اعجاز علمیاعجاز علمی در اصطلاح عبارتست از گفتـار شگفت انگیز و جالب توجه و یا امـر خارق عادتی که به وسیله مدعی مقام نبوت ، به منظور اثبات ادعای رسالت همراه با تحدی و دعوت به مبارزه طلبی انجام می‌گیرد. [۱]
تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، ج۴ و۵، جزء ۵، ص۱۱، قم، الشریف الرضی، س ۱۴۰۹ هق ۱۹۸۹م، چ اول.
[۲]
جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، ج۴، جزء ۸، ص۲۴۶، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، س ۱۴۱۹ هق ۱۹۹۸ م، چ اول.
۱ - معنای لغوی"معجزه" از ماده "عجز"و در لغت به معنای ضعف و ناتوانی است. [۳]
ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۴، ص۵۸، لبنان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، س ۱۴۰۸ هق ۱۹۸۸ م، چ اول.
۲ - در قرآنواژه معجزه و مشتقات آن، حدود ۲۶ مرتبه در قرآن به کار برده شده و در همه آن‌ها مراد معنای لغوی آن است. ۳ - جایگاه علمی اعجاز قرآندر ابعاد اعجاز علمی قرآن، می‌توان به آن دسته از مسائل علمی اشاره کرد که هیچ‌یک از تمدن‌های بشری، در عصر نزول از آن آگاهی نداشتند و قرآن، از مسائل و اسرار علمی آن‌ها پرده برداشت، به‌صورتی که تنها پس از گذشت قرن‌ها و در سایه علوم تجربی، مورد تصدیق دانشمندان قرار گرفت، به گونه‌ای که نه قابل انکار است، نه معلول و نه نتیجه اطلاعات زمان نزول قرآن و این خود بهترین دلیل بر الهی و معجزه بودن قرآن است. ۴ - انواع اعجاز علمی قرآن۴.۱ - قرآن و جاذبه عمومی"نیوتن" که با کشف قانون جاذبه عمومی ثابت نمود که برخلاف پندار " بطلیموس " که تصور می‌کرد ستارگان مانند میخ بر پیکر جسمی بی‌رنگ (فلک) کوبیده شده‌اند، میلیون‌ها منظومه شمسی و کهکشان‌ها و سحاب‌ها در فضا معلق، و در پرتو قانون جاذبه و قانون نیروی گریز از مرکز که در سراسر جهان آفرینش ، در تمام کرات، سیارات و کواکب و کهکشان‌ها و حتی میان دو ذرۀ بسیار کوچک و ناچیز حکم فرماست، از سقوط مصون و محفوظ مانده‌اند. ولی قرآن مجید متجاوز از ده قرن قبل از نیوتن به این حقیقت علمی در قرآن تصریح می‌فرماید: «خَلَقَ السَّماواتِ بِغَیرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها وَ أَلْقی فِی الْأَرْضِ رَواسِی أَنْ تَمیدَ بِکُمْ...» «او آسمان‌ها را بدون ستونی که آن را ببینید آفرید، و در زمین کوه‌هایی افکند تا شما را نلرزاند (و جایگاه شما آرام باشد)» توضیح این‌که جمله «ترونها» صفت لفظ «عمد» جمع «عمود» می‌باشد و ضمیر در «ترونها» به عمد بر می‌گردد و معنای جمله چنین است: «خداوندی که آسمان‌ها را بر افراشت بدون ستونی که دیده شود و در حقیقت، آیه ستون مرئی را نفی می‌کند نه اصل ستون را» این نظریه را، بسیاری از مفسران از جمله ابن عباس و علامه طباطبائی اختیار کرده‌اند. [۷]
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۲۹۱، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.
[۸]
طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۲۱۶، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م.
[۱۰]
یوسف الحاج، احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۱۰.
رضائی اصفهانی ، در بحث جاذبه عمومی به علاوه آیات مذکوره آیه ۲۵ مرسلات و آیه ۴۱ فاطر را نیز دلیل برای جاذبه عمومی دانسته اند. [۱۱]
رضائی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۱۲۸.
۴.۲ - قرآن و بادهای تلقیح کنندهقرآن آن‌جا که دربارۀ باد ، ایـن پدیدۀ طبیعی، از نظر نقشی که در زمینه تلقیح دارد سخن می‌گوید چنین می‌فرماید: «وَ أَرْسَلْنَا الرِّیاحَ لَواقِحَ فَأَنْزَلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَسْقَیناکُمُوهُ وَ ما أَنْتُمْ لَهُ بِخازِنینَ» «ما بادها را برای بارور ساختن (ابرها و گیاهان) فرستادیم و از آسمان آبی نازل کردیم، و شما را با آن سیراب ساختیم در حالی که شما توانایی حفظ و نگهداری آن را نداشتید!» در این‌جا خداوند با صراحت نقش باد را در آبستن کردن ابرها بیان کرده و به دنبال آن نزول باران را خبر می‌دهد. یعنی همان مسائل دقیقی که پس از پیشرفت‌های علمی فراوان تازه برای انسان‌ها کشف گردیده است. [۱۳]
دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۴۷، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
[۱۴]
هاشمی نژاد، عبدالکریم، رهبران راستین، ج۲، ص۲۹۳- ۲۹۴، ایران بی نا و بی تا.
۴.۳ - قرآن و کروی بودن زمین«.. یکَوِّرُ اللَّیلَ عَلَی النَّهارِ وَ یکَوِّرُ النَّهارَ عَلَی اللَّیلِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یجْری لِأَجَلٍ مُسَمًّی أَلا هُوَ الْعَزیزُ الْغَفَّارُ» « شب را بر روز می‌پیچد و روز را بر شب و خورشید و ماه را مسخّر فرمان خویش قرار داد هر کدام تا سرآمد معینی به حرکت خود ادامه می‌دهند آگاه باشید که او قادر و آمرزنده است!» "یکور" از ماده "تکویر" به معنی پیچیدن است مانند پیچیدن عمامه به دور سر ، نکته لطیفی که در این تعبیر قرآنی، نهفته است بیان‌گر کروی بودن زمین می‌باشد به این معنا که زمین دور خود گردش می‌کند، و بر اثر این گردش، نوار سیاه شب، و نوار سفید روز، دائما گرد آن می‌گردند. [۱۶]
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۹، ص۳۷۶، تهران، دار الکتب الإسلامیة س۱۳۷۴ ش چ اول.
[۱۷]
دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، ج۱، ص۳۰، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م.
[۱۸]
مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱، ص۲۴۶۲۵۵،قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب، س۱۴۲۱ ق، چ اول.
[۱۹]
مروان وحید شعبان، التفتنازی، اعجاز القرآنی فی ضوء الاکتشاف العلمی الحدیث، ج۱۵، ص۱۹، بیروت، دار المعرفه، چ اول، س ۱۴۲۷هـ، ۲۰۰۶م.
۴.۴ - قرآن و حرکت دورانی زمینیکی از ویژگی‌های دیگر علمی قرآن این است که قرآن از حقیقت جریان و متحرک بودن زمین خبر می‌دهد: «وَ تَرَی الْجِبالَ تَحْسَبُها جامِدَةً وَ هِی تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذی أَتْقَنَ کُلَّ شَی‌ءٍ إِنَّهُ خَبیرٌ بِما تَفْعَلُونَ» «کوه‌ها را می‌بینی، و آن‌ها را ساکن و جامد می‌پنداری، در حالی که مانند ابر در حرکتند این صنع و آفرینش خداوندی است که همه چیز را متقن آفریده او از کارهایی که شما انجام می‌دهید مسلّماً آگاه است!» کلمه "تمر مر سحاب" دلالت بر حرکت دورانی زمین دارد و این حرکت به‌گونه‌ای تنظیم شده که قابل احساس و درک با هواس بشری نمی‌باشد. [۲۱]
یوسف الحاج احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره، ج۱، ص۲۰۶-۲۰۹.
۵ - فهرست منابع(۱) ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، لبنان، بیروت، دارالحیاء التراث العربی، س ۱۴۰۸ هق ۱۹۸۸ م، چ اول. (۲) تفتازانی، سعد الدین، شرح المقاصد، تحقیق عبد الرحمن عمیره، قم، الشریف الرضی، س ۱۴۰۹ هق ۱۹۸۹م، چ اول. (۳) جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، لبنان، بیروت، دارالکتب العلمیه، س ۱۴۱۹ هق ۱۹۹۸ م، چ اول. (۴) دکتوور سید الجمیلی، اعجاز علمی قرآن، بیروت، دارومکتبته الهلال، چ اول، س ۲۰۰۰م. (۵) رضائی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن. (۶) سبحانی، جعفر، الالهیات، قم المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، س ۱۴۱۲هـ، چ سوم. (۷) سبحانی، جعفر، خدا و پیامبر اسلام، قم انتشارات توحید س۱۳۵۹. (۸) طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، بیروت، دار الکتب العلمیه، س ۱۴۱۱هق ۱۹۹۱م. (۹) طوسی، التبیان، (بی نا، بی تا). (۱۰) قرآن کریم. (۱۱) مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة س۱۳۷۴ ش چ اول. (۱۲) مکارم شیرازی، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب، س۱۴۲۱ ق، چ اول. (۱۳) مروان وحید شعبان، التفتنازی، اعجاز القرآنی فی ضوء الاکتشاف العلمی الحدیث، بیروت، دار المعرفه، چ اول، س ۱۴۲۷هـ، ۲۰۰۶م. (۱۴) هاشمی نژاد، عبدالکریم، رهبران راستین، ایران بی نا و بی تا. (۱۵) یوسف الحاج، احمد، اعجاز العلمی فی القرآن والسنه المظهره؛ دمشق: مکتبته ابن حجر، چ دوم، س۱۴۲۴هـ، ۲۰۰۲م؛ ۶ - پانویس
۷ - منبعپژوهشکده باقرالعلوم، برگرفته از مقاله «اعجاز علمی». رده‌های این صفحه : اعجاز قرآن | قرآن شناسی
|