هخامنش

هَخامَنِش (به پارسی باستان: 𐏃𐎧𐎠𐎶𐎴𐎡𐏁) (درگذشته ۶۵۰ پیش از میلاد) نام کسی است که دودمان هخامنشی خود را به نام او می‌خواندند. واژه هخامنش معنای دارنده اندیشه راست را می‌رساند. وی نیای بزرگ هخامنشیان و سرپرست طایفه پاسارگادیان بوده‌است.

هخامنش توسط دیاکو پادشاه مادها به فرمانداری پارسه منصوب می‌شود و در حمله‌ای که تعدادی از جنگجویان پارسی علیه تعدادی از سربازان سناخریب پادشاه آشور ترتیب داده بودند، سرکردگی آنان را بر عهده داشت. حکومت هخامنش در انشان درست در زمانی بود که طایفه دیگری از آریایی‌ها (مادها) در غرب ایران در حال تشکیل حکومت مقتدری بودند.

فرزندان و دیگر بازماندگان هخامنش سرانجام به تأسیس حکومت نیرومندی در آسیا موفق گردیدند که از ۵۵۹ ق. م تا سال ۳۳۰ ق. م دوام آورد. پس از هخامنش فرمانروایی انشان به فرزندش چیش‌پیش رسید.

نویسندگان یونانی دوران باستان افسانه های متعددی را پیرامون این شخصیت حفظ کرده اند: گفتگوی شبه افلاطونی اول آلکیبیادس، که در اواخر قرن چهارم قبل از میلاد نوشته شده است، هخامنش را به عنوان قهرمان-بنیانگذار پارسایی ها به همان شیوه ای نشان می دهد که یونانیان از نسل هراکلس هستند و هخامنش و هرکول هر دو پسران پرسئوس پسر زئوس بودند. نسخه دیگری از داستان، هخامنش را پسر آیگیوس، و در عین حال یکی دیگر از بنیان‌گذاران-قهرمان افسانه‌ها می‌سازد. آلیان قرن سوم هخامنشی را دارد که توسط یک عقاب پرورش یافته است.