج، القول فی واجبات الطواف، مسالة۱۱.
پس رمل و هروله (حرکت سریع) در طواف «استحباب ندارد، بلکه بهتر است به نحو متعارف طواف کنند.» ۶ - استحباب هروله در سعیو مستحب است پیاده سعی نماید و از صفا تا به مناره میانه، راه رود و از آنجا تا جایی که محل بازار عطاران است؛ مانند شتر تند رود و اگر سوار باشد این حدّ را فی‌الجمله تند نماید و از آنجا تا به مروه نیز میانه رود و در وقت برگشتن نیز به همان ترتیب مراجعت نماید، و از برای زن‌ها هروله نیست. ۷ - کراهت تند راه رفتن در تشییع جنازهتند راه‌رفتن به‌طوری که منافی مدارای با میّت باشد خصوصاً دویدن، در تشییع جنازه مکروه است، بلکه سزاوار است که تشییع‌کنندگان در راه‌رفتن میانه‌روی نمایند. [۱۷]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۸۲، کتاب الطهارة، فصل فی احکام الاموات، القول فی تشییع الجنازة.
۸ - پانويس۹ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص ۵۶-۵۷. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |