زمان تقریبی مطالعه: 3 دقیقه
 

فضا





فضا، محلی فراخ، باز و بدون سقف می باشد.


۱ - مفهوم فضا



فضا،محیط پیرامون موجودات زمینی، آکنده از هوا؛ محلی فراخ، باز و بدون سقف.

۲ - احکام مرتبط



از آن به مناسبت در بابهای صلات ، خمس ، حج ، صلح ، احیاء موات و قضاء نام برده‌اند.

۳ - فضا در بحث صلات



بر نمازگزار ، گذاشتن سُتره ( حایل ) در پیش رو مستحب است. ستره در فضای باز با گذاشتن شاخصی بلند از زمین ، از قبیل کوله پشتی و سنگ در جلوِ نمازگزار تحقق می‌یابد .
قبله ساختمان کعبه نیست؛ بلکه فضایی است که کعبه در آن بناشده است و فضای محاذی آن تا آسمان نیز قبله به شمار می‌رود. برخی فضای محاذی کعبه را به مقداری که عرفا از فضای کعبه محسوب شود، قبله دانسته‌اند. به تصریح برخی این حکم در مساجد نیز جاری است و آثار مسجد بر فضای محاذی آن تا آسمان مترتب می‌شود.
کسی که بر بام کعبه نماز می‌گزارد، به قول مشهور باید مقداری از فضای بام را قبله قرار دهد و اگر در نقطه پایانی بام نماز بخواند، نمازش باطل است.

۴ - فضا در بحث خمس



ملکیت فضا تابع ملکیت زمین است. بنابر این، مالک زمین، مالک فضای آن نیز می‌باشد؛ لیکن در این‌که ملکیت فضا تا آسمان و جو زمین است، یا تا جایی است که عرف او را مالک می‌داند، اختلاف است. معروف قول نخست است
[۷] کتاب الخمس (محقق داماد)، ص۳۸۰
[۸] کتاب الخمس (محقق داماد)، ص ۳۹۵.
[۹] تفصیل الشریعة (الخمس و الانفال) ، ص۳۲۰.


۵ - فضا در بحث حج



برخی، فضای محاذی میقات تا آسمان را همچون قبله از میقات دانسته‌اند.
[۱۱] کشف الغطاء، ج۴، ص۵۴۹

قطع شاخه درختی که ریشه‌اش در بیرون حرم ، اما شاخه‌اش در فضای حرم و یا ریشه‌اش در حرم و شاخه‌اش در فضای بیرون حرم می‌باشد، حرام است.
[۱۳] المعتمد فی شرح المناسک، ج۴، ص۲۶۹.


۶ - فضا در بحث صلح و احیاء موات



تصرف در فضای راه عمومی به احداث بالکن و مانند آن در صورتی که مزاحم آمد و شد مردم نباشد و برای رهگذران زیان نداشته باشد، جایز است ؛ اما تصرف در فضای راه خصوصی، همانند کوچه‌های بن بست، بدون اذن صاحبان آن جایز نیست

۷ - فضا در بحث قضاء



مستحب است قاضی برای قضاوت در فضایی باز و فراخ بنشیند تا ارباب رجوع به آسانی به او دسترس داشته باشند.

۸ - پانویس


 
۱. جواهرالکلام، ج۸، ص۴۰۱    
۲. جواهرالکلام، ج۷، ص۳۵۱    
۳. موسوعة الخوئی، ج۱۱، ص۴۱۴    
۴. صلی جواهر الکلام، ج۷، ص۳۵۳    
۵. کشف اللثام، ج۱۰، ص۱۷۷.    
۶. جواهر الکلام، ج۲۶، ص۲۸۳     .
۷. کتاب الخمس (محقق داماد)، ص۳۸۰
۸. کتاب الخمس (محقق داماد)، ص ۳۹۵.
۹. تفصیل الشریعة (الخمس و الانفال) ، ص۳۲۰.
۱۰. کتاب الصلاة (نائینی)، ج۲، ص۴ ۵.    
۱۱. کشف الغطاء، ج۴، ص۵۴۹
۱۲. جواهر الکلام، ج۱۸، ص۴۱۲ ۴۱۳.    
۱۳. المعتمد فی شرح المناسک، ج۴، ص۲۶۹.
۱۴. منهاج الصالحین (خویی)، ج۲، ص۱۶۰.    
۱۵. تحریرالوسیلة، ج۱، ص۵۶۶.    
۱۶. تحریرالوسیلة، ج۲، ص۲۱۰.    
۱۷. المبسوط، ج۸، ص۸۷؛    
۱۸. جواهر الکلام، ج۴۰، ص۷۳.    


۹ - منبع



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۶۹۵، برگرفته از مقاله «فضا».    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.