ویتامین کا

در سال ۱۹۳۵ میلادی، دانشمندی دانمارکی بنام هنریک دام متوجه وجود ماده‌ای در بدن مرغ شد که باعث انعقاد خون می‌شد. وی این ماده را «ویتامین کا» نام‌گذاری کرد.

ویتامین K ترومبین را که برای لخته‌شدن طبیعی خون لازم است فعال می‌کند. ویتامین کا مانند ویتامین دی محلول در چربی است و بدن برای جذب آن نیاز به صفرا دارد. این ویتامین در برابر گرما، پایدار است اما در مقابل نور خورشید و یخ زدگی از بین می‌رود. هر چه هوا گرمتر شود نیاز بدن به ویتامین K بیشتر می‌شود.

ویتامین K نامی عمومی برای دو گروه کوچک از ویتامین‌های کا۱ (فیلوکینون) و کا۲ (مناکینون) است که تفاوت اندکی در ساختار مولکولی با یکدیگر دارند. هر دو، کارکردی همانند دارند هر چند هنوز پژوهش‌های بسیاری لازم است تا تفاوت میان این دو به درستی دریافته شود. ویتامین کا۲ نسبت به کا۱ بهتر جذب می‌شود و مدت زمان طولانی‌تری در بدن ذخیره می‌ماند. بدن می‌تواند مقداری از ویتامین کا۱ را به کا۲ تبدیل کند.

وظیفه ویتامین کا۲ یا k2 در اصل انتقال کلسیم از خون به داخل استخوان و دندان میباشد و همچنین مانع از رسوب کلسیم در رگها و بافتهای بدن و ایجاد سنگ کلیه میشود.

مهمترین فایده این ویتامین K جلوگیری از خونریزی است. این ویتامین برای کنترل و درمان خون‌ریزی ناشی از بیماری‌های هموفیلی، کبد، زردی و زخم معده سودمند است و همچنین خونریزی‌های ناشی از استفاده طولانی مدت از آسپرین‌ها و آنتی بیوتیک‌ها را درمان می‌کند. به‌علاوه ویتامین K در درمان خون‌ریزی شدید در دوران قاعدگی و بهبود وضعیت استخوان‌ها و قلب مفید است. به نوزادان زودرس که امکان خون‌ریزی در آن‌ها زیاد است هم بعد از تولد ویتامین کا تزریق می‌کنند. همچنین این ویتامین در پیشگیری از سنگ کلیه، پوسیدگی (پوکی) استخوان، دیابت و بیماری‌های کبدی سودمند است. نوع مصنوعی آن که محلول در آب است در درمان زخم‌های پوستی مفید است.

فقر ویتامین K در انسان شایع نیست.معمولا مقادیر کافی آن از طریق رژیم غذایی تامین می شود.[۲]

با این حال کمبود ویتامین کا باعث خونریزی در گرما می‌شود. عواملی مانند عدم جذب چربی در روده، بیماری‌های کبد، و مصرف آنتی‌بیوتیک باعث از بین بردن باکتری‌های روده ممکن است باعث کمبود ویتامین کا در بدن شوند. باید به شیر نوزادانی که با شیر مصنوعی تغذیه می‌شوند، آب پرتقال، آب گوجه‌فرنگی و آب حبوبات سبز را (در صورتی که زیاد دچار خون‌ریزی می‌شوند) افزود. در نوزادانی که به وسیلهٔ شیر مادر تغذیه می‌شوند ویتامین کا به وسیلهٔ شیر مادر به آنان منتقل می‌شود. در کودکانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز احتمال کمبود ویتامین کا وجود دارد. پرتوزایی (مانند پرتو ایکس) و همچنین آلودگی هوا این ویتامین را در بدن از بین می‌برند.

نیمی از ویتامین کا مورد نیاز بدن توسط باکتری‌ها در رودهٔ خود انسان ساخته می‌شود. افزون‌بر آن مواد غذایی شامل جعفری، کلم، اسفناج، گل کلم، زردهٔ تخم مرغ، کاهو، چای سبز، گوجه‌فرنگی، مارچوبه، کرفس، لوبیا سبز، شاهی، شلغم، روغن سویا، روغن جگر ماهی و برگ سبز و نخود فرنگی پخته از منابع ویتامین کا هستند. در شیر، گوشت و میوه نیز به مقدار کم ویتامین کا وجود دارد. میزان نیاز روزانهٔ انسان به این ویتامین در مردان ۸۰ میکروگرم و در زنان ۶۵ میکروگرم است. مقداری از این ویتامین در کبد ذخیره می‌شود که پاسخگوی نیاز یک هفتهٔ بدن انسان است. خوردن سبزی‌های پربرگ و تیره‌برگ برای دریافت این ویتامین سودمند است. همچنین چون این ویتامین محلول در چربی است، خوردن سس با سالاد باعث افزایش جذب این ویتامین می‌شود.

پنیر‌های پر‌چربی و کهنه میزان بیشتری ویتامین کا۲ دارند. پنیر کامامبر، گودا و ادامر مقدار زیادی ویتامین کا۲ دارند. زرده تخم مرغ، شیر پرچرب، روغن حیوانی هم مقادیر زیادی ویتامین کا۲ دارند.

در افرادی که از داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین که بیشتر برای بیماران قلبی-عروقی تجویز می‌شود، استفاده می‌کنند، مصرف زیاد غذاهای حاوی ویتامین کا می‌تواند تداخل ایجاد کند؛ بنابراین در این گونه افراد، مصرف غذاهای حاوی ویتامین کا باید متعادل و کم باشد و با مشورت پزشک معالج، میزان آن‌ها مشخص شود.

مقدار زیاد ویتامین کا به بدن آسیب می‌رساند. بنابراین در مصرف مکمل‌های غذایی ویتامین کا باید احتیاط کرد.

پژوهش‌های علمی نشان داده‌اند که افراد با کمبود ویتامین کا در برابر بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ آسیب‌پذیرتر هستند. زیرا ویتامین کا از بافت‌های کشسان موجود در شش‌ها دارد که ویروس به آن حمله می‌کند، محافظت می‌کند. از سوی دیگر، ممکن است واکنش سیستم ایمنی بدن به کرونا چنان شدید باشد که باعث ایجاد لختهٔ خونی شود. از آنجا که ویتامین کا باعث ایجاد لخته می‌شود این ویتامین می‌تواند به بدن، آسیب برساند.