ناحیه بیابانی و نیمه‌بیابانی جنوب ایران
ناحیه بیابانی و نیمه‌بیابانی جنوب ایران یک ناحیه بوم‌شناختی است که دشت‌های ساحلی شمال خلیج فارس و تپه‌های بیابانی داخلی ایران در جنوب کوه‌های زاگرس را در بر می‌گیرد. گستره این ناحیه به جنوب‌شرقی عراق و به سمت شرق تا جنوب‌غربی پاکستان نیز می‌رسد. این ناحیه بوم‌شناختی شامل بیابان‌های ماسه‌ای گرم، بوته‌زارها و خارستان‌های وسیع داخلی است. جنگل‌های حرا و باتلاق‌ها نیز در امتداد خط ساحلی یافت می‌شود.
| ناحیه بیابانی و نیمه‌بیابانی جنوب ایران | |
|---|---|
چشم‌اندازی در استان بوشهر، ایران | |
گستره ناحیه بوم‌شناختی (بنفش) | |
| بومگاه | |
| بومگاه | منطقه دیرینه‌قطبی |
| زیست‌بوم | مناطق خشک بیابانی |
| جغرافیا | |
| مساحت | ۳۵۲٬۲۳۴ کیلومتر مربع (۱۳۵٬۹۹۸ مایل مربع) |
| کشور | ایران، عراق، پاکستان |
ناحیه بیابانی و نیمه‌بیابانی جنوب ایران بخشی از مرکز بوم‌زادی محلی نوبی–سندی (Nubo–Sindian) است. پهنه نوبی–سندی شامل یک نوار ساحلی است که در دو سمت دریای سرخ در کشورهای سودان (بیابان نوبی)، مصر، صحرای سینا، بخش جنوبی اسرائیل، اردن و عربستان کشیده شده و پس از دربر گرفتن بخش‌های شمالی یمن و عمان، در طول خلیج فارس تا کویت و بخش جنوبی عراق گسترش می‌یابد و آن‌گاه جنوب ایران، جنوب‌غربی افغانستان قسمت بیشتر تا بیابان سند و سرانجام بیابان هند را شامل می‌شود؛ بنابراین تمام نوار وسیع ساحلی جنوب ایران در این پهنه قرار دارد.
موقعیت
ناحیه بوم‌شناختی بیابانی و نیمه‌بیابانی جنوب ایران به طول ۱٬۶۰۰ کیلومتر در طول ساحل شمالی خلیج فارس از آبادان تا مصب رود هنگول در ۱۵۰ کیلومتری غرب کراچی در پاکستان کشیده شده‌است. این ناحیه در بیشتر طول خود تا حدود ۱۲۰ کیلومتر به داخل ایران گسترش می‌یابد ولی عرض آن در شرق تنگه هرمز به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد و با ورود به پاکستان با رشته‌کوه ساحلی مکران منطبق می‌شود. ارتفاع این ناحیه از سطح دریا از ۰ (سطح دریای آزاد) تا ۳٬۲۸۳ متر و میانگین ارتفاع آن ۵۵۹ متر است.
گیاگان و زیاگان
تالاب شادگان در انتهای شمالی خلیج فارس و بر روی دلتای رود کارون قرار دارد. این تالاب بین‌المللی از نوع تالاب‌های شور است که در نقاط دارای زهکشی بهتر غلبه با سرده تزک است و در کفه‌های گِلی آن درختچه گز وجود دارد. به سمت جنوب و در امتداد ساحل، رویشگاه‌های جنگل حرا در دلتاهای رود گز و رود حرا در استان هرمزگان وجود دارد که در این مناطق، نهرهای جزرومدی، کفه‌های گِلی و باتلاق‌های حرا دیده می‌شود. در دهانه رودها رویشگاه‌های وسیع مانگروی خاکستری (Avicennia marina) وجود دارند که در زبان محلی به نام درخت حرا شناخته می‌شود. با این حال بیشتر مساحت این ناحیه را (تا ۹۰٪) بیابان‌های ماسه‌ای با پوشش گیاهی تنک دربر گرفته‌است. حدود ۸٪ از مساحت ناحیه نیز دارای پوشش علفی است یا کاربری آن‌ها به کشاورزی تغییر یافته‌است.
این ناحیه برای خزندگان و دوزیستان دارای اهمیت است. از گونه‌های مهم آن می‌توان وزغ بی‌گوش ایرانی، سوسمار زمینی بلوچی، گکوی انگشت‌کوتاه ایرانی، سقنقور خالدار، گکوی سنگی ایرانی و طلحه‌مار را نام برد.
گونه‌های خزندگان و دوزیستان بوم‌زاد این ناحیه شامل گکوی دم‌کوتاه بلنفورد، Mediodactylus sagittifer، کرمک‌مار ایرانی و Bungarus persicus است که گونه‌ای مار سمی از خانواده کفچه‌ماران به شمار می‌رود.
آب‌وهوا
بر پایه سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن آب‌وهوای این ناحیه بوم‌شناختی از نوع اقلیم بیابانی گرم (BWk) است. هوای پایدار و فشار بالای هوا از ویژگی‌های این اقلیم است که باعث تشکیل بیابان‌های گرم و خشک شده‌است. میانگین دمای ماه‌های گرم معمولاً به ۲۹–۳۵ درجه سلسیوس (۸۴–۹۵ درجه فارنهایت) می‌رسد.
مناطق حفاظت‌شده
بیش از ۷٪ از مساحت این ناحیه تحت حفاظت رسمی قرار دارد. مناطق حفاظت‌شده آن عبارتند از:
- تالاب شادگان، پناهگاه حیات وحش (ایران)
- ذخیره‌گاه زیست‌کره گنو (ایران)
- ذخیره‌گاه زیست‌کره حرا (ایران)
- پارک ملی هنگول (پاکستان)
- منطقه حفاظت‌شده مند (ایران)