تشت‌گذاری (آیین)
| تشت‌گذاری | |
|---|---|
|
| |
| اطلاعات آئین | |
| زمان‌برگزاری | ۲۷ تا ۳۰ ذی‌الحجه |
| مکان برگزاری | مساجد |
| گستره جغرافیایی | اردبیل، آذربایجان شرقی |
| منشأ تاریخی | صفویان |
| اشیاء و نمادها | تشت (نماد رود فرات) |
| وجه نمادین | نمادی از ایثار امام حسین(ع) و یارانش در سیراب کردن سپاه حر ابن یزید ریاحی و اسب‌های آنها |
| اوراد و اشعار | نوحه‌های عزاداری محرم به زبان‌های ترکی و فارسی |
|
سینه‌زنی، افطاری، تشییع جنازه، تعزیه خوانی، سایر آئین‌ها | |
تشت‌گذاری یا تشت‌گردانی از آیین‌های عزاداری در ایران، به‌ویژه در مناطق آذری‌نشین است. این آیین پیش از آغاز محرم در روزهای ۲۷ ذی‌الحجه تا ۳۰ ذی‌الحجه و در مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود.
در این مراسم عزاداران تشت‌های آب را که نمادی از رود فرات است با خود حمل می‌کنند و به درون مسجد می‌آورند و با خواندن عبارات و نوحه‌هایی عملا مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) را آغاز می‌کنند. برخی این آیین را برگرفته از رفتار سپاه امام حسین(ع) در مقابل سپاه حر بن یزید، در ۲۷ ذی‌الحجه می‌دانند که در آن آب مشک‌ها را داخل تشت‌هایی ریخته، سپاه حر و اسبان‌شان را سیراب کردند.
زمان و شیوه برگزاری
تشت‌گذاری هر سال پیش از شروع ماه محرم و بین روزهای ۲۷ تا ۳۰ ذی الحجه برگزار می‌شود. در تشت‌گذاری، تشت‌های مخصوصی با احترام توسط بزرگان و ریش‌سفیدان وارد مساجد و حسینیه‌ها می‌شود. سپس دعای تشت‌گذاری که عباراتی فارسی و ترکی و عربی است خوانده شده و تشت‌ها را از آب پر می‌کنند. در این مراسم نوحه‌های مربوط به عزای حسینی خوانده شده و عملا مراسم عزاداری امام حسین آغاز می‌شود. مردم دست در آب تشت‌ها می‌زنند و آن را نوعی بیعت با حسین(ع) می‌دانند؛ سپس از این آب به عنوان تبرک می‌برند. در مساجد اردبیل، از سده‌های پیش، جایی برای قرار دادن تشت‌ها وجود داشته است.
نمادی از سیراب‌کردن سپاه کوفه
برگزارکنندگان این مراسم، این آیین را نمادی از اقدام امام حسین(ع) و یارانش در سیراب کردن سپاه حر بن یزید ریاحی می‌دانند. در ۲۷ ذی الحجه سال ۶۰ قمری، در منطقه ذو حسم، هنگامی که کاروان امام حسین (ع) برای اولین بار با سپاه کوفه به فرماندهی حر بن یزید مواجه شد، سپاه کوفه تشنه بودند و به دستور امام (ع)، به آنان آب دادند و حتی در ظرف‌هایی آب ریختند و اسبان آنها را نیز سیراب کردند. برگزارکنندگان مراسم، همچنین این آب را نمادی از فداکاری عباس(ع) در آوردن آب برای زنان و کودکان در روز عاشورا می‌دانند.
تاریخچه
سابقه تشت‌گذاری به دوران صفویه بازمی‌گردد و وجود تشتی در مسجد بازار چاقوسازان اردبیل، متعلق به دوران شاه عباس (۱۰۳۸ق) مؤید این مطلب است. در دوران قاجار این مراسم فقط در مسجد جامع اردبیل برگزار می‌شد؛ اما بعدها به دیگر محلات شهر و دیگر شهرهای ترک‌زبان گسترش یافت. در سال‌های اخیر در اکثر شهرهای آذربایجان و زنجان این مراسم برگزار می‌شود.
پانویس
منابع
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۶ش.
- مظاهری، محسن حسام، فرهنگ سوگ شیعی، تهران، خیمه، ۱۳۹۵ش.