تسنیم (نهر)تَسنیم، چشمه‌ای در بهشت است که در قرآن کریم از آن یاد شده است. ۱ - معنای تسنیمتسنیم، از ریشه « سنم»، در لغت به معنای «بزرگ شدن کوهان شتر» و نیز «بزرگ و مهتر قوم گردیدن» است. از این ریشه، سنام به معنای کوهان شتر و جمع آن به صورت اَسنِمه به کار رفته است. در زبان عربی به قبری که مسطح نباشد قبر مُسَنَّم می‌گویند، بنابراین در معنای تسنیم نوعی رفعت و بلندی ملحوظ است. در نهج البلاغه نیز کلمه تَسَنَّمْتُم به کار رفته است. ۲ - تسنیم در قرآنبنا به توصیف قرآن کریم از بهشت، بهشتیان در باغهای پر نعمت الاهی بر کرسی‌های خود می‌نشینند و از شرابی سر به مُهر به نام رحیق سیراب می‌شوند. مُهری که بر این شراب نهاده شده از مُشک است و قرآن دسترسی به آن را سزاوار رقابت و مسابقه می‌داند. این شراب در آمیخته با تسنیم است و تسنیم چشمه‌ای است که مقربان خدا از آن می‌نوشند. ۲.۱ - نظر علامه طباطبایی در مورد تسنیمبه نظر علامه طباطبایی بنا بر توصیف قرآن چشمه تسنیم از شراب رحیق برتر است، زیرا این شراب به سبب آمیختگی با تسنیم دلپذیر می‌شود و از طرف دیگر، چون مقربان از تسنیم می‌نوشند، مرتبه آنان از نیکانی که با شراب رحیق سرمست می‌شوند والاتر است. اما صرف آمیخته بودن محتوای رحیق با تسنیم و وصف قرآن کریم از این ترکیب، نمی‌تواند دلیل برتری یکی بر دیگری باشد، مگر آن‌که این برتری از طریق بعضی روایات اثبات شود، یا از معنای کلمه مقربان برتری خاصی نسبت به معنای کلمه ابرار به دست آید. ۲.۲ - نظر طبرسی در مورد تسنیمدر توصیف تسنیم گفته‌اند که نهری است جاری در هوا و هنگامی که اهل بهشت بخواهند، در ظرف آن‌ها ریخته می‌شود. از ابن عباس و ابن مسعود روایت کرده‌اند که تسنیم نام آبی است که از زیر عرش روان است و بهترین نوشیدنی بهشتی، و از مصادیق آیه هفدهم سوره سجده است که می‌گوید: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما اُخْفِیَ لَهُم مِنْ قرة اَعْیُن...». [۱۰]
کشف الاسرار و عدة الابرار، ج۱۰، ص۴۱۹.
۳ - نتیجه بحث از تسنیماز آیات قرآن و نوشته‌های اکثر مفسران به دست نمی‌آید که محتوای چشمه تسنیم آب است یا نوشیدنی دیگر، ولی پاره‌ای از مفسران و مترجمان، ناخودآگاه کلمه آب را به نام تسنیم افزوده‌اند. ۴ - فهرست منابع• قرآن کریم. • ابوالفتوح رازی، روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن، چاپ محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد ۱۳۶۵ـ۱۳۷۶ش. • محمد بن احمد ازهری، تهذیب اللغة، ج۱۳، چاپ احمد عبدالعلیم بردونی، قاهره. • علامه طباطبائی، تفسیر المیزان. • طبرسی، تفسیر مجمع البیان. • علی بن ابی طالب (علیه‌السلام)، امام اول، نهج البلاغه، چاپ صبحی صالح، قاهره ۱۴۱۱/۱۹۹۱. • احمد مصطفی مراغی، تفسیر المراغی، بیروت ۱۹۸۵. • احمد بن محمد میبدی، کشف الاسرار و عدة الابرار، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۱ش. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله تسنیم، ص۳۵۴۸. |