سوره غاشیه
| < اعلی - فجر > | |
|---|---|
|
| |
| شماره سوره | ۸۸ |
| جزء | ۳۰ |
| نزول | |
| ترتیب نزول | ۶۸ |
| مکی/مدنی | مکی |
| اطلاعات آماری | |
| تعداد آیات | ۲۶ |
| تعداد کلمات | ۹۲ |
| تعداد حروف | ۳۸۲ |
سوره غاشیه هشتاد و هشتمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء سی‌ام قرآن جای گرفته است. غاشیه به معنای پوشاندن و یکی از نام‌های قیامت است. این سوره با توصیفی از بهشت و دوزخ، از احوال و عاقبت کار منکران و نیز از خشنودی، شادابی و رستگاری مؤمنان سخن می‌گوید و انسان‌ها را به تفکر در شگفتی‌های آفرینش فرا می‌خواند. در فضیلت این سوره از پیامبر اسلام(ص) آمده اگر کسی سوره غاشیه را قرائت کند، خداوند در حسابرسی روز قیامت بر او آسان می‌گیرد.
معرفی سوره
- نامگذاری
این سوره را غاشیه می‌نامند، زیرا در آغازِ آن از غاشیه سخن گفته است. غاشیه به معنای پوشاندن و یکی از نام‌های قیامت است. انتخاب این نام برای قیامت به سبب آن است که حوادث وحشتناکش ناگهان همه را زیر پوشش خود قرار می‌دهد.
- محل و ترتیب نزول
سوره غاشیه جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول شصت و هشتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف هشتاد و هشتمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.
- تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره غاشیه ۲۶ آیه، ۹۲ کلمه و ۳۸۲ حرف دارد و جزو سوره‌های مُفَصَّلات (دارای آیات کوتاه) است.
محتوا
سوره غاشیه با توصیفی از بهشت و نعمت‌های آن و دوزخ و عذاب‌های آن شروع می‌شود. سپس دربارۀ توحید و یگانگی خداوند سخن می‌گوید. خداوند در این آیات به انسان‌ها می‌گوید به شگفتی‌های آفرینش توجه کنند؛ مانند شگفتی آفرینش شتر، آسمان، کوه‌ها و زمین. اسرار و شگفتی‌های این مخلوقات، انسان را به سوی آفریدگارشان راهنمایی می‌کند. سپس از نبوّت پیامبر اسلام سخن می‌گوید و به گوشه‌ای از وظایف پیامبر(ص) اشاره می‌کند و در پایان نیز کافران را با عذاب‌های خداوند تهدید می‌کند.در این سوره همچنین از احوال و عاقبت کار منکران و نیز از خشنودی، شادابی و رستگاری مؤمنان سخن گفته شده است.
| فراگیربودن عذاب و پاداش الهی | |||||||||||||||||||||||||
| گفتار سوم؛ آیه۲۱-۲۶ حتمی‌بودن عذاب منکران ربوبیت خدا | گفتار دوم؛ آیه۱۷-۲۰ نشانه‌های ربوبیت گسترده خدا | گفتار اول؛ آیه۱-۱۶ عذاب و پاداش فراگیر قیامت | |||||||||||||||||||||||
| مطلب اول؛ آیه۲۱-۲۴ حتمی‌بودن عذاب کافرانی که به هشدارهای پیامبر توجهی ندارند | نشانه اول؛ آیه۱۷ آفرینش شتر با فواید متنوع | مطلب اول؛ آیه ۱-۷ عذاب فراگیر کافران در دوزخ | |||||||||||||||||||||||
| مطلب دوم؛ آیه۲۵-۲۶ حتمی‌بودن بازگشت انسان به سوی خدا | نشانه دوم؛ آیه۱۸ آفرینش آسمان در طبقات مختلف | مطلب دوم؛ آیه ۸-۱۶ پاداش گسترده مؤمنان در بهشت | |||||||||||||||||||||||
| نشانه سوم؛ آیه۱۹ آفرینش کوه‌ها با خواص فراوان | |||||||||||||||||||||||||
| نشانه چهارم؛ آیه۲۰ آفرینش زمین با امکانات گسترده | |||||||||||||||||||||||||
غاشیه در روایات
در برخی از روایات، دربارهٔ تفسیر و تأویل واژه «غاشیه» آمده‌است منظور از «هل أتیک حدیث الغاشیة» این است که (در آخر الزمان و پس از قیام امام زمان) قائم آنان (دشمنان) را با شمشیر فرا می‌گیرد. در روایتی دیگر از امام صادق(ع)، منظور از «هل أتیک حدیث الغاشیة» منافقینی معرفی شده‌اند که دور امام (زمان) را می‌گیرند و نه همراهی‌شان به امام سودی می‌بخشد و نه عدم همراهی، آنان را بی‌نیاز می‌کند.
شگفتی‌های خلقت شتر
علامه طباطبایی دقت در مخلوقات الهی در این سوره را از محورهای اصلی آن و غرض از آن را توجه به ربوبیت خداوند دانسته‌است، توجهی که لازمه اش عبودیت اوست و لازمه عبودیت حسابرسی به اعمال مومنان و کافران در روزی است که یکی از ویژگی‌هایش غاشیه است یعنی فراگرفتن ناگهانی مردم با حوادث هولناکش یا فراگرفتن کافران با عذاب. نویسنده تفسیر نور داشتن روحیه تفکر در خلقت را مفید و نتیجه بخش دانسته و یادآور شده که اگر روحيه تفكر در انسان باشد، همه هستى كلاس درس است و حتی چوپان در بيابان هم گويى در بزرگترين كتابخانه‌هاى دنياست؛ که با دقت در زمین زير پايش وآسمان بالای سرش وکوه‌های اطرافش و شترهای پیش رویش می‌تواند اسرار زیادی را کشف کند. مثلًا شتر از اسب بيشتر مى‌دود، از الاغ بيشتر بار مى‌برد. در ميان حيوانات بعضى براى سوارى، بعضى براى گوشت و بعضى براى شير مورد استفاده قرار مى‌گيرند، ولى شتر همه چيزش قابل استفاده است. پلك‌هايش در برابر باد و خاك بيابان مقاوم است، در كوهان خود چربى و غذا را ذخيره كرده و در برابر گرسنگى مقاوم است. در بدنش آب را نگهدارى كرده و در برابر تشنگى مقاوم است، راه را مى‌داند، چنان رام است كه صدها شتر تسليم يك ساربان مى‌شوند، كف پاى او براى ريگزار آفريده شده، گردن او پله سوار شدن و اهرم بار برداشتن و خلاصه به قول عرب‌ها، شتر كشتى بيابان هاست. قوى‌ترين، كم خرج‌ترين، پرفايده‌ترين و آرام‌ترين و بردبارترين حيوان است.
تذکر، وظیفه پیامبر(ص)
پس از این که در آیات قبل ربوبیت خداوند با ذکر نمونه‌هایی از آفرینش مطرح شد در آ یه۲۱ (فَذَكِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ مُذَكِّرٌ) به پیامبر فرمان می‌دهد که به مردمان تذکر بدهد که جز الله ربی نیست و معاد و حسابرسی اعمال مومنان و کافران قطعی است و تذکر او فقط به امید پذیرش و ایمان مردمان است و جز تذکر وظیفه ای ندارد و تسلطی بر آنان ندارد که آنان را مجبور و ناچار به پذیرش چیزی بکند و انسان ها آزادند که دعوت پیامبر را پذیرا باشند یا روی گردان بشوند وکفر بورزند.
فضیلت و خواص
در فضیلت این سوره از پیامبر اسلام(ص) آمده کسی که سوره غاشیه را قرائت کند خداوند در حسابرسی روز قیامت به او آسان می‌گیرد. از امام صادق(ع) نیز نقل شده هر کس در نمازهای واجب یا مستحب سوره غاشیه را بخواند و به این کار مداومت نماید خداوند به رحمت خود در دنیا و آخرت او را می‌پوشاند و در قیامت از عذاب دردناک آتش ایمن می‌دارد.
در برخی روایات این خواص برای قرائت سوره غاشیه نقل شده است: موجب تسکین درد (اگر بر دندانی که درد می‌کند قرائت شود) و دفع ضررهای احتمالی غذا و سلامتی نوزاد در هنگام تولد.
- قرائت‌های خاص
قرائت سوره غاشیه در رکعت دوم نماز صبح روزهای دوشنبه و پنج شنبه و نیز نماز عید فطر و عید قربان مستحب مؤکد است.
متن و ترجمه
سوره غاشیه
| مـتـن | ترجمه |
|---|---|
| بِسْمِ اللَّهِ الرَّ‌حْمَٰنِ الرَّ‌حِیمِ هَلْ أَتَاک حَدِیثُ الْغَاشِیةِ ﴿۱﴾ وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ خَاشِعَةٌ ﴿۲﴾ عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ ﴿۳﴾ تَصْلَیٰ نَارًا حَامِیةً ﴿۴﴾ تُسْقَیٰ مِنْ عَینٍ آنِیةٍ ﴿۵﴾ لَّیسَ لَهُمْ طَعَامٌ إِلَّا مِن ضَرِیعٍ ﴿۶﴾ لَّا یسْمِنُ وَلَا یغْنِی مِن جُوعٍ ﴿۷﴾ وُجُوهٌ یوْمَئِذٍ نَّاعِمَةٌ ﴿۸﴾ لِّسَعْیهَا رَاضِیةٌ ﴿۹﴾ فِی جَنَّةٍ عَالِیةٍ ﴿۱۰﴾ لَّا تَسْمَعُ فِیهَا لَاغِیةً ﴿۱۱﴾ فِیهَا عَینٌ جَارِیةٌ ﴿۱۲﴾ فِیهَا سُرُرٌ مَّرْفُوعَةٌ ﴿۱۳﴾ وَأَکوَابٌ مَّوْضُوعَةٌ ﴿۱۴﴾ وَنَمَارِقُ مَصْفُوفَةٌ ﴿۱۵﴾ وَزَرَابِی مَبْثُوثَةٌ ﴿۱۶﴾ أَفَلَا ینظُرُونَ إِلَی الْإِبِلِ کیفَ خُلِقَتْ ﴿۱۷﴾ وَإِلَی السَّمَاءِ کیفَ رُفِعَتْ ﴿۱۸﴾ وَإِلَی الْجِبَالِ کیفَ نُصِبَتْ ﴿۱۹﴾ وَإِلَی الْأَرْضِ کیفَ سُطِحَتْ ﴿۲۰﴾ فَذَکرْ إِنَّمَا أَنتَ مُذَکرٌ ﴿۲۱﴾ لَّسْتَ عَلَیهِم بِمُصَیطِرٍ ﴿۲۲﴾ إِلَّا مَن تَوَلَّیٰ وَکفَرَ ﴿۲۳﴾ فَیعَذِّبُهُ اللَّهُ الْعَذَابَ الْأَکبَرَ ﴿۲۴﴾ إِنَّ إِلَینَا إِیابَهُمْ ﴿۲۵﴾ ثُمَّ إِنَّ عَلَینَا حِسَابَهُم ﴿۲۶﴾} | به نام خداوند رحمتگر مهربان آیا خبر «غاشیه» به تو رسیده است؟ (۱) در آن روز، چهره‌هایی زبونند، (۲) که تلاش کرده، رنج [بیهوده] برده‌اند. (۳) [ناچار] در آتشی سوزان درآیند. (۴) از چشمه‌ای داغ نوشانیده شوند. (۵) خوراکی جز خار خشک ندارند، (۶) [که] نه فربه کند، و نه گرسنگی را باز دارد. (۷) در آن روز، چهره‌هایی شادابند. (۸) از کوشش خود خشنودند. (۹) در بهشت برین‌اند. (۱۰) سخن بیهوده‌ای در آنجا نشنوند. (۱۱) در آن، چشمه‌ای روان باشد. (۱۲) تختهایی بلند در آنجاست. (۱۳) و قدحهایی نهاده شده. (۱۴) و بالشهایی پهلوی هم [چیده]. (۱۵) و فرشهایی [زربفت] گسترده. (۱۶) آیا به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده؟ (۱۷) و به آسمان که چگونه برافراشته شده؟ (۱۸) و به کوه‌ها که چگونه برپا داشته شده؟ (۱۹) و به زمین که چگونه گسترده شده است؟ (۲۰) پس تذکر ده که تو تنها تذکردهنده‌ای. (۲۱) بر آنان تسلّطی نداری، (۲۲) مگر کسی که روی بگرداند و کفر ورزد، (۲۳) که خدا او را به آن عذاب بزرگتر عذاب کند. (۲۴) در حقیقت، بازگشت آنان به سوی ماست، (۲۵) آنگاه حساب [خواستن از] آنان به عهده ماست. (۲۶) |
| سوره پیشین: سوره اعلی | سوره غاشیه سوره‌های مکی • سوره‌های مدنی | سوره پسین: سوره فجر |
|
١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس | ||
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۴۸۴.
- ↑ معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۶.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۶۳.
- ↑ خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۵۰
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۲۷۳و۲۷۴
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور،۱۳۸۳ ش.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۲۷۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۹۹۵م، ج۱۰، ص۳۳۳.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۲
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج ۵، ص۶۴۱
- ↑ کفعمی، مصباح، ۱۴۲۳ق، ص۴۶۰.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۱۱۷ و ۱۱۸.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، ۱۴۱۶ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، به تحقیق صادق حسن‌زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۹۹۵م.
- کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، قم، محبین، ۱۴۲۳ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، احمد علی‌بابایی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲ش.
پیوند به بیرون