منطقه حفاظت‌شده مند

منطقه مند در جنوب رودخانه مند و منتهی به خلیج فارس می‌باشد. نوار ساحلی خلیج فارس از دهانه رودخانه مند تا پوزه ماشه در جنوب منتهی به روستای مل‌گنزه با جزایر چهارگانه را دربر می‌گیرد و از روستای مل‌گنزه در فاصله نزدیک امتداد جاده ارتباطی بوشهر - بردخون - بندر دیر به روستای بردخون کهنه و سپس در مسیر شوسه به قریه غیر مسکونی زیررود و شالک در جنوب رودخانه مند متصل می‌شود. اما در نقشه‌های ترسیم شده و به‌طور عملیاتی انتهای شمالی آن تا روستای شهنیاء در امتداد جاده ارتباطی مذکور و پل رودخانه مند را نیز شامل می‌شود.

منطقه امن نیمه شمال غربی آن منطقه امن آن است که از قریه غیر مسکونی شالک و زیررود در جنوب رودخانه مند به مسیر شوسه بردخون کهنه و از آنجا به جاده منتهی به ساحل خور خان می‌رسد و دماغه و جزیره خان تا سواحل شمالی خلیج فارس را دربر می‌گیرد.

پارک ملی دریایی دیر- نخیلو با ۲۰هزار هکتار مساحت، در بهمن ۸۶ در شورای عالی حفاظت محیط زیست از نیمه جنوبی منطقه حفاظت شده مند مستقل شد به ثبت رسید که به بهشت پرندگان معروف است.

دارای دو اکوسیستم آبی - خشکی می‌باشد و شامل زیستگاه‌های:

ـ حاشیه جنوبی رودخانه مند: (یک چهارم منطقه را تشکیل می‌دهد) به صورت جلگه ایست که از مراتع و پوشش گیاهی گرامینه‌ها (گندمیان)، درختان کنار، کهور و گزستان‌ها تشکیل شده‌است که محل زیست اصلی آهو است و گزستان‌ها زیستگاه گراز می‌باشد. در زمستان‌ها مسیل‌ها برکه‌هایی به وجود می‌آورند که محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجری چون درنا و… می‌باشد.

ـ دهانه رودخانه مند و بسترهای حاشیه لجنی دریا و جزایر محل زیست پرندگانی چون فلامینگو و گیلانشاه است.

ـ درختان حرا در جنوب غربی در نزدیکی روستای مل گنزه و در ناحیه فرورفته در آب به نام پوزه با آبراه‌هایی چند قرار دارند؛ و زیستگاه پرندگان مهاجر آبزی مثل باکلان‌ها (قره غاز) می‌باشد؛ و محل مناسب تخم‌گذاری ماهی‌ها و میگوهاست.

ـ ناحیه مرکزی و شرقی آن کویری با پوشش گیاهی ضعیف از انواع شور می‌باشد.

ـ چهار جزیره عمده سواحل خلیج فارس از جمله زیستگاه‌های لاک پشت‌ها و پرندگان و پرستوهای دریایی و محل لانه‌گذاری و تخم‌گذاری آن‌ها در منطقه حفاظت شده مند می‌باشند که به ترتیب از شمال به جنوب به قرار زیرند:

جزیره ام‌سیله (خان) - جزیره تهمادو (جبرین) - جزیره نخیلو - جزیره ام‌الکرم.

عمده جانوران و گیاهان در منطقه:

پستاندارانی چون: آهو - گراز - گرگ - روباه معمولی - کفتار راه‌راه - تشی - سیاه‌گوش - گربه جنگلی - سیاه‌گوش - خرگوش.

پرندگان از حدود ۵۸ گونه از جمله: درنا - هوبره - فلامینگو - گیلانشاه - انواع پرستوی دریایی - باکلان - بوتیمار - قار - حواصیل - لک لک - غاز - آنقوت - اردک - خوتکا - گیلار - کور کور - سبزه قبا - ماهی خورک - چکاوک - سار - دراج - سلیم - کاکایی - یا کریم - دیدومک - بحری - بالابان - تیهو - کبک.

آبزیان از حدود ۳۰ گونه از جمله: لاک پشت‌های دریایی و (ماهی‌ها شامل): مید - ماهی مرکب - گربه ماهی - گل دم - ساردین - هامور - سنگسر - زمین کن - راشگو - گواف - حلوا سفید - کفال - مار ماهی.

خزندگان (۱۲ گونه مار از جمله): مارهای دریایی - مار جعفری - طلحه مار - کور مار - شتر مار.

گیاهان: درختان حرا- تهما - آفتاب‌پرست (زابتک) - گلرنگ وحشی (خارخزون) - جغجغه (کهورک) - گز - شوره (گتک) - کاکل - مَرغ - بهمن - کهور پارسی - خارشتر - استبرق (خرگ) - کنار.

• پارک ملی دیر-نخیلو
• منطقه حفاظت‌شده حله
• بخش بردخون
• شهرستان دیر

• منطقه حفاظت شده مند؛ هرمز محمودی راد و حسین دلشب، اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر (۱۳۸۳).

• منطقه حفاظت شده مند سایت کویرها و بیابان‌های ایران
• نقشه منطقه حفاظت شده مند و پارک ملی دیر و نخیلو پرتال سازمان حفاظت محیط زیست