شعر عاشورا
استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه عاشورا و یاد امام حسین علیه السلام از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق اهل بیت علیهم السلام بوده است و مرثیه، از محورهاى عمده سروده‌هاى شاعران شیعى و علاقه‌مند به خاندان نبوت به شمار مى‌آمده و مى‌آید.
اهمیت شعر عاشورایی
امام حسین علیه السلام کشته اشک ها و زنده مرثیه‌هاست. از حضرت امام صادق علیه السلام روایت است: «ما من احد قال فى الحسین شعرا فبکى و ابکى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له». از این رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورایى در قالب قصیده، مثنوى، رباعى، دوبیتى، ترکیب‌بند، نوحه و تعزیه در فرهنگ دینى ما وجود دارد که در سوگواری ها و مناسبت هاى گوناگون مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد.
شاعران عاشورایى، احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب شعر، بیان مى‌کنند و از این راه، بخشى از ادبیات غنى شیعه در زبان هاى مختلف شکل مى‌گیرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه کربلا، آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از اهل بیت علیهم السلام به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سال ها و قرن هاى دیگر، همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبت هاى اهل بیت به کار گرفتند.
سبک اشعار عاشورایی
سبک شاعران در سرودن شعر عاشورا نیز متفاوت بوده است. برخى در قالب سوزناکترین مرثیه‌ها، عواطف را برانگیخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه داشته‌اند، برخى حالت مقتل و واقعه‌نگارى و ثبت قضایا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس، در سروده‌هاى خویش حالت نقد نسبت به عزادارى و گریه صرف دارند و عاشورا را از زاویه حماسى و انقلابى‌اش نگریسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگویى براى مبارزه با ستم و ستمگران و فقرآفرینان و دفاع از حق و عدل و انسانیت و آزادگى باشد و از این که شیعه و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گریه و ماتم بسنده کنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرک سیاسى نگیرند، نکوهش کرده‌اند.
در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است که هم مستند و صحیح و متکى به منابع معتبر تاریخى و حدیثى باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصیت هاى عاشورا و واقعه کربلا که رنگ ذلت و زبونى دارد یا آمیخته به اغراق و گزافه‌گویى است، نداشته باشد.
شاعران مرثیه‌سرا
سلسله شاعران مرثیه‌سرا طولانى است. از جمله مى‌توان از اینان یاد کرد: سلیمان بن قته (م، ۱۲۶)، کمیت بن زید (م، ۱۲۶)، سید حمیرى (م، ۱۷۳)، منصور نمرى (م، ۱۹۰)، دعبل خزاعى (م، ۲۴۶)، صنوبرى (م، ۳۳۴)، زاهى (م، ۳۵۲)، ابوفراس حمدانى (م، ۳۵۷)، سید رضى (م، ۴۰۶)، علاءالدین حلى (م، ۷۸۶)، ابراهیم کفعمى (م، ۹۰۵) و... .
پانویس
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||