جبال‌بارزی
جبال‌بارِزی، نام یکی از ایل‌های شیعه مذهب در استان کرمان است. زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است. جمعیت کوچنده این ایل را در سال ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر برشمرده‌اند. زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد.
نام‌گذاری
این نام در کارنامه اردشیر بابکان، بازمانده از دورهٔ ساسانی، به صورت «بارزان» آمده است. برخی نام بارز را احتمالاً برگرفته از براز و برز، به معنی بلندی و کوه تصور کرده‌اند.
پراکندگی و جمعیت
زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است. ییلاق آن‌ها در شهرستان‌های بافت، بم، جیرفت، کهنوج و مشیز، و قشلاق آنان نیز در همین شهرستان‌ها، به جز مشیز بوده است. برخی زیستگاه جبال بارزی‌ها را ۳ دهستان مسکون، امگز و گاوکان، و قشلاق آنان را شرق رودخانه هلیل تا رودبار دانسته‌اند. مسکون منطقه سردسیر، گاوکان منطقه گرمسیر و امگز ییلاق خانه‌ای بارزی بوده است.
- حسن درخشان جمعیت جبال بارزی‌ها را در ۱۳۳۷ش، ۱۰ هزار نفر ذکر کرده است.
- در ۱۳۴۲ش آن‌ها را در اقطاع ۱۳۰ خانوار و در رودبار در این سال و نیز در ۱۳۴۹ش، هزار خانوار دانسته‌اند.
- در سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده در ۱۳۶۶ش جمعیت کوچنده این ایل را ۴۷۵‘۲ خانوار و ۸۴۰‘۱۳ نفر و در ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر آورده‌اند.
- ایل جبال بارزی در ۱۳۶۶ش، ۲/۱٪ از جمعیت عشایر کوچنده کشور را تشکیل می‌داده است.
ساختار اجتماعی و سیاسی
فیلد ۱۴ گروه از طایفه‌ها و تیره‌های ایل جبال بارزی را نام می‌برد که یکی از آن‌ها فیوجی یا لولی (کولی)های وابسته به ایل هستند. میرشکاری سلیمانی این ایل را متشکل از ۷ طایفه، ۷۴ تیره، ۶۱۹ احشوم (نام کوچک‌ترین ردهٔ کوچنده در ایل) گزارش کرده است.
در ۱۳۶۶ش کوچندگان این ایل را متشکل از ۶ طایفه و ۵۲۸ احشام (احشوم) آورده‌اند که طایفه‌های آن اینان‌اند: امجزی، جبال بارزی خانکی، جرجندی یا گرگندی، مسکونی و منظری توکلی که هر یک به تیره‌هایی چند و جمعاً ۷۱ تیره تقسیم شده‌اند. تیره‌ای از طایفه توکلی در حدود ۱۵۰ سال پیش به بافت و اُرزوئیه مهاجرت کردند که اکنون منظری توکلی و جبال بارزی نامیده می‌شوند. ییلاق و قشلاق این دو طایفه میان بافت، رودبار و جیرفت است. ساختار اجتماعی تقسیم بندی سازمان ایلی کوچندگان جبال بارزی منطقه کرمان، به صورت ایل ← طایفه ← تیره ← احشوم ← خانوار است.
مذهب و معیشت
پیش از ظهور اسلام، مردم بارز پیرو آیین زردشتی بودند و این آیین را سال‌ها پس از حمله اعراب به ایران، حفظ کردند؛ سرانجام در دوره بنی‌عباس به اسلام گرویدند. اکنون جبال بارزی‌ها پیرو مذهب شیعه هستند.
زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد همچنین قالی، قالیچه، گلیم و جاجیم از صنایع دستی آنهاست.
پانویس
- ↑ ص ۸۷.
- ↑ باستانی، ص۳۸۸.
- ↑ شهبازی، ۱۳۸.
- ↑ سرشماری، ۱۳۶۶ش، ۱.
- ↑ صفا، ۱۸.
- ↑ افشار، ۲/۷۱۳؛ وزیری، ۱۱۹.
- ↑ درخشان، ص ۱۶.
- ↑ راسخ، ۱۵۹-۱۶۰ ؛ ودیعی، ۵۴.
- ↑ ص ۱۲، ۳۴.
- ↑ ص ۳۱، ۳۴.
- ↑ سرشماری،۱۳۶۶ ش، ۱.
- ↑ برای نام آن‌ها، نک : فیلد، همانجا.
- ↑ همانجا، جدول ۱.
- ↑ سرشماری، ۱۳۶۶ ش، ۱، ۱۵.
- ↑ صفا، ۱۸.
- ↑ میرشکاری، ۴۸، ۵۰.
- ↑ ابن‌حوقل، همانجا؛ اصطخری، ۱۶۴.
- ↑ درخشان، ۱۸.
- ↑ سرشماری،۱۳۶۶ش، ۷، ۱۰.
منابع
- ابن حوقل، محمد، صورة‌الارض، به کوشش کرامرس، لیدن، ۱۹۳۹م.
- اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۲۷م.
- افشار سیستانی، ایرج، مقدمه‌ای برشناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
- باستانی پاریزی، محمدابراهیم، وادی هفت واد، تهران، ۱۳۳۵ش.
- درخشان، حسن، «عشایر جبال بارز» مجلهٔ مردم شناسی، تهران، ۱۳۳۷ش.
- شهبازی، عبدالله، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر،تهران، ۱۳۶۹ش.
- صفا، عزیزالله، تاریخ جیرفت و کهنوج، کرمان، ۱۳۷۳ش.
- کارنامهٔ اردشیر بابکان، به کوشش بهرام فره‌وشی، تهران، ۱۳۵۴ش.
- میرشکاری سلیمانی، فریدون، «ایلات و طوایف استانهای کرمان و هرمزگان»، فصلنامهٔ عشایری ذخایر انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۶۷ش، شم ۵.
- ودیعی، کاظم، مقدمه بر جغرافیای انسانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.
- وزیری کرمانی، احمدعلی، جغرافیای کرمان، به کوشش محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، ۱۳۵۳ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: