تفاسیر امامیهکتابهای تفسیری دانشمندان شیعه با رویکرد شیعی را تفاسیر امامیه گویند. ۱ - نمونه ای از آثار مهم تفسیری شیعه۱. تفسیر محمد بن مسعود بن محمد بن عیاش از علمای قرن سوم هجری، معروف به تفسیر عیاشی؛ ۲. تفسیر علی بن ابراهیم قمی (ایشان که تا سال ۳۰۷ ق می‌زیسته، از بزرگان روات شیعه و تفسیر وی از مشهورترین مصادر تفسیر امامیه است)؛ ۳. تفسیر شیخ مفید (م ۴۱۳ق) شیخ مفید را باید از بزرگ‌ترین متکلمان شیعه دانست. اثر تفسیری ایشان از میان نوشته‌ها و تالیفات متعدد به جای مانده از وی استخراج شده است و شامل همه آیات قرآن نیست؛ ۴. تفسیر التبیان (التبیان فی تفسیر القرآن)، تالیف شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (م ۴۶۰ ق)، نخستین تفسیر شیعه که میان نقل و عقل جمع کرده است و بسیاری از مفسران از جمله مرحوم طبرسی، صاحب تفسیر مجمع البیان به آن اعتماد کرده‌اند؛ ۵. روض الجنان و روح الجنان به زبان فارسی، تالیف ابوالفتوح جمال الدین حسین معروف به شیخ ابوالفتوح رازی شیعی (م پس از ۵۸۵ق) به زبان فارسی که در دقت نظر کم نظیر است و مفسران بزرگی نظیر زمخشری، فخر رازی، فتح الله کاشانی و… به این تفسیر اعتماد کرده‌اند؛ ۶. مجمع البیان تالیف ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (م ۵۴۸ق) از بهترین و مشهورترین تفسیرهای شیعه و دارای ترتیب و تبویب دقیق. در این تفسیر، میان لغت و اعراب و بیان سبب نزول و… جمع شده است؛ ۷. کنزالدقائق، تالیف میرزا محمد مشهدی (م ۱۱۲۵ق) تفسیری به زبان عربی که تفسیر همه آیات قرآن را دارد و مفسر کوشیده است تا چکیده همه تفسیرهای پیش از خود را در آن گردآورد؛ ۸. نورالثقلین اثر شیخ عبدالعلی بن جمعه عروسی حویزی (م ۱۱۱۲ق)، کاری روایی که در آن به روایات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و امامان معصوم علیه‌السّلام تکیه شده است؛ ۹. البرهان فی تفسیر القرآن تالیف علامه سید هاشم بن سلیمان بن اسماعیل حسینی بحرانی (م ۱۱۰۷ق)، حاوی روایات تفسیری از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و ائمه اطهار علیه‌السّلام ؛ ۱۰. الفرقان فی تفسیر القرآن، نوشته شیخ علی روحانی نجف آبادی (۱۳۵۱-۱۴۱۴ق). مؤلف پس از ذکر آیه، نخست معنای آن را توضیح و لغات مشکل را واژه شناسی می‌کند. چنانچه روایتی از طریق اهل بیت علیه‌السّلام به مناسبت سوره و آیه رسیده باشد ذکر می‌نماید. در این زمینه به اقوال صحابه و تابعین و گاه گفتار اصحاب مذاهب توجه می‌کند و بیان آنها را در تشریح مطالب آیه به کار می‌گیرد. اگر آیه‌ای جزء آیات الاحکام باشد، مسائل فقهی آن را متعرض می‌شود. جلد اول و جلد دوم این تفسیر در قم (بی تا بی نا) به چاپ رسیده و بقیه مجلدات تنها به صورت تایپ و دستی در نسخه‌های محدود تکثیر و در برخی از کتابخانه‌های قم مانند دارالقرآن و مرکز فرهنگ قرآن موجود می‌باشد؛ ۱۱. تفسیر کاشف، اثر محمدجواد مغنیه (م ۱۴۰۰ق) که به سبک المنار اما موجزتر از آن است و از تاویل بی جا اجتناب کرده است؛ ۱۲. المیزان فی تفسیر القرآن نوشته علامه سید محمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق). این تفسیر از مهم‌ترین و جامع‌ترین تفاسیر شیعه به شمار می‌آید. دکتر فهدالرومی درباره تفسیر المیزان می‌گوید: "با نگاهی کوتاه در این تفسیر معلوم می‌شود این کتاب برای علما نوشته شده است، نه عوام؛ زیرا مباحث دقیق و عمیقی در این کتاب وجود دارد… این تفسیر از بهترین تفاسیر قرآن در قرن حاضر است… ". [۳]
ایازی، محمد علی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، ص۸۲۷-۸۲۹.
[۴]
کمالی دزفولی، علی، تاریخ تفسیر، ص۲۶۱-۴۸۵.
۲ - عناوین مرتبطتفسیر امامیه؛ مفسران امامیه؛ تفسیر اجتماعی قرآن. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفاسیر امامیه». |