تشریفتشریف، حذف یا مقدم کردن چیزی به دلیل شرافت مقام آن؛ از اسباب ایجاز حذف و اسباب تقدیم است. ۱ - کاربرد اول«تشریف» از اسباب ایجاز حذف است؛ یعنی شرافت مقام، باعث حذف شود؛ ۱.۱ - مثالمانند آیاتی که حضرت موسی علیه‌السّلام در جواب فرعون گفته است: (قال فرعون وما رب العالمین قال رب السماوات والارض… قال ربکم ورب آبائکم الاولین قال رب المشرق والمغرب…). در سه مورد فوق، مبتدا، لفظ «هو» و یا لفظ جلاله «الله» است که به خاطر شرافت مقام، حذف شده است: «هو رب السموات… والله ربکم… والله رب المشرق و المغرب». ۲ - کاربرد دومهمچنین تشریف، از اسباب تقدم و تاخیر نیز شمرده شده است؛ آن جا که شرافت مقام مقتضی تقدم لفظی بر لفظ دیگر باشد؛ ۲.۱ - مثالها۱. تقدیم «رسول» بر «نبی» در (وما ارسلنا من قبلک من رسول ولا نبی...) به دلیل افضلیت «رسول» بر «نبی»؛ ۲. تقدیم «ذکر» بر «انثی» در (الکم الذکر وله الانثی) ؛ ۳. تقدم «مسلمین» بر «مسلمات» در (ان المسلمین والمسلمات...) ؛ ۴. تقدیم «ذوی العقول» بر «غیر ذوی العقول» در (... یسبح له من فی السماوات والارض والطیر صافات...) و (متاعا لکم ولانعامکم). [۷]
زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۳، ص۱۰۷.
[۹]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص۳۲۷.
[۱۱]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، قرآن ثقل اکبر، ص۲۴۱.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تشریف». |