تقدم و تاخر (علوم قرآنی)تقدیم و تاخیر، جابه جا کردن یک لفظ از جایگاه طبیعی آن در کلام، از اسلوب بلاغی قرآن و از اسباب اجمال است. ۱ - تعریف"تقدیم و تاخیر" از اسلوب‌های معانی قرآن، و یکی از اسباب اجمال است. ۲ - حسن تقدیم و تاخیردر قرآن کریم برخی الفاظ، مقدم یا مؤخر از جایگاه خویش در آیات آورده شده‌اند. این کار علاوه بر این که اصولی و کاملا نظام مند است و بر اعجاز بیانی قرآن کریم دلالت دارد، بر زیبایی اسلوب و شیوایی تعبیر و حسن سبک نیز می‌افزاید. ۳ - اقوال درباره جواز و عدم جوازدرباره جواز تقدیم و تاخیر میان علما اختلاف است. در مقدم و مؤخر قرآن به دو وضعیت برمی خوریم: ۳.۱ - قول اولبه حسب ظاهر، معنای آیه مشکل است؛ اما وقتی دانستیم که از قبیل تقدیم و تاخیر است، معنای آن روشن می‌شود؛ مانند: (الحمد لله الذی انزل علی عبده الکتاب ولم یجعل له عوجا قیما…) که در تقدیر چنین است: "انزل علی عبده الکتاب قیما ولم یجعل له عوجا". نمونه‌های دیگری از تقدیم و تاخیر که سبب اجمال آیه شده است به این شرح است: آیه: (یسالونک کانک حفی عنها) که در تقدیر: «یسالونک عنها کانک حفی» است، و آیه: (ولولا کلمة سبقت من ربک لکان لزاما واجل مسمی) که در تقدیر: «ولو کلمة سبقت من ربک واجل مسمی لکان لزاما» است، و آیه: (حتی تؤمنوا بالله وحده الا قول ابراهیم لابیه) که استثنای از صدر آیه، یعنی: (قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابراهیم والذین معه اذ قالوا لقومهم) است. ۳.۲ - قول دومتقدیم و تاخیر باعث ابهام در فهم معنا نشده است. در این صورت، سخن از علت تقدیم و تاخیر است که فواید مختلفی برای آن برشمرده‌اند؛ مانند: تبرک، تشریف، تعظیم، مناسبت، ترغیب و برانگیختن و…. [۷]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص(۳۲۴-۳۲۹).
۴ - عناوین مرتبطاسباب تقدیم و تاخیر. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تقدیم و تاخیر». |