گاه‌شمار تاریخ ایران از غارنشینی تا ظهور هخامنشیان
این گاه‌شمار از دوران غارنشینی یعنی حدود ۱۰۰٫۰۰۰ سال پیش از میلاد تا سال ۵۵۸ پیش از میلاد یعنی آغاز فرمانروایی کوروش بزرگ در فارس، انشان و خوزستان می‌باشد.
ایلامیان از آغاز دوره پیش‌ایلامی تا پایان دوره ایلام نو، حدود ۲۶۶۱ سال در جنوب غربی ایران زندگی و حکومت می‌کردند.
عدد سال‌ها، تاریخ پیش از میلاد را نشان می‌دهد:
پیش از تمدن ایلام
- پیش از میلاد ۳۲۰۰ (______________← ۱۰۰٬۰۰۰ پیش از میلاد
- ۱/۸ میلیون: جمجمه انسان راست‌قامت در دمانیسی واقع در گرجستان امروزی. (تصویر ۱)
- حدود ۲۳۰٬۰۰۰: قدیمی‌ترین آثار غارنشینی در ایران که در غار دربند رشی در گیلان یافت شده و با روش‌های علمی زمان‌سنجی شده‌است.
- حدود ۱۰۰٬۰۰۰: آثار بر جای مانده از غارنشینی در کوه‌های زاگرس در غرب ایران بیانگر سکونت انسان در این مناطق در دوره پارینه‌سنگی میانی (۳۰۰٬۰۰۰ تا ۳۰٬۰۰۰ سال پیش) است. (تصویر ۲: نمونه دیوارنگاری)
- حدود ۷۰٬۰۰۰: جمجمه یک پسر بچه نئاندرتال کشف شده در حفاری منطقه تشیک تاش. (تصویر ۳)
- پیش از ۴۰۰۰۰: فرهنگ موستری و غارنشینی در ناحیه زاگرس
- حدود ۴۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰: فرهنگ برادوستی: ساخت ابزارهای سنگی متنوع از جمله تیغه‌های سنگی و سکونت در پناهگاه در مناطق باز
- حدود ۲۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰: فرهنگ زارزی: ساخت ابزارهای سنگی ظریف نظیر میکرولیت و میکروبرین
- حدود ۹٬۰۰۰: دو قبیله اصلی هند و اروپایی به جنوب ایران کنونی کوچ کردند که بعدها قبایل ماد را تشکیل دادند.
- حدود ۹٬۰۰۰: پیدایش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های جهان در جنوب دشت قزوین در منطقه سگز آباد (تپه سگز آباد و تپه قبرستان و تپه زاغه)
- حدود ۸٬۰۰۰: وجود مدارک و شواهد از گسترش روستاها، زندگی بر پایه کشاورزی و دامپروری در محدوده کوه‌های زاگرس و مناطقی مثل سراب، تپه گوران و علی کش.
- حدود ۵٬۵۰۰: پیدایش یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه در تپه سیلک در نزدیکی کاشان.
- حدود ۴٬۵۰۰: ظرف شراب تپه حاجی فیروز نقده به عنوان نخستین وسیله شراب‌سازی موجود در دوران نوسنگی. (تصویر)
- حدود ۴٬۲۰۰: بنیانگزاری شوش در جنوب غربی ایران.
- حدود ۳٬۵۰۰: سفالینه‌های نقاشی شده در شوش واقع در ایلام بیانگر دوره‌ای پیشرفته از طرح‌های هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکل‌هایی از جانوران در آنها. (تصویر ۴: نمونه سفالینه)
دوره نیاایلامی
- حدود ۳٬۲۰۰ تا ۲٬۷۰۰ : دوره نیاایلامی.
- هزاره سوم: اشیاء و ظروف زینتی تمدن جیرفت از جنس کانی کلینوکلر با نقش برجسته‌های قابل توجه و مبتکرانه.
- هزاره سوم: پرچم برنزی کشف شده در منطقه شهداد نزدیک کرمان، ایران.
- حدود ۲٬۷۰۰:تشکیل پادشاهی ایلام به پایتختی شوش.
- حدود ۲٬۷۰۰: ابریشم‌بافی در چین.
دوره ایلام باستان
- حدود ۲٬۷۰۰ تا ۱٬۶۰۰: دوره ایلام باستان.
- حدود ۲٬۶۸۰ تا ۲٬۱۸۰ دوره اهرام مصر.
- حدود ۲۵۰۰ کتیبه نارامسین دربارهٔ پیروزی بر لولوبی‌ها.
- حدود ۲٬۳۰۰: سنگ‌نگاره آنوبانی‌نی (تصویر ۳)
- حدود ۲٬۰۹۴ تا ۲٬۰۴۷: تسخیر ایلام توسط شولگی پادشاه دوم سلسله سوم اور.
- ۲٬۰۰۴: واژگونی سلسله سوم اور توسط ایلام.
- هزاره دوم: ریگ‌ودا که از قدیمی‌ترین اشعار و سرودهای مذهبی هندی به زبان سانسکریت ودایی است، سروده شد.
- حدود ۱٬۹۰۰: برای نخستین بار پارچه پنبه‌ای توسط تمدن دره سند در آسیای جنوبی بافته شد.
- حدود ۱۸۹۶: حمله نافرجام کاسی‌ها به بابل.
- حدود ۱۷۴۹: سقوط بابل توسط کاسی‌ها.
- حدود ۱۷۴۹ تا ۱۷۳۴: دوره پادشاهی گاندیش شاه کاسی‌ها در بابل.
- حدود ۱٬۵۹۵: اشغال و غارت بابل توسط هیتی‌ها.
- حدود ۱٬۵۰۰: سرنگونی تمدن دره سند به وسیله مهاجمان شمالی موسوم به آریایی‌ها.
- حدود ۱٬۵۰۰: بطری‌های شیشه‌ای برای نخستین بار در مصر مورد استفاده قرار گرفت.
دوره ایلام میانه
- حدود ۱٬۵۰۰ تا ۱٬۱۰۰: دوره ایلام میانه.
- حدود ۱٬۳۵۰: سند ازدواج به شکل سنگ نگاره در بوگازکوی (Boḡazköy) واقع در آناتولی، با ذکر نام پادشاه هیتی و حاکم تمدن میتانی که فرمانروایان سرزمین‌هایی هستند که مردم در آنجا به الهه‌های هندی-ایرانی میترا-وارونا، ایندرا و اشوین‌ها متوسل می‌شوند و آنها را می‌پرستند. این سند ظاهراً رسیدن موجی از اقوام هندو-ایرانی را به شمال غرب ایران تصدیق می‌کند.
- حدود ۱٬۳۵۰: آغاز مهاجرت قبایل ایرانی به سمت غرب از مجموعهٔ باستان‌شناسی باختر-مرو (تمدن آمودریا) به فلات و مناطق غربی ایران امروزی.
- حدود ۱٬۲۴۴ تا ۱٬۲۰۸ : افزایش درگیری‌های بین ایلام و آشور. یورش توکولتی نینورتای یکم پادشاه آشور به کوه‌های شمال ایلام. حمله ایلام به بابل در زمان پادشاهی کیدین خوران (Kidin-Ḵutran).
- حدود ۱٬۱۰۰ تا ۷۷۰: اتحاد ایلام و بابل علیه آشوریان. در این برهه زمانی انشان جزئی از خاک ایلام است.
- حدود ۱۱۷۱: حمله کویترناحونته شاه ایلام به بابل و فتح آن سرزمین.
دوره ایلام نو
- حدود ۱٬۱۰۰ تا ۵۳۹: دوره ایلام نو.
- حدود ۱٬۰۰۰: برخی از مورخین سال تولد زرتشت را در این سال تخمین زده‌اند. زادروز زرتشت در بین پژوهشگران و تاریخدانان مبحثی مورد مباحثه و مجادله است. این تفاوت از ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ پیش از میلاد می‌باشد. (تصویر ۴: نقاشی در یزد)
- ۸۳۵: نام ماد برای نخستین بار در یک سنگ نگاره متعلق به شلمنسر سوم، پادشاه آشور ظاهر شد.
- ۸۱۰: آداد-نراری سوم پادشاه آشور به ماد لشکر کشید و صفحات غربی فلات ایران را تصرف کرد.
- حدود ۷۷۰ تا ۶۴۶: قبایل پارسی، ایلامیان انشان را وادار به مهاجرت به سمت شهر شوش کردند.
- ۷۵۳: تشکیل پادشاهی روم.
- حدود ۷۰۸: بنیان‌گذاری ماد به مرکزیت هگمتانه به وسیله دیاکو.
- حدود ۷۰۵: زاده‌شدن هخامنش نیای دودمان هخامنشیان.
- حدود ۶۷۵: آغاز پادشاهی فرورتیش. (بنا به نقل هرودوت)
- ۶۳۹: آشوربانیپال شاه آشور، ایلام را شکست داد و شوش را غارت کرد. پس از این جنگ، ایلام هرگز به عنوان یک قدرت مستقل ظاهر نگردید. (تصویر ۵: سنگ‌نگاره)
- ۶۳۳: حمله سکاها به ماد.
- ۶۲۵: مرگ آشوربانیپال پادشاه قدرتمند آشور و ساقط‌کننده پادشاهی ایلام.
- ۶۲۴: شکست و عقب راندن سکاها توسط مادها.
- ۶۲۴: آغاز پادشاهی هووخشتره پادشاه ماد.
- ۶۱۲: اتحاد ماد و بابل و حمله هووخشتره به نینوا مرکز آشور و براندازی پادشاهی آشور.
- ۵۸۴: مرگ هووخشتره و انتقال سلطنت به پسرش ایشتوویگو.
جستارهای وابسته
- تاریخ ایران پیش از آریایی‌ها
- فهرست تمدن‌ها و جاهای باستانی ایران پیش از تمدن ایلام
- گاه‌شمار تاریخ ایران
- گاه‌شمار تاریخ ایران از سقوط ساسانیان تا ظهور طاهریان
- گاه‌شمار تاریخ ایران از ظهور طاهریان تا سقوط خوارزمشاهیان
- گاه‌شمار تاریخ ایران از حمله مغول تا ظهور صفویان
پانویس
- ↑ CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org
- ↑ Vekua A, Lordkipanidze D, Rightmire GP, Agusti J, Ferring R, Maisuradze G, Mouskhelishvili A, Nioradze M, De Leon MP, Tappen M, Tvalchrelidze M, Zollikofer C (2002). "A new skull of early Homo from Dmanisi, Georgia". Science. 297 (5578): 85–9. doi:10.1126/science.1072953. PMID 12098694.
- ↑ Lordkipanidze, David; Jashashvili, Tea; Vekua, Abesalom; de León, Marcia S. Ponce; Zollikofer, Christoph P. E.; Rightmire, G. Philip; Pontzer, Herman; Ferring, Reid; Oms, Oriol; Tappen, Martha; Bukhsianidze, Maia; Agusti, Jordi; Kahlke, Ralf; Kiladze, Gocha; Martinez-Navarro, Bienvenido; Mouskhelishvili, Alexander; Nioradze, Medea; Rook, Lorenzo (2007). "Postcranial evidence from early Homo from Dmanisi, Georgia". Nature. 449 (7160): 305–310. doi:10.1038/nature06134. ISSN 0028-0836.
- ↑ Lordkipanidze D, Vekua A, Ferring R, Rightmire GP, Agusti J, Kiladze G, Mouskhelishvili A, Nioradze M, Ponce de MS, Tappen M, Zollikofer CP (April 2005). "Anthropology: the earliest toothless hominin skull". Nature. 434 (7034): 717–8. doi:10.1038/434717b. PMID 15815618.
- ↑ Ash, Patricia J.; David J. Robinson (2010). The Emergence of Humans: An Exploration of the Evolutionary Timeline. Wiley. ISBN 978-0-470-01315-1.
- ↑ [۱]
- ↑ Of the two main Indo-European tribes moving south into Iran, it is at first the Medes who play the dominant role. historyworld.net
- ↑ History of Art in Iran from website: www.chap.sch.ir بایگانی‌شده در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
- ↑ ص 1 کتاب ایران پیش از آریایی‌ها
- ↑ دیاکونوف. «فصل اول». در تاریخ ماد. انتشارات پیام. ۱۰۱.
- ↑ ص 4 کتاب ایران پیش از آریایی‌ها
- ↑ تاریخ ایران باستان/حسن پیرنیا/موسسه انتشارات نگاه/صفحهٔ ۱۵۲.
- ↑ Shadows in the Desert: Ancient Persia at War books.google.com
منابع
- CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1 iranicaonline.org