بارهوفاتباره وَفات، اصطلاحی نزد مسلمانان شبه قاره برای ۱۲ ربیع‌الاول که آن را روز وفات و ولادت پیامبر اکرم - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- می دانند. ۱ - معرفی باره وفاتمسلمانان شبه قاره بمناسبت ۱۲ ربیع‌الاول که آن را روز وفات و ولادت پیامبر اکرم - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- میدانند مراسمی برگذار می‌کنند که هم جنبه عزاداری دارد و هم همراه با جشن و شادمانی است. در بعضی از منابع معتبر، روز ولادت پیامبر اکرم - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- ۱۲ربیع الاول آمده است، [۱]
عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۱۹۵، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، ۱۹۷۵م.
و در برخی منابع تاریخی نیز، همان ۱۲ ربیع‌الاول را روز وفات آن حضرت ذکر کرده‌اند. [۳]
احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، ج۱، ص۳۵۰، دهلی، ۱۹۱۸م.
[۴]
محمد عبداللطیف، «سیاسی، ج۱، ص۲۳، معاشرتی، اور تهذیبی پس منظر»، تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، لاهور، ۱۹۷۱م.
[۵]
اردو دائرة معارف اسلامیه، لاهور، ج۳، ص۹۲۱، ۱۹۸۰م.
برخی مراسم جشن و شادی این روز را بدان سبب میدانند که در حقیقت روز وصال حضرت رسول - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- است. ۱.۱ - اختصاص به مسلمانان شبه قارهچنین به نظر می‌رسد که این آیین به مسلمانان شبه قاره اختصاص دارد و در میان مسلمانان دیگر کشورهای اسلامی به این صورت دیده نمی‌شود. به گفته عبدالحمید لاهوری نخستین بار در ۱۰۳۶ق/۱۶۲۷م شاه جهان این آیین را در دربارش برگذار کرد. [۶]
عبدالحمید لاهوری، بادشاه نامه، ج۱، ص۲۳۰-۲۳۱، کلکته، ۱۸۶۷م.
[۷]
محمد عبداللطیف، «سیاسی، ج۱، ص۲۴، معاشرتی، اور تهذیبی پس منظر»، تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، لاهور، ۱۹۷۱م.
در این مراسم در منازل و مساجد از زندگانی و تعالیم نبی‌اکرم - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- و خصایل و فضایل آن حضرت یاد کرده می‌شود و در پایان مجالس فاتحه می‌خوانند و به مستحقان خیرات می‌دهند. ۱.۲ - نحوه برگذاریمراسم در روز یازدهم با چراغانی کردن محلهای مخصوص آغاز می‌شود. تشکیل مجالس وعظ و اطعام فقرا از آداب دیگر این روز است. بعد از ظهر این روز دسته‌های عزاداران از خیابانهای شهر می‌گذرند و گروههایی از مردم با آن‌ها همراه می‌شوند رسمی دیگر به نام «صندل» نیز در بعدازظهر همین روز معمول است که ضمن آن عصاره معطر گیاه صندل را درون ظرفی قرار داده، با تشریفاتی خاص به عیدگاه می‌برند و میان مردم توزیع می‌کنند، و این اعلام عمومی و دعوت از مردم برای شرکت در مراسم روز دوازدهم است. عیدگاه محلی برای گردهمایی است که در خارج شهر ساخته شده است و دیوار سنگی بلندی دارد که در آن محراب و دو مناره و یک صحن بزرگ قرار دارد و در آن‌جا از محلی که به ارتفاع ۳پله است، به عنوان منبر استفاده می‌شود. در بعضی از نقاط مردم در یک مسجد به عنوان عیدگاه اجتماع می‌کنند. ۱.۳ - مراسم صندل در برخی شهرهامردم برخی از شهرهای شبه قاره مراسم صندل را به گونه‌ای دیگر اجرا می‌کنند، بدین ترتیب که خمیر چوب صندل را به شکل «بُراق» ( اسب پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-) در آورده، در ظرفی می‌گذارند و روی آن را با گل و گیاه می‌پوشانند و به هنگام حمل این ظرف به سوی قدمگاه پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم-، نیایشهای آیین مولودی می‌خوانند و در انتها خمیر صندل را میان حاضران توزیع می‌کنند. ۱.۴ - آوردن براق اشاره به عروج پیامبرآوردن براق ، در این مراسم، اشاره به عروج پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- است. قدمگاه شکلی شبیه اثر پا بر روی سنگ است که به اعتقاد مردم نشانه جای پای پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- است. برخی از مردم نیز اشکال مشابه آن را در خانه نگهداری می‌کنند و در این روز با آداب و تشریفات خاصی به تزیین آن پرداخته، به نمایش می‌گذارند. در مدراس به جای قدمگاه موی حضرت- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- به نمایش گذاشته می‌شود. ۱.۵ - روز عرسروز دوازدهم به نام «عُرس» معروف است، این واژه در زبان اردو به مجلس تکریم بزرگان دین اطلاق می‌شود. [۸]
فیروز الدین، فیروز اللغات، ج۱، ص۸۹۳، لاهور، فیروز سنزلیمیتد.
افزون بر قرائت قرآن ، پختن طعام برای خیرات، خواندن فاتحه و مرثیه و بر پایی مجالس وعظ و بیان وقایع ولادت و وفات و معجزات پیامبر- صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- بخشی دیگر از مراسم این روز است. ۱.۶ - آیین باره وفاتباره وفات آیینی است که علاقه و محبت مردم مسلمان شبه قاره را به پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم- می‌رساند. این روز در پاکستان تعطیل رسمی است و همه برای اهدای نذورات خود و نمازگزاردن در آن شرکت می‌کنند. ۲ - فهرست منابع(۱) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ۱۹۹۰م. (۲) عبدالملک ابن هشام، السیرة النبویة، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، ۱۹۷۵م. (۳) اردو دائرة معارف اسلامیه، لاهور، ۱۹۸۰م. (۴) احمد دهلوی، فرهنگ آصفیه، دهلی، ۱۹۱۸م. (۵) محمد عبداللطیف، «سیاسی، معاشرتی، اور تهذیبی پس منظر»، تاریخ ادبیات مسلمانان پاکستان و هند، لاهور، ۱۹۷۱م. (۶) فیروز الدین، فیروز اللغات، لاهور، فیروز سنزلیمیتد. (۷) عبدالحمید لاهوری، بادشاه نامه، کلکته، ۱۸۶۷م. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله « باره وفات »، ج۱۱، ص۴۳۴۰. |