پاییز

پاییز یا خَزان (در فارسی تاجیکستان تیرَه‌ماه) یکی از چهار فصل اقلیم معتدل است. در نیم‌کرهٔ شمالی با برج‌های میزان، عقرب و قوس؛ ماه‌های مهر، آبان و آذر برابر است.

پاییز از نظر ستاره‌شناختی بین دو نقطهٔ اعتدال پاییزی و انقلاب زمستانی است. از نظر گاه‌شماری هجری خورشیدی، در روز یکم مهر آغاز می‌شود و تا پایان آذر ادامه می‌یابد.

بر پایهٔ تقویم میلادی فصل پاییز در اصل در نیمکره شمالینیم‌کرهٔ شمالی جهان در حدود ۲۳ سپتامبر (۱ مهر) و در نیمکره جنوبی پیرامون ۲۱ مارس (۱ فروردین) آغاز می‌شود. زمان پایان آن در نیمکره شمالی ۲۱ دسامبر (۳۰ آذر) و در نیمکره جنوبی ۲۱ ژوئن (۳۱ خرداد) است.

به هنگام پاییز بسیاری از انواع گیاهان برگ‌های خود را از دست می‌دهند و به‌اصطلاح خزان می‌کنند. دمای هوا نیز در فصل پاییز تا اندازهٔ زیادی پایین‌تر از تابستان است. در پاییز، روزها کوتاه‌تر و شب‌ها طولانی‌تر می‌شوند. در بخش‌هائی از جهان در این فصل میزان بارش زیادتر می‌شود.

کلمه انگلیسی autumn (پائیز) از کلمه فرانسوی "automne" گرفته شده‌است و استفاده از آن برای نام این فصل از قرن شانزدهم میلادی رایج شد. نام fall هم که در آمریکای شمالی برای این فصل استفاده می‌شود احتمالاً از عبارت fall of the leaves (برگ ریزان) گرفته و خلاصه شده‌است.

واژه پادیز (پادێز pādēz) در پارسی میانه به معنی پاییز بوده که آن را به زمستان یا خرمن مربوط دانسته‌اند. این واژه به چم گردآوری و جمع کردن است که اوستایی آن چنین است: Paitidaeza. احتمالاً به این خاطر به معنای گردآوری و جمع کردن آمده‌است که واپسین فرصت اندوختن آذوقه پیش از فرارسیدن زمستان است یا اینکه واپسین فرصت جمع‌آوری خرمن است، چون آخرین خرمن‌های کشاورزان در پاییز گردآوری می‌شود.

روز اعتدال پاییزی را در ایران از دیرباز جشن می‌گرفته‌اند. این جشن که در روز مهر از ماه مهر برگزار می‌شود جشن مهرگان نام دارد.

پاییز همانند بهار پل میان تابستان و زمستان می‌باشد.