نقد تاریخنگاری پانترکیسم
تاریخنگاری پانترکیسم بر عقاید سیاست گذاران طرفدار نظریات قوم‌گرایی متکی بوده و برای تحقق اهداف خود در صدد تغیر واقعیت‌های تاریخی و جغرافیای انسانی هستند. در این میان پانترکیسم با توجه به سابقه مهاجرت قبایل ترک به منطقه کهن خاورمیانه و درگیری‌های شدید ناشی از آن از بزرگترین طرفداران مهندسی معکوس تاریخ و تغییر آن به نفع جریان پان ترک بوده‌است. گسترش پان ترکیسم در منطقه، می‌تواند منافع ملی را مورد هدف قرار دهد.
به گفتهٔ ولادیمیر مینورسکی خاورشناس: «هر جا که پرسش حل‌نشده‌ای در زمینهٔ فرهنگ قوم‌های شرق باستان پدید آید ترکان بی‌درنگ دست خود را همان‌جا دراز می‌کنند». مینورسکی ضمن انتقاد از روش مورّخان پان‌ترکیست، بیان می‌دارد که «مسائل علمی حل‌نشده‌ای در زمینهٔ فرهنگ اقوام شرق باستان» بستری برای جعل تاریخی و توجیه مقاصد ایدئولوژیک پانترکیسم فراهم ساخته‌است.
ادعاهای جغرافیایی
هدف پانترکیسم و پان‌تورانیسم بر دوپایه استوار بوده، اول بیرون راندن اقوامی که غیر ترک خوانده می‌شد از سرزمین‌های اشغالی و اقدام دوم الحاق سرزمین‌های دیگر به قلمرو خود و در این راه از دستکاری تاریخ و تاریخ‌سازی کمک گرفته‌اند. حتی بعد از فروپاشی عثمانی پیروان پانترکیسم را عقیده بر این بود که ملیت و ناسیونالیسم ترک ورای جغرافیای دولت ترکیه است و همه باید زیر یک پرچم واحد متحد شوند. در سال ۱۹۱۸پس از تصرف شهر باکو توسط سپاهیان ترک، مساواتیان اعلام کردند که ترکان از روزگار کهن در باکو و گنجه و تبریز و مراغه سکنا داشتند و حتی دریای خزر نام ترکی داشته‌است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مجدداً عقاید پانترکیسم شدت گرفت و پان ترک‌های جدید ادعا کرده‌اند که از صدها هزار سال پیش درمناطقی از همدان تا دربند و از گوکچه تا دریای خزر، ترکان سکنا داشتند ترک‌ها اقدامات وسیعی برای ایجاد فدراسیون پان‌ترک به مرکزیت آنکارا نمودند که با مخالفت جمهوری‌های نوپای اوراسیا مواجه گردید. در کتاب‌های درسی جمهوری آذربایجان، ادعا شده‌است، پانصد سال پیش کشوری به نام آذربایجان وجود داشته که اردبیل و تبریز هم جزو آن بودند و ایرانیان از زمان کوروش به این سرزمین تجاوز می‌کرده‌اند.
اران یا نام قبلی آن، آلبانیا منطقه وسیعی در قفقاز تا شمال رود ارس بود که جمهوری آذربایجان فعلی در آن منطقه قرار دارد. پان ترک‌های جدید در یک چرخش جغرافیایی ادعا می‌نمایند که این سرزمین از دیرباز موطن و مسکن ترک‌ها بوده و علاوه بر این گستردگی جغرافیایی آن از گیلان و همدان تا کردستان ادامه داشته و با هجوم پارس‌ها و ارامنه قسمت‌های اخیر از آن جدا شده‌است.
مساواتیان در مارس ۱۹۱۸ میلادی قیامی مسلحانه در باکو ترتیب دادند که اندکی بعد به دیگر نواحی آن کشیده شد. اینان در ۲۷ مه ۱۹۱۸ در شهر تفلیس دولتی تشکیل دادند و با نام «جمهوری آذربایجان» اعلام استقلال کردند. در پایان ۱۹۱۹ و اوایل ۱۹۲۰ میلادی دولت مساواتیان دستخوش بحران سیاسی و اقتصادی شد. در بهار ۱۹۱۹ در نواحی مغان و لنکران دولت شوروی تأسیس یافت. در ۲۶ آوریل ۱۹۲۰ کمیته موقت انقلاب به ریاست نریمان نریمانف تشکیل گشت. در ۲۸ آوریل ۱۹۲۰ دولت مساواتیان ساقط و کمیته انقلاب قدرت را در باکو در دست گرفت و خود را دولت «جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان» نامید. درحالی که در کتب درسی دبیرستانی و دانشگاهی این ادعاها تکرار شده‌است، شواهد تاریخی موجود برخلاف این ادعاها شهادت می‌دهد و آن را نتیجه تحریف‌هایی میداند که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل حکومت جمهوری آذربایجان به وجود آمده‌است.
ادعاهای قومی
پان‌ترک‌ها ادعا دارند که سکاها اقوامی ترک تبار بودند و تهم‌رییش ملکه قوم ماساگت یا «ماساژت» تباری ترک داشته و در نواحی آذربایجان می‌زیسته‌است. اما واقعیت اینست که سکاها قومی ایرانی‌تبار بودند که در نواحی شمال شرقی ایران و در حوالی جیحون می‌زیستند نه در نواحی ارس و به گویش و زبانی از خانواده هندواروپایی تکلم داشتند. این ادعای پان‌ترک‌ها که همواره بر کشته شدن کوروش بزرگ تحت عنوان «شاه فارس ها» به دست تهم‌رییش تحت عنوان ملکه «ترک ها» که او را توموریس یا انا تومروس "به ترکی آذربایجانی: ANA TÜMRÜS"» به معنی (مادر تومروس) می‌خوانند، تکیه بر این روایت هرودوت مورخ یونانی قرن ۵ پیش از میلاد دارد که بیش از یک قرن پس از کوروش کبیر می‌زیسته و روایت مرگ کوروش را در تاریخ هرودوت نوشته. درحالیکه چگونگی مرگ کوروش کاملاً مشخص نیست و روایت‌های مختلفی در ارتباط با مرگ کوروش وجود دارد.
ملیت اشخاص
ابن سینا
پان‌ترک‌ها مدعی‌اند که ابن سینا ترک بوده‌است ضیا گوک آلپ دربارهٔ توران می‌گوید: «فرزندان اوغوز خان هرگز نباید توران را فراموش کنند. سرزمینی که با آتیلا، فارابی، الغ‌بیگ، ابن سینا پیوند خورده‌است. سرزمین ترکان نه ترکیه و نه ترکستان، بلکه توران بزرگ است». همچنین ترکیه فعلی نیز او را ترک میداند. و بر ایرانی‌تبار بودن او و شاگردش ابوالحسن بهمنیار دلایل متعددی وجود دارد که دهخدا به‌طور مفصل به آن اشاره کرده‌است.
بابک خرمدین
پان‌ترک‌ها مدعی‌اند بابک ترک‌تبار بوده‌است و نام وی بای‌بک است، اما اکثر منابع معتبر نام وی را بابک و پاپک نام برده و او از نژاد ایرانی بوده است.
نظامی
زمانی استالین ادعا کرده بود که نظامی گنجوی شاعر ایرانی متعلق به آذربایجان اتحاد جماهیر شوروی است. پس از فروپاشی شوروی، جمهوری آذربایجان نیز بر همین نکته پافشاری می‌نماید تا حدی که کاشیکاری و سنگ نبشته و اشعار فارسی مقبره او را تخریب نموده‌اند و اشعار فارسی را برداشته و ترجمه آن اشعار به ترکی را جایگزین آن نموده‌اند.
به عقیده ایوان استبلین کامنسکی رئیس بخش شرق‌شناسی دانشگاه سن پترزبورگ آثار نظامی به فارسی است و حتی زبان آذری را نمی‌دانسته‌است و قوم گرایان پان‌ترکیست دیوان یک شاعر دیگر به نام نظامی قونوی (از دوران حکومت عثمانی) را به نظامی گنجوی منسوب نموده‌اند.
همچنین کامنسکی در رابطه با مجسمه نظامی در یکی از میدان‌های آن شهر و تحریف تاریخ می‌گوید: برای نمونه ادعا آن‌ها یک مجسمه در میدان کامنوگورسک نصب کردند و او را شاعر بزرگ آذربایجانی نامیدند و می‌گویند چون در سرزمین امروزی به نام جمهوری‌آذربایجان زندگی می‌کرده پس ترک‌تبار است. در سال ۲۰۰۷ نوروزعلی محمداف، دانشمند فرهنگی تالش بخاطر پشتیبانی از فرهنگ تالشی به زندان روانه شد. یکی از اتهامات دولت جمهوری آذربایجان علیه وی این بود که نظامی گنجوی را در یک نشریه، غیرترک و اهل تالش خوانده بود در حالی که در اتحاد جماهیر شوروی سابق و نیز در جمهوری آذربایجان، نظامی به عنوان شاعر ترک یا شاعر آذربایجان معرفی می‌شود، منابع نشان می‌دهد که وی به زبان ترکی گویش نمی‌کرده و شعر ترکی ندارد.
بیرونی
هجوم اقوام ترک به قلمرو خوارزم در قرن ۴ هجری باعث گسترش فرهنگ ترکی در منطقه آمو دریا و خوارزم گردید و بسیاری از روستاها نام ترکی گرفتند، اما ابوریحان بیرونی خوارزمی زبان مادریش همان زبان آریایی خوارزمی بود؛ و خود او اقرار می‌کند که معنی و کیفیت و مقادیر ماه‌های ترکان را نمی‌داند و کوشش پان‌ترکیست‌ها برای مصادره کردن این دانشمند ایرانی از هر سو باطل است.
منابع
- ↑ «ترکیه پانترکیسم و آسیای مرکزی».
- ↑ مهرداد احمدی. «پان ترکیست‌ها و پنج نسل‌کشی در قرن بیستم».
- ↑ سجاد ابراهیمی. «بررسی نقش گفتمان پان ترکیسم در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». مطالعات علوم اجتماعی ایران.
- ↑ «Another Wave of Pan-Turkism Allegedly on the Rise in Central Asia». The Jamestown Foundation.
- ↑ رضا عنایت الله. «پان ترکیسم».
- ↑ «تحریف تاریخ».
- ↑ «aran».
- ↑ زهتابی. «تاریخ دیرین ترکان ایران» (PDF).
- ↑ محمد امینی. «تاریخ سازی به سیاق پان ترکیسم سویتیک!». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۱۹.
- ↑ «آذربایجان و آران و زبان آذربایجانی».
- ↑ «پیشینه نام گذاری آذربایجان ایران بر جمهوری آذربایجان». alikonline.
- ↑ «سکاها». Britanica.
- ↑ «ماساژت‌ها». Iranicaonline.
- ↑ «ماشازت‌ها نژاد ایرانی». The Cambridge History of Iran, Volume 2.
- ↑ «Cyrus II The Great». Iranicaonline.
- ↑ «ماساژت‌ها، اقوام ایرانی».
- ↑ «The Great Turkish Scholar and Physician İbn-i Sina».
- ↑ «مدخل لغتنامه دهخدا».
- ↑ «ابن سینا».
- ↑ «ابوعلی سینا و شاگردانش».
- ↑ «بابک خرمدین».
- ↑ «بابک و ادعای پان ترکیست ها».
- ↑ ویکتور شنیرلمن. «the value if the past».
- ↑ «بابک رهبر مذهبی ایران».
- ↑ «Azerbaidzhani people».
- ↑ «نظامی گنجوی از تفرش تا گنجه».
- ↑ «NEẒĀMI QUNAVI».
- ↑ «دیوان ترکی نظامی گنجوی!». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۲.
- ↑ «Novruzeli Mammadov». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۰۸.
- ↑ «مصادره مفاخر ایرانی».
- ↑ «On The Modern Politicization Of The Persian Poet Nezami Ganjavi».
- ↑ «ادعای پان ترک‌ها در مورد فارابی و نظامی گنجوی».
- ↑ «دروغهای بزرگ» (PDF).
- ↑ «تورکان و نظامی گنجوی شاعر بزرگ آذربایجان!».
- ↑ کاوه فرخ. «Nezami» (PDF).
- ↑ «مصادره مفاخرایرانی».
- ↑ «the political history of iranian world».
- ↑ «ترکیه مدعی ترک بودن ابوعلی سینا شد».