آزمایش ایوبخداوند متعال حضرت ایوب (علیه‌السلام) را مورد آزماییشِ عجیبی قرار داد. ۱ - حسودی شیطانابلیس به زندگی حضرت ایوب (علیه‌السلام) حسد برد، به پیشگاه خداوند چنین عرض کرد: اگر ایوب (علیه‌السلام) این همه شکر نعمت تو را به جا می‌آورد، از این رو است که زندگی مرفّه و وسیعی به او داده‌ای، ولی اگر نعمتهای مادی را از او بگیری، هرگز شکر تو را به جا نمی‌آورد، اینک (برای امتحان) مرا بر دنیای او مسلط کن تا معلوم شود که مطلب همین است که گفتم.» ۲ - نابود کردن اموالخداوند برای این که این ماجرا سندی برای همه رهروان راه حق باشد، به شیطان این اجازه را داد، ابلیس پس از این اجازه به سراغ ایوب (علیه‌السلام) آمد و اموال و فرزندان ایوب را یکی پس از دیگری نابود کرد، ولی این حوادث دردناک نه تنها از شکر ایوب (علیه‌السلام) نکاست، بلکه شکر او افزون گردید. ابلیس از خدا خواست بر گوسفندان و زراعت ایوب (علیه‌السلام) مسلط شود، این اجازه به او داده شد. ابلیس همه زراعت ایوب (علیه‌السلام) را آتش زد، و گوسفندان او را نابود کرد، ولی ایوب نه تنها ناشکری نکرد، بلکه بر حمد و شکرش افزوده شد. سرانجام شیطان از خدا خواست که بر بدن ایوب (علیه‌السلام) مسلط شود، و باعث بیماری شدید او گردد، خداوند به او اجازه داد، شیطان آن چنان ایوب (علیه‌السلام) را بیمار کرد که از شدت بیماری و جراحت، توان حرکت را نداشت، بی‌آنکه کمترین خللی به عقل و درک او برسد، خلاصه نعمتها یکی پس از دیگری از ایوب (علیه‌السلام) گرفته می‌شد، ولی در برابر آن، مقام شکر و سپاس او بالا می‌رفت. ۳ - ترسیم ماجرا در تواریخدر بعضی از تواریخ، ماجرای گرفتاری ایوب (علیه‌السلام) به بلاها، چنین ترسیم شده است: روز چهارشنبه آخر ماه محرم بود، یکی از غلامان ایوب (علیه‌السلام) آمد و گفت: جماعتی از اشرار ، غلامان تو را کشتند، و گاوها را که به آنها سپرده بودی به غارت بردند. هنوز سخن او تمام نشده بود که غلام دیگر رسید و گفت: ای ایوب! آتش عظیم از آسمان فرود آمد و همان دم همه چوپانان و گوسفندان تو را سوزانید، در این گفتگو بودند که غلام سومی آمد و گفت:گروهی از سواران کلدانی و سرداران پادشاهان بابِل آمدند و ساربانان را کشتند و شترانت را به یغما بردند. در این هنگام مردی گریبان چاک زده، خاک بر سر می‌ریخت و با شتاب نزد ایوب (علیه‌السلام) آمد و گفت:«ای ایوب فرزندانت به خوردن غذا مشغول بودند، ناگهان سقف بر سر آنها فرود آمد و همه مردند. حضرت ایوب همه این اخبار را شنید، ولی با کمال مقاومت، صبر و تحمل کرد، حتی ابروانش را خم ننمود، سر به سجده نهاد و عرض کرد: «ای خدا! ای آفریننده شب و روز، برهنه به دنیا آمدم و برهنه به سوی تو می‌آیم، پروردگارا تو به من دادی و تو از من باز پس گرفتی. بنابراین به هر چه تو بخواهی خشنودم.» ایوب (علیه‌السلام) به درد پا مبتلا شد، ساق پایش زخم گردید، به بیماری بسیار سختی دچار گردید که قدرت حرکت نداشت، هفت یا هفده سال با این وضع گذراند و همواره به شکر خدا مشغول بود. او چهار همسر داشت، سه همسرش او را واگذاشتند و رفتند، فقط یکی از آنها به نام «رُحْمه» وفادار باقی ماند. رنج و بیماری او هم چنان ادامه یافت و هفت سال و هفت ماه از آن گذشت، ولی حضرت ایوب، با صبر و مقاومت و شکر، هم چنان آن روزهای پر از رنج را گذراند؛ و اصلاً نه در قلب و نه در زبان و نه در نهان و نه آشکارا، اظهار نارضایتی نکرد. زبان حالش به خدا این بود: تو را خواهم نخواهم نعمتت گر امتحان خواهی در رحمت به رویم بند و درهای بلا بگشا [۳]
عماد زاده، اقتباس از تاریخ انبیاء عماد زاده، ص۴۵۵.
[۴]
عماد زاده، اقتباس از تاریخ انبیاء عماد زاده، ص۴۶۰.
۴ - تلاشهای رحمههمان گونه که ایوب (علیه‌السلام) در مدت طولانی هفت یا هفده سال بیماری و بلازدگی شدید، صبر و شکر نمود، همسر با وفای او، رُحْمه (دختر افراهیم بن یوسف، یا دختر یعقوب یا...) نیز در این جهت همتای ایوب بود و صبر و شکر می‌نمود، او از خانه بیرون می‌رفت و برای مردم در خانه‌ها کار می‌کرد، و از مزد کارش هزینه ساده زندگی ایوب (علیه‌السلام) را تأمین می‌نمود و از ایوب پرستاری می‌کرد. ۵ - ترفند ابلیسابلیس از هر طریقی وارد شد نتوانست ایوب (علیه‌السلام) را فریب دهد، بلکه او را می‌دید که در سخت‌ترین بلاها، شکر و سپاس الهی به جا می‌آورد، فریادی کشید و فرزندان خود را به نزدش جمع کرد، همه شیطان‌ها نزد ابلیس اجتماع کردند، آنها ابلیس را محزون یافتند، پرسیدند:«چرا اندوهگین هستی؟» ابلیس گفت:«این عبد (ایوب) مرا خسته و عاجز کرد، از خداوند خواستم مرا بر مال و فرزندش مسلط کرد، اموال و فرزندانش را نابود کردم، ولی او همواره شکر و سپاس الهی می‌نمود، از خداوند خواستم مرا بر بدنش مسلط کند، خداوند چنین قدرتی به من داد، سراسر بدن او را بیمار نمودم، همه بستگان و مردم جز همسرش از او دور شدند، در عین حال هم چنان با صبر و تحمل شکر خدا می‌کند. از شما می‌پرسم چه کنم؟ درمانده شده‌ام. طریق گمراهی ایوب را به من نشان دهید.» فرزندان شیطان گفتند: آن همه مکر و نیرنگی که در گذشته برای گمراهی مردم داشتی کجا رفت؟ با همانها او را گمراه کن. ابلیس گفت: همه آن نیرنگها را به کار زده‌ام، ولی نتیجه نگرفته‌ام، اینک با شما مشورت می‌کنم چه کنم؟ فرزندان شیطان گفتند: وقتی که آدم (علیه‌السلام) را فریب دادی و او را از بهشت بیرون نمودی، از چه راه وارد شدی؟ ابلیس گفت:از طریق همسرش حوا وارد شدم. فرزندان شیطان گفتند: «اکنون نیز از طریق همسر ایوب (علیه‌السلام) اقدام کن، زیرا جز همسرش کسی نزد او نمی‌رود، و او نمی‌تواند از همسرش نافرمانی کند. ابلیس گفت:راست می‌گویید، راه صحیح همین است. ابلیس به صورت مردی ناشناس نزد همسر ایوب (علیه‌السلام) آمد و گفت: «حال همسرت ایوب چگونه است؟» رُحْمه گفت: گرفتار بلاها و بیماری است... ابلیس او را آن چنان به وسوسه انداخت که او بی‌تاب گردید، در این هنگام ابلیس بزغاله‌ای را به رُحْمه داد و گفت:این بزغاله را به نام من نه به نام خدا، ذبح کن و از گوشتش غذا فراهم کن به ایوب بده بخورد، تا شفا یابد. رُحْمه نزد شوهرش ایوب آمد و آن بزغاله را آورد و پس از گفتاری گفت:این بزغاله را بدون ذکر نام خدا ذبح کن تا از غذای آن بخوری و شفا یابی و همه نعمتهای از دست رفته به جای خود برگردد. ایوب: وای بر تو، دشمن خدا نزد تو آمده و می‌خواهد از این راه تو را گمراه سازد و تو فریب او را خورده‌ای، آیا آن همه مال و ثروت و فرزند را چه کسی به ما داد؟ رُحْمه: خداوند داد. ایوب: چند سال ما از آن همه نعمتها بهره‌مند شدیم؟ رُحْمه: هشتاد سال. ایوب: چند سال است خداوند ما را به این بلا مبتلا نموده است؟ رُحْمه:هفت سال و چند ماه. ایوب: «وای بر تو، رعایت عدالت نمی‌کنی و انصاف را مراعات نخواهی کرد، مگر این که معادل هشتاد سال نعمت، هشتاد سال در بلا باشیم. سوگند به خدا اگر خداوند مرا شفا دهد، به جرم این کار تو که می‌خواهی گوسفندی را به نام غیر خدا ذبح کنم و غذای حرام به من بدهی، صد تازیانه به تو خواهم زد، از این پس از من دور شو، تا تو را نبینم». آری ابلیس می‌خواست با غذای حرام، ایوب (علیه‌السلام) را گمراه کند، ولی ایوب این چنین در برابر القائات ابلیس، حرکت انقلابی نمود. رُحْمه از ایوب (علیه‌السلام) دور شد، وقتی که ایوب خود را تنها یافت و هیچ گونه غذا و آب و همدم در نزد خود ندید به سجده افتاد و گفت: «رَبِّ أَنِّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ؛ پروردگارا! بد حالی و مشکلات به من رو آورده و تو مهربانترین مهربانان هستی.» در این هنگام دعای ایوب (علیه‌السلام) به استجابت رسید و بلاها رفع شد و نعمتها جایگزین آنها گردید. ۶ - ادب در سخن گفتنایوب (علیه‌السلام) هنگامی که در شدیدترین گرفتاری با خدا سخن گفت، عرض کرد: «رَبِّ أَنِّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ؛ پروردگارا! بدحالی و مشکلات به من رو آورده، و تو مهربانترین مهربانان هستی.» او نگفت: خدایا تو مرا بیمار کردی و به من رحم کن، بلکه با کنایه و اشاره مقصود را بیان کرد. [۱۰]
دیلمی، ارشاد القلوب دیلمی، ج۱، ص۴۳۰.
طبق روایت دیگر، ایوب (علیه‌السلام) هم چنان صبر و مقاومت می‌کرد، حتی از خدا نمی‌خواست که گرفتاری او را رفع کند، بلکه همان را پسندیده بود که خداوند بر او پسندیده بود. تا این که روزی همسرش رُحْمه از بیرون آمد و غذایی برای ایوب آورد، ایوب (علیه‌السلام) از او پرسید این غذا را از کجا تهیه کردی؟ او در پاسخ گفت:«مقداری از گیسوانم را فروختم و با پول آن غذا تهیه کردم.» این جا بود که دل ایوب (علیه‌السلام) سخت به درد آمد، چرا که پای ناموس در کار بود، عرض کرد:«خدایا! در برابر همه ناگواریها صبر کردم، و این صبر را تو به من عطا فرمودی، ولی اینک به من مرحمت کن.» ایوب این سخن را در حالی می‌گفت که از روی تواضع، خاک بر سر و صورت خود می‌ریخت، اینجا بود که خداوند درهای رحمت را به رویش گشوده و درهای ناگواریها را بر رویش بست. [۱۱]
دیلمی، ارشاد القلوب دیلمی، ج۱، ص ۳۳۶.
۷ - علت سوگندعلاوه بر مطلب گذشته، نیز روایت شده شیطان به صورت طبیبی به همسر حضرت ایوب (علیه‌السلام) ظاهر شد و گفت:من شوهر تو را درمان می‌کنم، به این شرط که وقتی درمان یافت، به من بگوید: «تنها عامل سلامتی من تو بوده‌ای، و هیچ مزد دیگری نمی‌خواهم. ۸ - عناوین مرتبطآزمایش؛ حضرت ایوب؛ بلای ایوب. ۹ - پانویس
۱۰ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آزمایش ایوب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۴/۱۱/۲۶. رده‌های این صفحه : مقالات اندیشه قم
|