تماسبرخورد و ملاقات جسمی با جسمی دیگر را تماس گویند و از آن در بابهای طهارت، نکاح، طلاق و ظهار سخن گفته شده است. فهرست مندرجات۲ - حکم تماس لباس و بدن با نجاسات خشک ۳ - شروط وجوب غسل مسّ میّت ۴ - حکم تماس کف دست با خاک در تیمّم ۵ - حکم تماس با نوشته‌ی قرآن و اسم الله ۶ - حکم تماس جنب با غیر نوشته‌ی قرآن ۷ - حکم مسّ بدن نامحرم ۸ - حکم مسّ زن مطلّقه توسط شوهر ۹ - حکم لمس همسر ظهار شده ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - حکم تماس آب مطلق با نجستمام اقسام آب مطلق درصورتی‌که در اثر تماس با نجاست، یکی از اوصاف سه‌گانه آن - رنگ، بو و مزه - تغییر کند نجس می‌شود، ولی اگر در اثر مجاورت با نجاست تغییر کند نجس نمی‌شود، مانند آنکه آب مطلق در اثر نزدیک بودن با مردار بوی آن را بگیرد. البته اگر مردار خارج آب بیفتد و قسمتی از آن داخل آب قرار بگیرد و آب به‌واسطه مجموع آن تغییر نماید نجس می‌شود. [۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲، کتاب الطهارة، فصل فی المیاه، مسالة۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۲ - حکم تماس لباس و بدن با نجاسات خشکبنابر مشهور در صورت تماس لباس یا بدن با سگ، خوک یا کافر خشک و یا موش خیس، پاشیدن آب بر محل تماس لباس یا بدن، مستحب است. سزاوار است ظرفی که موش خانگی در آن مرده و یا نبیذ، بلکه هر مست‌کننده‌ای با آن آشامیده شده و ظرفی که سگ با آن تماس پیدا کرده، هفت مرتبه شسته شود؛ گرچه این مقدار شستن واجب نیست و آنچه واجب است این است که مانند سایر نجاسات با آب قلیل سه مرتبه شسته شود. [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۳۴، کتاب الطهارة، فصل فی المطهرات مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۳ - شروط وجوب غسل مسّ میّتدر صورت تماس بدن کسی با میّت پس از سرد شدن جنازه و پیش از غسل، غسل مسّ میّت بر او واجب می‌شود. ۴ - حکم تماس کف دست با خاک در تیمّمدر تیمّم، هنگام زدن دستها بر خاک، تماس تمام کف دست با خاک لازم است. ۵ - حکم تماس با نوشته‌ی قرآن و اسم اللهبنابر مشهور ـ بلکه ادعای اجماع شده ـ تماس بدون طهارت (وضو یا غسل) با نوشته قرآن حرام است و بنابر قول منسوب به مشهور، اسم جلاله (اللّه) و دیگر اسمهای مختص به خداوند متعال و نیز اسامی انبیا و امامان علیهم السّلام و حضرت فاطمه علیها السّلام در حکم یادشده ملحق به نوشته قرآن است. ۶ - حکم تماس جنب با غیر نوشته‌ی قرآنبرای جنب و حائض تماس با غیر نوشته‌های قرآن ـ از قبیل جلد، حاشیه و بین خطوط آن ـ کراهت دارد. ۷ - حکم مسّ بدن نامحرممسّ بدن نامحرم در غیر موارد ضروری مانند معالجه و نجات جان، حرام است. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: «هرکسی که نگاه‌کردن به او حرام است، مسّ او هم حرام می‌باشد؛ پس مس مرد بیگانه زن بیگانه را و برعکس، جایز نمی‌باشد. بلکه اگر هم بگوییم که نگاه‌کردن به صورت و دستها تا مچ از زن بیگانه جایز است، مسّ صورت و دستها تا مچ او را جایز نمی‌دانیم. پس مصافحه او برای مرد جایز نیست، البته از پشت لباس اشکالی ندارد؛ لیکن بنابر احتیاط (واجب) نباید دست او را بفشارد.» [۱۲]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۶۱، کتاب النکاح، مسالة۲۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «از حرمت نگاه‌کردن و لمس در مرد بیگانه و زن بیگانه، مقام معالجه استثنا می‌شود درصورتی‌که معالجه به‌وسیله هم‌جنس، ممکن نباشد، مانند معرفت نبض درصورتی‌که با وسیله‌ای مانند درجه و غیر آن ممکن نباشد و مانند خون گرفتن و حجامت و بستن شکستگی و مانند آن. و مقام ضرورت نیز استثنا شده است، مانند اینکه نجات او از غرق شدن یا سوختن، بر نگاه‌کردن و لمس نمودن توقف داشته باشد. و اگر ضرورت اقتضا کند یا معالجه آن بر نگاه‌کردن، نه لمس نمودن، یا عکس آن متوقف باشد، باید به همانی که اضطرار پیدا شده اکتفا شود و در آنچه که اضطرار پیدا کرده باید به قدر ضرورت اکتفا کند پس آن دیگری (نگاه یا لمس) و تعدّی به بیشتر از مقدار ضرورت، جایز نمی‌باشد.» [۱۳]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۶۲، کتاب النکاح، مسالة۲۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۸ - حکم مسّ زن مطلّقه توسط شوهربا مسّ زن مطلّقه به طلاق رجعی توسط شوهر در صورتی که به قصد رجوع و با شهوت باشد، رجوع تحقق می‌یابد. در تحقق آن بدون قصد رجوع، اختلاف است. امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد: رجوع یا با قول است... و یا با فعل است، به اینکه کاری با او بکند که فقط برای شوهر با حلیله‌اش جایز است؛ مانند وطی و بوسیدن و لمس با شهوت یا بدون آن.» [۱۵]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۷۳، کتاب الطلاق، القول فی الرجعة، مسالة۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
و «حلال بودن وطی و کمتر از آن - بوسیدن و لمس - توقف ندارد بر اینکه جلوتر از آن لفظاً رجوع کرده باشد و یا اینکه قصد رجوع به‌وسیله آن را داشته باشد، چون که زن رجعیّه در حکم زوجه است. و آیا در اینکه این‌ها رجوع حساب شود، قصد رجوع با آن‌ها معتبر است؟ دو قول است که اقوای آن‌ها این است که معتبر نمی‌باشد. و اگر قصد عدم رجوع و عدم تمسک به زوجیت داشته باشد در اینکه این‌ها رجوع باشد تامل است؛ البته در خصوص وطی بعید نیست که رجوع باشد. و کار غافل و کسی که سهو می‌کند و کسی که خواب است، از آنچه که قصدی برای کار آن‌ها نیست اعتبار ندارد؛ چنان که کاری که مقصود از آن غیر از مطلقه باشد اعتبار ندارد، مثل اینکه به اعتقاد اینکه آن زن غیر از زن مطلقه است با او نزدیکی کند.» [۱۶]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۷۳، کتاب الطلاق، القول فی الرجعة، مسالة۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.
۹ - حکم لمس همسر ظهار شدهدر اینکه ظهار کننده می‌تواند همسر ظهار شده خود را با شهوت، مس و لمس کند یا نه اختلاف است. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۶۲۸. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |