زمان تقریبی مطالعه: 18 دقیقه
 

اطاعت از انبیا (قرآن)





خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و همه مؤمنان سفارش میکند که از انبیا اطاعت کنند، و به رهنمودهایشان اقتدا کنند، و عامل عذاب مردم را عصیان و سرپیچی از دعوت انبیا می داند.


۱ - مهلت خواهی ستمگران برای اطاعت از انبیا



ستمگران هنگام مشاهده عذاب استیصال ، به جهت پاسخ گویی به دعوت خداوند و پیروی از رسولان الهی از خداوند مهلت می طلبند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع الرسل اولم تکونوا اقسمتم من قبل ما لکم من زوال» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم (اما به زودی این پاسخ را می‌شنوند که) مگر قبلا شما سوگند یاد نکرده بودید که زوال و فنائی برای شما نیست؟! .

۲ - اطاعت جن وانس از انبیا



جن و انس در لزوم اطاعت از رسولان الهی مشترک هستند: «یـمعشر الجن والانس الم یاتکم رسل منکم یقصون علیکم ءایـتی وینذرونکم لقآء یومکم هـذا قالواشهدنا علی انفسنا...» (در آن روز به آنها می‌گوید) ‌ای جمعیت جن و انس آیا رسولانی از شما به سوی شما نیامدند که آیات مرا برایتان بازگو می‌کردند و از ملاقات چنین روزی شما را بیم می‌دادند، آنها می‌گویند گواهی میدهیم بر ضد خودمان (آری ما بد کردیم) ... .

۳ - رهایی از عذاب استیصال



ستمگران هنگام مرگ، وقتی با عذاب خداوند رو برو می شوند از خداوند مهلت می طلبند تا با اطاعت از انبیا خود را از عذاب الهی رها کنند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع الرسل...» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... .(درخواست ستمگران برای تاخیر مرگشان هنگام نزول عذاب استیصال برای اطاعت از پیامبران، نشان می‌دهد که علت نزول عذاب بر آن‌ها، عدم اطاعت از انبیا بوده است. برداشت، بر آن استوار است که مقصود از «یوم یاتیهم العذاب»، عذاب استیصال باشد.)

۴ - رهایی از عذاب قیامت



ستمگران زمانی که در قیامت با عذاب خداوند رو برو می شوند از خداوند مهلت می طلبند تا با اطاعت از انبیا خود را از عذاب الهی رها کنند: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع الرسل...» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... . (برداشت، مبتنی بر این است که مقصود از عذاب در آیه، عذاب قیامت باشد.)

۵ - سفارش خداوند به اطاعت از زندگی انبیا



پیروی از شیوه زندگی پیامبران، استفاده از نعمت‌های الهی، داشتن کردار نیک و پرستش خدای یگانه، سفارش اکید خداوند به یکایک امت‌ها است: «یـایها الرسل کلوا من الطیبـت واعملوا صــلحا انی بما تعملون علیم• وان هـذه امتکم امة وحدة وانا ربکم فاتقون» ای پیامبران از غذاهای پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید که من به آنچه انجام می‌دهید آگاهم. همه شما امت واحدی هستید و من پروردگار شمایم از مخالفت فرمان من بپرهیزید. (احتمال دارد در کلمه‌های «امتکم»، «ربکم» و «فاتقون»، مقصود از ضمیرها پیروان هر یک از پیامبران باشد. در این صورت و با توجه به عطف این آیه به آیه یاد شده، معنای آن چنین می‌شود: ما همان گونه که شیوه زندگی را به یکایک پیامبران سفارش کردیم، به مردم نیز سفارش کردیم که به آنان اقتدا و از آیین آنان پیروی کنند و از تغییر و تبدیل در آن یا اتخاذ شیوه دیگری غیر از آن بپرهیزند. گفتنی است که آیه بعدی، این احتمال را تقویت می‌کند. )

۶ - اقتدای پیامبر به انبیای گذشته



خداوند متعال به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمان می دهد که به رهنمودهای انبیای گذشته اقتدا کند: «اولـئک الذین هدی الله فبهدهم اقتده...» آنها کسانی هستند که خداوند هدایتشان کرده پس به هدایت آنان اقتدا کن... .(«اولـئک الذین هدی الله»، اشاره به انبیایی است که در آیات ۸۴ - ۸۷ مطرح شده‌اند. )

۷ - ارسال پیامبران برای اتمام حجت



نابودی و عذاب امت‌ها پیش از اتمام حجت، باعث اعتراضشان به فرستاده نشدن پیامبری از سوی خدا برای اطاعت از آنان می شود: «ولو انآ اهلکنـهم بعذاب من قبله لقالوا ربنا لولا ارسلت الینا رسولا فنتبع ءایـتک من قبل ان نذل ونخزی» و اگر ما آنها را قبل از آن (قبل از نزول قرآن) با عذابی هلاک میکردیم (در قیامت) میگفتند پروردگارا چرا برای ما پیامبری نفرستادی تا از آیات تو پیروی کنیم پیش از آنکه ذلیل و رسوا شویم. .
«ولولا ان تصیبهم مصیبة بما قدمت ایدیهم فیقولوا ربنا لولا ارسلت الینا رسولا فنتبع ءایـتک ونکون من المؤمنین» هرگاه ما پیش از فرستادن پیامبری آنها را به خاطر اعمالشان مجازات می‌کردیم می‌گفتند پروردگارا چرا رسولی برای ما نفرستادی تا آیات ترا پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟ اگر به خاطر این امر نبود مجازات آنها به جهت اعمالشان نیاز به ارسال پیامبر هم نداشت! .

۸ - اطاعت مؤمنان از انبیا



پیروی از انبیا، از ویژگی‌های مؤمنان است: «... والمؤمنون کل ءامن بالله... ورسله لانفرق بین احد من رسله وقالوا سمعنا واطعنا...» و همه مؤ منان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند (و می‌گویند: ) ما در میان هیچ یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه ایمان داریم). و (مؤ منان) گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم... .

۹ - اطاعات از انبیا به اذن الهی



هدف از ارسال پیامبران، پیروی از آنان به اذن الهی است: «ومآ ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن الله...» ما هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر به این منظور که به فرمان خدا، از وی اطاعت شود ... .

۱۰ - میثاق خداوند با بنی اسرائیل برای اطاعت از انبیا



خداوند متعال برای اطاعت بنی اسرائیل از انبیا از ایشان میثاق گرفت: «لقد اخذنا میثـق بنی اسرءیل وارسلنآ الیهم رسلا کلما جآءهم رسول بما لاتهوی انفسهم فریقا کذبوا وفریقا یقتلون» ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم و رسولانی به سوی آنها فرستادیم (ولی) هر زمان پیامبری بر خلاف هوسها و تمایلات آنها می‌آمد عدهای را تکذیب می‌کردند و جمعی را می‌کشتند. . ( جمله «و ارسلنا الیهم رسلا» می‌فهماند که مورد میثاق، اطاعت از رسولان الهی است.)

۱۱ - موانع اطاعت از انبیا



تسلط متکبران و گردنکشان بر توده‌های مردم، مانع پیروی آنها از انبیا می شود: «وتلک عاد جحدوا بـایـت ربهم وعصوا رسله واتبعوا امر کل جبار عنید» و این قوم عاد بود که آیات پروردگارشان را انکار کردند و رسولان او را معصیت نمودند و از فرمان هر ستمگر دشمن حق پیروی کردند .

۱۲ - آثار اطاعت از انبیا




۱۲.۱ - سبب رهایی از استیصال


ستمگران هنگام رویاروئی با عذاب الهی، اطاعت از انبیا را سبب رهایی از عذاب استیصال خود می دانند و از خداوند مهلت می خواهند : «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع الرسل...» و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم... .(برداشت، مبتنی بر این است که مقصود از عذاب در آیه، عذاب استیصال باشد.)

۱۲.۲ - سبب رهایی از عذاب قیامت


پیروی از دستورهای انبیا، سبب مصونیت از عذاب الهی در قیامت است: «وانذر الناس یوم یاتیهم العذاب فیقول الذین ظـلموا ربنآ اخرنآ الی اجل قریب نجب دعوتک ونتبع الرسل اولم تکونوا اقسمتم من قبل ما لکم من زوال». و مردم را از روزی که عذاب الهی به سراغشان می‌آید بترسان، آن روز که ظالمان می‌گویند پروردگارا مدت کوتاهی ما را مهلت ده، تا دعوت تو را بپذیریم، و از پیامبران پیروی کنیم (اما به زودی این پاسخ را می‌شنوند که) مگر قبلا شما سوگند یاد نکرده بودید که زوال و فنائی برای شما نیست؟! (بنابراین که مقصود از عذاب، عذاب قیامت باشد.) «ولو انآ اهلکنـهم بعذاب من قبله لقالوا ربنا لولا ارسلت الینا رسولا فنتبع ءایـتک من قبل ان نذل ونخزی» و اگر ما آنها را قبل از آن (قبل از نزول قرآن ) با عذابی هلاک میکردیم (در قیامت) میگفتند پروردگارا چرا برای ما پیامبری نفرستادی تا از آیات تو پیروی کنیم پیش از آنکه ذلیل و رسوا شویم. .
«ولولا ان تصیبهم مصیبة بما قدمت ایدیهم فیقولوا ربنا لولا ارسلت الینا رسولا فنتبع ءایـتک ونکون من المؤمنین» هرگاه ما پیش از فرستادن پیامبری آنها را به خاطر اعمالشان مجازات می‌کردیم می‌گفتند پروردگارا چرا رسولی برای ما نفرستادی تا آیات ترا پیروی کنیم و از مؤمنان باشیم؟ اگر به خاطر این امر نبود مجازات آنها به جهت اعمالشان نیاز به ارسال پیامبر هم نداشت! . «یوم تقلب وجوههم فی النار یقولون یــلیتنا اطعنا الله واطعنا الرسولا» در آن روز که صورتهای آنها در آتش ( دوزخ ) دگرگون خواهد شد (از کار خود پشیمان می‌شوند و) می‌گویند اي کاش خدا و پیامبر را اطاعت کرده بودیم.

۱۳ - فلسفه اطاعت از انبیا



در قرآن کریم لزوم پیروی از پیامبران خدا، به دلیل هدایت یافتگی و اخلاص آنان بیان شده است: «وجاء من اقصا المدینة رجل یسعی قال یـقوم اتبعوا المرسلین• اتبعوا من لایسـلکم اجرا وهم مهتدون» مردی (با ایمان) از نقطه دور دست شهر با شتاب فرا رسید، گفت: ‌ای قوم من! از فرستادگان خدا پیروی کنید• از کسانی پیروی کنید که از شما اجری نمی‌خواهند و خود هدایت یافته‌اند. .

۱۴ - پانویس


 
۱. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۷۶.    
۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۹۶.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۸۷.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۱۳۰.    
۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۸، ص۱۰۷.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۴۴۳.    
۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۱۵۸.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۶۳.    
۱۱. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۱۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۷۶.    
۱۴. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۹۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۸۷.    
۱۶. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۱۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۷۶.    
۱۹. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۹۶.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۸۷.    
۲۱. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۱.    
۲۲. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۵۲.    
۲۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۵، ص۴۷.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۲۵۵.    
۲۵. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۴۰۱.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۱۹۴.    
۲۷. انعام/سوره۶، آیه۸۴- ۸۵.    
۲۸. انعام/سوره۶، آیه۹۰.    
۲۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۷، ص۳۶۱.    
۳۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۳۳۵.    
۳۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۱۳۷.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۱۰۶.    
۳۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۴.    
۳۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۴، ص۳۳۶.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۳۴۴.    
۳۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۳۲۸.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۶۹.    
۳۸. قصص/سوره۲۸، آیه۴۷.    
۳۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۷۲.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۱۰۰.    
۴۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۴، ص۹۳.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۴۴۳.    
۴۳. بقره/سوره۲، آیه۲۸۵.    
۴۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۲، ص۶۷۹.    
۴۵. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۹۸.    
۴۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۱۳۰.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۲۸.    
۴۸. نساء/سوره۴، آیه۶۴.    
۴۹. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۴، ص۴۶۵.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۹۸.    
۵۱. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۱، ص۴۶۷.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۱۱۹.    
۵۳. مائده/سوره۵، آیه۷۰.    
۵۴. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۶۷.    
۵۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۶، ص۹۳.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۵، ص۲۹.    
۵۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۷۲.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۸۸.    
۵۹. هود/سوره۱۱، آیه۵۹.    
۶۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۰، ص۴۵۳.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۹، ص۱۴۳.    
۶۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۴۵۶.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۹۲.    
۶۴. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۶۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۶۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۷۶.    
۶۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۹۶.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۸۷.    
۶۹. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۴.    
۷۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۷۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۰، ص۳۷۶.    
۷۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۹۶.    
۷۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۸۷.    
۷۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۴.    
۷۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۴، ص۳۳۶.    
۷۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۳، ص۳۴۴.    
۷۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۳، ص۳۲۸.    
۷۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۶۹.    
۷۹. قصص/سوره۲۸، آیه۴۷.    
۸۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۷۲.    
۸۱. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۶، ص۱۰۰.    
۸۲. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافیی، ج۴، ص۹۳.    
۸۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۷، ص۴۴۳.    
۸۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۶.    
۸۵. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۶، ص۵۲۱.    
۸۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۷، ص۴۳۹.    
۸۷. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۷۰.    
۸۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۱۸۴.    
۸۹. یس/سوره۳۶، آیه۲۰.    
۹۰. یس/سوره۳۶، آیه۲۱.    
۹۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، ج۱۷، ص۱۱۰.    
۹۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۳۴۸.    
۹۳. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج۶، ص۱۵۰.    
۹۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۲۶۴.    


۱۵ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۳، برگرفته از مقاله «اطاعت از انبیا ».    


رده‌های این صفحه : اطاعت | انبیاء | موضوعات قرآنی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.