ولسی جرگه

در فصل پنجم قانون اساسی در خصوص وظایف مجلس نمایندگان موارد زیر آورده شده‌است:

• تشکیل کمیسیون برای موضوعات مورد بحث.
• تعیین کمیتهٔ خاص برای بررسی و مطالعهٔ اعمال حکومت.
• تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
• تصویب برنامه‌ای انکشافی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
• تصویب بودجهٔ دولتی و اجازهٔ اخذ یا اعطای قرضه.
• ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
• تصدیق معاهدات و میثاق‌های بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
• اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک از وزرا.
• اتخاذ تصمیم راجع به برنامه‌های انکشافی و بودجهٔ دولتی.
• تأیید یا رد مقرری‌ها مطابق به احکام این قانون اساسی.

طبق مادهٔ هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان، اعضای مجلس نمایندگان توسط آراء مردم و در انتخابات برای یک دورهٔ پنج ساله انتخاب می‌شود. در مادهٔ هشتاد و پنجم قانون اساسی افغانستان هر شهروند افغانستان که سن بالای ۲۵ سال داشته باشد و از طرف دادگاه به ارتکاب جرائم ضد بشری و از نظر حقوقی محکوم نشده باشد می‌تواند نمایندهٔ مجلس نمایندگان شود.

پس از سرنگونی طالبان تا اکنون ۳ دوره مجلس نمایندگان برگزار شده‌است. دوره پانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۴ و دوره شانزدهم مجلس نمایندگان افغانستان در سال ۱۳۸۹ آغاز به کار کرد که دولت نتوانست انتخابات دورهٔ هفدهم مجلس نمایندگان افغانستان را در وقت معین برگزار کند. در میزان/مهر ۱۳۹۷ ه‍.ش انتخابات مجلس افغانستان و دورهٔ هفدهم مجلس افغانستان برگزار شد.

در مادهٔ هشتاد و سوم قانون اساسی افغانستان آمده‌است که در قانون انتخابات باید تدابیری اتخاذ گردد که نظام انتخاباتی، نمایندگی عمومی و عادلانه را برای تمام مردم کشور در نظر بگیرد و به تناسب نفوس هر ولایت نماینده به مجلس راه یابد.

سهمیهٔ هر ولایت در مجلس نمایندگان

سهمیهٔ کرسی برای هندوها و سیکه‌ها

در پیش‌نویس قانون انتخابات افغانستان در ابتدا برای سیک‌ها و هندوها یک کرسی در نظر گرفته شده بود اما در تعدیل قانون اساسی این سهمیه برداشته شد. حامد کرزی در ۱۲ سنبلهٔ ۱۳۹۲ طی یک فرمان، سهمیهٔ یک کرسی را برای سیکه‌ها و هندوها در نظر گرفت اما مجلس نمایندگان در تاریخ ۲۵ قوس ۱۳۹۲ به آن رأی منفی داد. پس از تشکیل دولت وحدت ملی، و با اصلاح نظام انتخاباتی، نرندر سنگ خالصه به عنوان نمایندهٔ مردمان سیک و هندو افغانستاه به مجلس هفدهم راه یابد.

رئیس، نایب رئیس و منشی

طبق قانون اساسی افغانستان، نمایندگان مجلس یک فرد را از میان خود به عنوان رئیس برای یک دورهٔ تقنینیه انتخاب می‌کنند. رئیس پارلمان بر اساس اصول وظایف داخلی ۲۲ وظیفه دارد که در مادهٔسیزدهم اصول وظایف داخلی مجلس به آن اشاره شده‌است.

در یکمین روز افتتاحیهٔ مجلس نمایندگان به ریاست هیئت رئیسهٔ موقت، انتخابات تعیین هیئت رئیسهٔ دائم برگزار می‌شود. برای تعیین رئیس مجلس دوره در روز افتتاحیه افراد نامزد به گونهٔ کتبی درخواست خود را برای نامزد شدن برای سمت رئیس مجلس نمایندگان به هیئت اداری موقت اعلام می‌کنند؛ و پس از اعلان نامزدی افراد هر شخص به مدت ۵ دقیقه سخنرانی می‌کند. پس از اتمام سخنرانی افراد، رأی‌گیری برگزار شده و رئیس دائمی آن دوره مجلس نمایندگان تعیین می‌شود. پس از تعیین رئیس مجلس دائمی دو نفر به عنوان نایب اول و نایب دوم و دو نفر دیگر به عنوان منشی و نایب منشی برای مدت یک سال با انتخاب اعضای مجلس انتخاب می‌گردند. پس از سقوط طالبان یونس قانونی و عبدالرؤوف ابراهیمی در دو دوره مجلس نمایندگان رئیس مجلس نمایندگان بوده‌اند.

نحوهٔ انتخاب هیئت اداری مجلس نمایندگان

طبق قانون پس از اعلان نتایج نهایی انتخابات یکمین جلسهٔ مجلس نمایندگان برگزار می‌شود و دارالانشاء مجلس وظیفه دارد یک روز پس از اعلان نتایج انتخابات روز افتتاحیهٔ مجلس را اعلام کند.

تعیین هیئت رئیسهٔ سنی و موقت

یک روز پیش از افتتاح مجلس، دارالانشاء مجلس بر اساس اطلاعات نمایندگان منتخب یکی از مسن‌ترین نمایندهٔ راه یافته به عنوان رئیس هیئت رئیسهٔ موقت و دو شخص از جوانترین نمایندگان راه یافته که کاندید برای هیئت رئیسهٔ دائمی مجلس نباشد به عنوان نایب و منشی برای تشکیل هیئت رئیسهٔ سنی و موقت که وظیفهٔ برگزاری جلسهٔ تعیین هیئت رئیسهٔ دائمی مجلس را بر عهده دارد انتخاب می‌شوند.

افغانستان دارای ۱۸ کمیسیون می‌باشد که هر کدام متشکل از ۹ تا ۲۵ نماینده می‌باشد و هر نماینده می‌تواند درخواست عضویت در هر کمیسیون که در تخصصش هست شرکت کند.

کمیسیون‌های دائمی شامل کمیسیون‌های ۱۸گانه می‌باشد: که بعضی از آن‌ها عبارتند از: کمیسیون روابط بین‌المللی، کمیسیون روابط داخلی، کمیسیون امور دفاع و تمامیت ارضی، کمیسیون امور قضایی، اصلاحات اداری و مبارزه علیه فساد. افزون‌بر آن طبق قانون اساسی و قوانین اصول وظایف داخلی مجلس، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک‌سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعهٔ حکومت را می‌تواند تشکیل دهد.

اعضای نمایندگان مجلس می‌توانند با توجه به اشتراک نظریات یا عضویت در احزاب سیاسی گروه‌های پارلمانی تشکیل دهد. هر گروه باید حداقل متشکل از ۱۵ عضو باشد.

• عبدالجبار قهرمان: نمایندهٔ مردم هلمند که در ۲۵ میزان/مهر ۱۳۹۷ در یک انفجار یک بمب در کارزار انتخاباتی‌اش کشته شد.
• شهناز همتی: نمایندهٔ مردم هرات که در ۱۲ جوزا/خرداد ۱۳۹۲ در یک حادثهٔ رانندگی در ایران درگذشت.
• احمدخان سمنگانی: نمایندهٔ مردم سمنگان که در ۲۴ سرطان/تیر ۱۳۹۱ در یک حملهٔ تروریستی در سمنگان کشته شدند.
• عبدالمطلب بیک: نمایندهٔ مردم تخار که در ۱۰ جدی/دی ۱۳۹۰ در یک حملهٔ تروریستی در تخار کشته شدند.
• محمد هاشم وطنوال: نمایندهٔ مردم اروزگان در ۲۶ سرطان/تیر ۱۳۹۰ در یک حملهٔ تروریستی در کابل کشته شدند.
• امیرداد محمد خان: نمایندهٔ مردم هلمند که در ماه حوت/اسفند ۱۳۸۷ در یک حملهٔ تروریستی کشته شدند.
• حبیب‌الله: نمایندهٔ مردم قندهار که در ۱۴ سرطان/تیر ۱۳۸۷ در یک حملهٔ تروریستی در قندهار کشته شدند.
• فضل الرحمن څمکنی: نمایندهٔ مردم پکتیا که در ۸ ثور/اردیبهشت ۱۳۸۷ در مراسم تجلیل از پیروزی نیروهای مجاهدین کشته شدند.
• محمد اسلام محمدی: نمایندهٔ مردم سمنگان که در ۶ دلو/بهمن ۱۳۸۶ در یک حملهٔ تروریستی کشته شدند.
• سید مصطفی کاظمی: نمایندهٔ مردم پروان که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یک حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• صاحب الرحمن همت: نمایندهٔ مردم کنر که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یکی حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• صبغت الله ذکی: نمایندهٔ مردم تخار که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یکی حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• عبدالمتین: نمایندهٔ مردم هلمند که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یکی حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• عارف ظریف: نمایندهٔ مردم کابل که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یکی حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• نازکمیر سرافراز: نمایندهٔ مردم قندوز که در ۱۵ عقرب/آبان ۱۳۸۶ در یکی حملهٔ تروریستی در بغلان کشته شدند.
• عصمت الله محبت: نمایندهٔ مردم لغمان که در یک حملهٔ تروریستی درگذشت.
• عبیدالله بارکزی: نمایندهٔ مردم ولایت اروزگان که در حملهٔ افراد ناشناس در ۳ حمل/فرودین ۱۳۹۸ به ضرب گلوله در قندهار کشته شد.

• شورای ملی افغانستان
• انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۴)
• انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۹)
• انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۹۷)
• فهرست نمایندگان دوره پانزدهم پارلمان افغانستان
• فهرست نمایندگان دوره شانزدهم پارلمان افغانستان