تنگه خیبر

تنگه خیبر یا گردنه خیبر دره و گذرگاهی معروف در رشته کوه هندوکش است که در مرز میان افغانستان و پاکستان قرار دارد. این گردنه که قرنها راه داد و ستد و هجوم از آسیای مرکزی بوده اینک حلقه عمدهٔ ارتباطی بین پیشاور (پاکستان) و کابل (افغانستان) می‌باشد. بلندای این گردنه از ۱٬۰۷۰ متر تجاوز نمی‌کند.

گردنهٔ خیبر یکی از راه‌های عمدهٔ هجوم به هند بوده‌است. ظاهراً اسکندر مقدونی قسمتی از سپاهیان خود را که تحت فرماندهی هفایستیون و پردیکاس بود از این راه گذر داد و خود راه ساحل شمالی رود کابل را پیش گرفت. سلطان محمود غزنوی، تیمور لنگ، بابر و نادرشاه افشار در لشکرکشی به هند از این راه گذشتند. گذشته از دشواری‌های طبیعی، گذر از خیبر به سبب قبائل سرسخت پیرامونش نیز دشوار بود. از جملهٔ این قبائل، قبیلهٔ اَفریدی است که مردمی گردنکش و رزم‌جو بودند و در برابر هرگونه نفوذ خارجی برمی‌ایستادند. انگلیسیها نخستین بار در ۱۸۳۹ م. در اولین جنگ افغانستان و بریتانیا از خیبر گذشتند و دشواری‌های بسیار دیدند. در دومین جنگ افغانستان و بریتانیا به موجب پیمان گندمک ۱۸۷۹ م. خیبر تحت نظارت بریتانیا قرار داده شد. در ۱۸۹۷ م. افریدی‌ها گردنه را گرفتند و بریتانیایی‌ها را بیرون راندند و چندی آن را در تصرف داشتند. سرانجام بریتانیا حفظ و حراست جاده را در مقابل اجرت به افریدی‌ها سپرد ولی خود به ناچار شماری مأموران گشتی نیز در این مسیر گماشته بود.