باغهای میوه (قرآن)خداوند پدید آورنده انواع باغ است. در قرآن به انواع بعضی از این باغ‌ها اشاره شده است و خداوند آیاتی در مورد آنها نازل کرده است. فهرست مندرجات۱.۱ - تدبر در آیات الهی ۲ - باغهای انگور ۲.۱ - باغهای انگور از آیات الهی ۲.۲ - رویش باغهای انگور ۲.۳ - تدبر در آیات خدا ۲.۴ - ویژگی باغ انگور مطلوب ۳ - باغهای خرما ۳.۱ - باغهای خرما از آیات الهی ۳.۲ - رویش باغهای خرما ۳.۳ - تدبر در آیات خدا ۴ - باغهای زیتون ۴.۱ - پیدایش باغهای زیتون ۵ - پانویس ۶ - منبع ۱ - باغهای انارخداوند، پدیدآورنده باغهای انار است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من... والرمان... او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم ..... باغ‌هایی از انواع ....و انار. وهو الذی انشا جنت معروشـت وغیر معروشـت... والرمان متشـبها وغیر متشـبه... اوست كه باغ‌هاى معروش (باغهايى كه درختانش روى داربست‌ها قرار دارد)، و باغ‌هاى غير معروش (باغهايى كه نیاز به داربست ندارد) را آفريد همچنين .... و انار را، كه از جهتى با هم شبیه، و از جهتى تفاوت دارند (برگ و ساختمان ظاهريشان شبيه يكديگر است، در حالى كه طعم میوه آنها متفاوت مى‌باشد.) ۱.۱ - تدبر در آیات الهیپیدایش باغهای انار با آب باران، از آیات الهی می‌باشد: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من... والرمان... ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون. او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم ..... باغ‌هایی از انواع ....و انار... در آن، نشانه‌هايى (از عظمت خدا) براى افراد با ایمان است. به بار نشستن درختان باغهای انار، شایسته مطالعه و تدبر است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنـت من... والرمان مشتبها وغیر متشـبه انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه... او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم و ... باغ‌هایی از ...انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی شباهت! هنگامی که میوه می‌دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید. این آیه ما را به شگفتی‌های جهان آفرینش، و شناسایی خداوند از طریق آن دعوت می‌کند. در آغاز به یکی از مهمترین و اساسی‌ترین نعمت‌های پروردگار که می‌توان آن را ریشه و مادر سایر نعمت‌ها دانست اشاره می‌کند و آن پیدایش و رشد و نمو گیاهان و درختان در پرتو آن است، و می‌گوید: او کسی است که از آسمان آبی (برای شما) فرستاد.... همچنین باغ‌هایی از انگور و زیتون و انار پرورش دادیم (و جنات من اعناب و الزیتون و الرمان) سپس اشاره به یکی دیگر از شاهکارهای آفرینش در این درختان کرده می‌فرماید: هم با یکدیگر شباهت دارند و هم ندارند (مشتبها و غیر متشابه) با توجه به آیه ۱۴۱ همین سوره که وصف متشابه و غیر متشابه را برای زیتون و انار ذکر کرده استفاده می‌شود که در آیه مورد بحث نیز وصف مزبور درباره همین دو درخت است. این دو درخت از نظر شکل ظاهری و ساختمان شاخه‌ها و برگ‌ها شباهت زیادی با هم دارند در حالی که از نظر میوه و طعم و خاصیت آن بسیار با هم متفاوتند، یکی دارای ماده چربی مؤثر و نیرومند، و دیگری دارای ماده اسیدی و یا قندی است، که با یکدیگر کاملا متفاوتند، به علاوه این دو درخت گاهی درست در یک زمین پرورش می‌یابند و از یک آب مشروب می‌شوند یعنی هم با یکدیگر تفاوت زیاد دارند و هم شباهت. این احتمال در تفسیر آیه نیز وجود دارد که عبارت فوق اشاره به انواع و اصناف مختلف درختان و میوه‌ها است، بعضی از میوه‌ها و درختان با یکدیگر شبیه‌اند و بعضی دیگر با هم مختلف‌اند. (یعنی هر کدام از این دو صفتی است برای یک دسته از درختان و میوه‌ها، اما طبق تفسیر اول هر دو، صفت برای یک چیز بودند). سپس از میان تمام اعضای پیکر درخت بحث را روی میوه برده می‌گوید: نگاهی به ساختمان میوه آن به هنگامی که به ثمر می‌نشیند و همچنین نگاهی به چگونگی رسیدن میوه‌ها کنید که در این‌ها نشانه‌های روشنی از قدرت و حکمت خدا برای افرادی که اهل یقین هستند است. اگر یک انار را بشکافیم و یک دانه کوچک آن را به دست گرفته و در مقابل آفتاب یا چراغ قرار دهیم و درست در آن دقت کنیم مى بینیم از قسمت‌هاى کوچکترى تشکیل شده که همانند بطری‌هاى بسیار کوچکى با محتواى مخصوص آب انار در کنار هم چیده شده‌اند، در یک دانه کوچک انار شاید صدها از این بطری‌هاى بسیار ریز قرار دارد، سپس اطراف آنها را با پوسته ظریف که همان پوسته شفاف یکدانه انار است گرفته ، بعد براى اینکه این بسته بندى کامل‌تر و محکم‌تر و دورتر از خطر باشد تعدادى از دانه‌هاى انار را روى یک پایه با نظام مخصوصى چیده و پرده سفید رنگ نسبتا ضخیمى اطراف آن پیچیده، و بعد پوسته ضخیم و محکمى که از دو طرف داراى لعاب خاصى است به روى همه آنها کشیده، تا هم از نفوذ هوا و میکرب‌ها جلوگیرى کند و هم در مقابل ضربات آنها را حفظ نماید، و هم تبخیر آب درون دانه‌ها را فوق العاده کم کند. این بسته بندى ظریف مخصوص دانه انار نیست بلکه در میوه هاى دیگر مانند پرتقال و لیمو نیز دیده مى‌شود، اما در انار و انگور بسیار ظریفتر و جالبتر است. ۲ - باغهای انگورخداوند، پدیدآورنده باغهای انگور است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به نبات کل شیء فاخرجنا... وجنت من اعناب.... او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم و .... باغ‌هایی از انواع انگور. .. جعلنا لاحدهما جنتین من اعنـب... (اى پیامبر!) براى آنان مثالى بزن: آن دو مرد، كه براى يكى از آنها دو باغ از انواع انگورها قرار داديم. فانشانا لکم به جنت من... واعنـب... سپس به وسيله آن باغهايى از درختان... و انگور براى شما ايجاد كرديم. وءایة لهم الارض المیتة احیینـها... • وجعلنا فیها جنت من... واعنـب... زمین مرده براى آنها آيتى است، ما آن را زنده كرديم.... و در آن باغهايى از .... و انگورها قرار داديم. ۲.۱ - باغهای انگور از آیات الهیرویش باغهای انگور، از آیات خداوند است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب... ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون. او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم ..... باغ‌هایی از انواع ....و انگور... در آن، نشانه‌هايى (از عظمت خدا) براى افراد با ایمان است. وفی الارض قطع متجـورت وجنت من اعنـب... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون. و در روى زمین، قطعاتى در كنار هم قرار دارد كه با هم متفاوتند و (نيز) باغهايى از انگور.... در اينها نشانه‌هايى است براى گروهى كه عقل خويش را به کار مى‌گيرند! ۲.۲ - رویش باغهای انگوررویش باغهای انگور، در پی ریزش باران است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب... او کسی است که از آسمان ، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم ..... باغ‌هایی از انواع ....و انگور... هو الذی انزل من السمآء مآء... • ینبت لکم به... والاعنـب... او کسی است که از آسمان، آبی فرستاد،... خداوند با آن (آب باران)، برای شما .... و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند. والله انزل من السمآء مآء فاحیا به... • ... والاعنـب... خداوند از آسمان، آبى فرستاد و زمین را، پس از آنكه مرده بود، حیات بخشيد! .... و از ميوه‌هاى درختان ...و انگور، مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاكيزه مى‌گيريد. وانزلنا من السماء ماء... • فانشانا لکم به جنت من... واعنـب... و از آسمان، آبى به اندازه معيّن نازل كرديم.... سپس به وسيله آن باغهايى از درختان ...و انگور براى شما ایجاد كرديم. انا صببنا الماء صبا... • فانبتنا فیها حبا• وعنبا وقضبا. ما آب فراوان از آسمان فرو ريختيم، .... و در آن دانه‌هاى فراوانى رويانديم، و انگور و سبزى بسيار. ۲.۳ - تدبر در آیات خدابه بار نشستن درختان انگور، شایسته مطالعه و تدبر است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من اعناب... انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه... او کسی است که از آسمان، آبی نازل کرد، و به وسیله آن، گیاهان گوناگون رویاندیم و ... باغ‌هایی از ...انار، (گاه) شبیه به یکدیگر، و (گاه) بی شباهت! هنگامی که میوه می‌دهد، به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید. با توجه به آنچه در گیاه شناسى از چگونگى پیدایش میوه‌ها و رسیدن آنها امروز مى‌خوانیم نکته این اهمیت خاص که قرآن براى میوه قائل شده است روشن مى شود، زیرا پیدایش میوه‌ها درست همانند تولد فرزند در جهان حیوانات است ، نطفه‌هاى نر با وسائل مخصوصى (وزش باد یا حشرات و مانند آنها) از کیسه هاى مخصوص جدا مى شوند، و روى قسمت مادگى گیاه قرار مى‌گیرند، پس از انجام عمل لقاح و ترکیب شدن با یکدیگر، نخستین تخم و بذر تشکیل مى‌گردد، و در اطرافش انواع مواد غذائى همانند گوشتى آن را در بر مى‌گیرند. این مواد غذائى از نظر ساختمان بسیار متنوع و همچنین از نظر طعم و خواص غذائى و طبى فوق العاده متفاوتند، گاهى یک میوه (مانند انار و انگور) داراى صدها دانه است که هر دانه‌اى از آنها خود جنین و بذر درختى محسوب و ساختمانى بسیار پیچیده و تو در تو دارد. ۲.۴ - ویژگی باغ انگور مطلوبباغ انگور احاطه شده به وسیله درخت نخل، باغی مطلوب است: واضرب لهم مثلا رجلین جعلنا لاحدهما جنتین من اعنـب وحففنـهما بنخل... • کلتا الجنتین ءاتت اکلها ولم تظـلم منه شیـا وفجرنا خلــلهما نهرا.(ای پیامبر! ) برای آنان مثالی بزنT آن دو مرد، که برای یکی از آنها دو باغ از انواع انگورها قرار دادیم و گرداگرد آن دو (باغ) را با درختان نخل پوشاندیم. هر دو باغ، میوه آورده بود، (میوه‌های فراوان،) و چیزی فروگذار نکرده بود و میان آن دو، نهر بزرگی جاری ساخته بودیم. ۳ - باغهای خرماخداوند، پدیدآورنده باغهای خرما است: وهو الذی انشا جنت معروشـت وغیر معروشـت والنخل... اوست كه باغ‌هاى معروش (باغهايى كه درختانش روى داربست‌ها قرار دارد)، و باغ‌هاى غير معروش (باغهايى كه نیاز به داربست ندارد) را آفريد همچنين نخل ... فانشانا لکم به جنت من نخیل...سپس به وسيله آن باغهايى از درختان نخل و... براى شما ايجاد كرديم. وجعلنا فیها جنت من نخیل... و در آن باغهايى از نخلها و ... قرار داديم. ۳.۱ - باغهای خرما از آیات الهیپیدایش باغهای خرما، از آیات خداوند است: وفی الارض قطع متجـورت وجنت من... ونخیل... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون. و در روى زمین، قطعاتى در كنار هم قرار دارد كه با هم متفاوتند و (نيز) باغهايى از ... نخلها، .... در اينها نشانه‌هايى است براى گروهى كه عقل خويش را به كار مى‌گيرند! ۳.۲ - رویش باغهای خرمارویش باغهای خرما، در پی نزول باران است: وانزلنا من السماء ماء بقدر... • فانشانا لکم به جنت من نخیل... و از آسمان، آبى به اندازه معيّن نازل كرديم .... سپس به وسيله آن باغهايى از درختان نخل و .... براى شما ايجاد كرديم. ۲.۳ - تدبر در آیات خداپیدایش باغهای خرما از آیات الهی و شایسته تدبر است: وهو الذی انشا جنت... والنخل... اوست كه باغ‌هاى .... را آفريد، همچنين نخل ... وفی الارض قطع متجـورت وجنت من اعنـب وزرع ونخیل... ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و در روى زمين، قطعاتى در كنار هم قرار دارد كه با هم متفاوتند و (نيز) باغهايى از ... نخلها، .... در اينها نشانه‌هايى است براى گروهى كه عقل خويش را به كار مى‌گيرند! ۴ - باغهای زیتونخداوند، پدیدآورنده باغهای زیتون است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من... والزیتون...او كسى است كه از آسمان، آبى نازل كرد، و به وسيله آن، گیاهان گوناگون رويانديم ... و باغهايى از انواع ... وزيتون . وهو الذی انشا جنت معروشـت وغیر معروشـت... والزیتون... بنابر اینکه ذکر «نخل» از باب ذکر خاص بعد از عام باشد. [۳۸]
آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج۵، ص۵۶.
۴.۱ - پیدایش باغهای زیتونپیدایش باغهای زیتون با ریزش باران، از آیات خداوند است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من... والزیتون... ان فی ذلکم لایـت لقوم یؤمنون. او كسى است كه از آسمان، آبى نازل كرد، و به وسيله آن، گياهان گوناگون رويانديم ... و باغهايى از انواع ...و زيتون .... در آن، نشانه‌هايى (از عظمت خدا) براى افراد با ایمان است. به بار نشستن درختان باغهای زیتون، شایسته مطالعه و تدبر است: وهو الذی انزل من السمآء مآء فاخرجنا به... وجنت من... والزیتون... انظروا الی ثمره اذا اثمر وینعه... او كسى است كه از آسمان، آبى نازل كرد، و به وسيله آن، گياهان گوناگون رويانديم ... و باغهايى از انواع ... و زيتون و ...هنگامى كه میوه مى‌دهد، به ميوه آن و طرز رسيدنش بنگريد. ۵ - پانویس۶ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۰۸، برگرفته از مقاله «باغهای میوه». |