زلیخا
زُلَیْخا همسر عزیز مصر بود که بعد از ورود حضرت یوسف(ع) به خانه عزیز مصر در حالی که تازه به سن بلوغ رسیده بود دلباخته او شد. قرآن از زلیخا نامی نبرده و تنها با تعبیر «الَّتِی هُوَ فِی بَيْتِهَا»، زنی که یوسف در خانه آن زن بود، و «امْرَأَتُ الْعَزِیز»، همسر عزیز مصر، از او یاد می‌کند. با این حال در روایات به نام زلیخا اشاره شده است.
زلیخا از همسرش صاحب فرزند نمی‌شد. او زنی زیبا، ثروتمند و بت‌پرست بود. زلیخا با وجود شوهردار بودن، عاشق یوسفی شد که عزیز مصر او را به او پیشکش کرده بود.
آیات متعددی از سوره یوسف و آیاتی از سِفر پیدایشِ تورات به داستان عشق مادی زلیخا و برخورد یوسف با آن پرداخته‌اند.
براساس برخی منابع، پس از آن‌که زلیخا در دوران پیری توبه کرد و موحد شد، با دعای یوسف(ع) جوان گشته و با وی ازدواج کرد. اما برخی با بررسی روایات نقل شده در این مورد، آنها را به جهت مشکلاتی که از جهت سند و متن دارند، غیر قابل قبول دانسته‌اند.
داستان عشق زلیخا به حضرت یوسف(ع)، بازتاب‌های فراوانی در ادبیات فارسی داشته است. ابیات زیر نمونه‌ای از آن است:
| گرش ببینی و دست از ترنج بشناسی | روا بود که ملامت کنی زلیخا را |
| زلیخا چو گشت از می‌عشق مست | به دامان یوسف درآویخت دست | |
| چنان دیو شهوت رضا داده بود | که چون گرگ در یوسف افتاده بود. |
پانویس
- ↑ کتابخانه مدرسه فقاهت
- ↑ سوره یوسف، آیه ۳۰.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۵۷.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین فی إلزام المخالفین، ۱۳۳۶ش، ج۵، ص۲۸.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۲، ص۲۵۳.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۴۵.
- ↑ برای نمونه: سوره یوسف، آیه ۲۳-۳۲.
- ↑ تورات، سِفر پیدایش، ۳۹: ۷-۲۰.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۲.
- ↑ رجوع کنید: معارف و دیگران، «بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا»، ص۷تا۳۲.
- ↑ سعدی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل ۵.
- ↑ سعدی، بوستان، باب نهم در توبه و راه صواب، حکایت زلیخا با یوسف(ع).
- ↑ زلیخا زن پاتیفار عزیز مصر و صاحبه یوسف پیغمبر. ( ناظم الاطباء ). زلیخا به ضم اول و فتح لام تصغیر زلخا که صیغه صفت مشبه باشد مؤنث ازلخ ، مأخوذ از زلخ که بالفتح بمعنی جای لغزیدن پا است... چون زن معلومه بحسن و جمال محل لغزیدن پای عقل بینندگان بود، لهذا بدین اسم موسومه شد. یا آن‌که به‌کمال لطافت و صفا بدنش به غایت صافی و املس بود، از این باعث، به محل لغزیدن مناسبتش دیده زلیخا نامش کردند و این تصغیر به جهت ترحم و محبت است یا برای تعظیم وبعضی محققان نوشته اند که مولد زلیخا ملک مغرب است. اسم اصلی او به زبان سریانی راعیل بود. اسم زلیخا که شهرت دارد وضع کرده عرب است و آنچه لفظ زلیخا در مردم به فتح اول و کسر لام شهرت دارد غلط است زیرا هیچ وزنی از اوزان علم تصریف مؤید صحتش نمی‌شود و بعضی گویند که زلیخا به فتح اول و کسر لام هم درست باشد. لغت‌نامه دهخدا ذیل زلیخا
منابع
- سعدی، بوستان، پایگاه اینترنتی گنجور.
- سعدی، دیوان اشعار، پایگاه اینترنتی گنجور.
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: اعلمی، حسین، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق، مصحح، موسوی جزائری، سید طیب، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.
- کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتابفروشی محمد حسن علمی، تهران، ۱۳۳۶ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- معارف و دیگران، "بررسی روایات تفسیري فریقین در مسئلۀ ازدواج حضرت یوسف با زلیخا" دو فصلنامه حدیث‌پژوهی، سال هفتم، شمارۀ سیزدهم، بهار و تابستان ۱۳۹۴.