کراتین (پروتئین)

کراتین (Keratin) یک پروتئین ساختاری و بسیار مهم است که در ساختار بدنی بسیاری از موجودات زنده یافت می‌شود. کراتین موجود در بدن مهره‌داران از نوع «آلفاکراتین» می‌باشد. کراتین ماده ای بسیار سخت و مقاوم است و تنها مادهٔ بیولوژیک قابل مقایسه با آن از نظر استحکام، کیتین می‌باشد.

کراتین به شدت در آب و حلال‌های آلی، نامحلول است و مادهٔ اصلی سازندهٔ بسیاری از بافت‌ها و ساختارهای بدنی همچون پولک، مو، ناخن، پر، شاخ، پنجه، سم، پینه و لایه‌های خارجی پوست در مهره داران می‌باشد. همچنین کراتین دارای نقش حفاظت از لایه‌های پوستی و بافت پوششی نیز می‌باشد. گاهی اصطکاک بیش از حد، سبب رشد نامتعادل کراتین روی سطح پوست می‌شود که به آن پینه می‌گویند. سلول‌های تولیدکنندهٔ کراتین به‌طور مداوم می‌میرند و جایگزین می‌شوند.

مولکول کراتین مارپیچ و رشته‌ای است و به دور مولکول‌های دیگر کراتین می‌پیچد و سبب تولید رشته‌های کراتین می‌شود. این پروتئین حاوی میزان بالایی از اسیدهای آمینه حاوی گوگرد ،(اغلب سیستئین) می‌باشد که به صورت پیوندهای دی‌سولفیدی میان مولکول‌ها عمل کرده و سبب استقامت آن‌ها می‌شوند. بیشتر از ۱۴ درصد موی انسان از سیستئین تشکیل شده‌است.

دو نوع کراتین اصلی وجود دارد. آلفا کراتین و بتا کراتین که اولی مربوط به تمامی مهره‌داران و دومی فقط مختص خزندگان و پرندگان بوده و مستحکم تر است و در ساختار بافت‌هایی مانند لاک در لاک‌پشت و منقار پرندگان یافت می‌شود.

در انسان، کراتین توسط سلول‌های کراتینوسیت تولید می‌شود این سلول‌ها در لایه‌های عمیق اپیدرم قرار دارند و ملانین را جذب کرده و آن را از اشعه‌های ماورا بنفش محافظت می‌کنند. اگر حجم کراتین در بدن انسان افزایش یافته و به بالای ۵ یا ۶ برسد، به احتمال زیاد کلیه‌ها از کار می‌افتند و قادر به تصفیهٔ خون نخواهند بود.

آلفا کراتین پستانداران به دو دسته تقسیم می‌شود یکی سیتوکراتین و دیگری اگزوکراتین. اگزوکراتین در مو دیده می‌شود و می‌تواند یا اسیدی، بازی یا خنثی باشد. نوعی متفاوت از کراتین نیز در برخی بی‌مهرگان تولید می‌شود. این ماده در ساختار تار عنکبوت و همچنین ابریشم تولید شده توسط برخی از حشرات در دورهٔ شفیرگی قابل مشاهده است.