مناره باغ‌قوشخانه

وجه تسمیه این بنا به سبب نزدیکی به باغ معروف قوشخانه از باغات سلطنتی شاه عباس یکم بوده‌است. دلیل معروفیت این مناره نیز به باغ قوشخانه مجاورت آن با باغ سلطنتی است که در آن پرندگان شکاری پادشاهان نگهداری می‌شده. اکنون این مناره در نزدیکی دروازه کهن طوقچی جای گرفته و به همین شوند آن را به نام‌های باقوشخانه و طوقچی نیز می‌خوانند و زمانی به شوند همسایگی با آرامگاه علی بن سهل، منار علی بن سهل نیز خوانده می‌شد.

ناصرخسرو، نیز در سفرنامه خود از ورود به اصفهان و اتراق در خانقاه علی ابن سهل و پذیرایی فوق‌العاده از وی اشاره کرده‌است.

این سازه سی و هشت متر ارتفاع دارد و پلکان آن معمولی است. تزیینات آن پنج بار تکرار مارپیچ واژهٔ الله‌اکبر به خط کوفی بنایی فیروزه‌ای بر زمینه آجری همراه با نقشهای اسلیمی ختایی تزئین شده‌است و از حیث تزئینات و ویژگی‌های هندسی اثری کم‌نظیر به‌شمار می‌رود.

بر روی بدنه و قاعده این مناره آثاری از کتیبه دیده می‌شود، ساختمان آن از دوره ایلخانیان است.

منار باقوشخانه به‌جای‌مانده یکی از دو منار کناره‌های مسجد مصلی است که اکنون نشانه‌ای از آن نیست. این منار حدود ۳۸ متر بلندی دارد. تزیین آن به خط بنایی فیروزه‌ای بر زمینه آجری به گونه مارپیچ از تکرار الله اکبر درست شده‌است. کتیبه منار شکل گردنبند است که با خط ثلث سفید معرق بر زمینه گل و برگ آجری تزیین شده و بخش‌های زیادی از آن ریخته‌است. با توجه به تزیین‌ها و گونه معماری زمان ساخت آن را مربوط به دوران مغول‌ها می‌دانند.

از این مسجد در منابع تاریخی با عنوان مسجد باباسوخته، مسجد عمر و مسجد سلطان ابوسعید بهادرخان یاد کرده‌اند. اوژن فلاندن، معمار و خاورشناس فرانسوی که در سال ۱۲۵۵ هجری از اصفهان بازدید کرده‌است، از این مسجد، نقاشی و توصیفی جالب به یادگار گذاشته‌است: «مسجد کوچک زیبایی خودنمایی می‌کند که گوهری است گرانبها در هنر معماری ایران. این مسجد، باباسوخته نامیده می‌شود. نه تنها گنبد و مناره آن کاشی کاری شده، بلکه تمام سطوح آن از بالا تا پایین به همین طریق با کاشی مینایی پوشیده شده‌است. امروزه این نما صدمه کلی دیده و آجرهای زیر کاشی‌ها از هر سو نمایان شده‌است. با این همه هنوز هم درخشش این نمای درخشان به چشم می‌خورد. نقوش بزرگ ستاره‌ای شکلی به رنگ‌های سبز و سفید بر زمینه لاجوردی گنبد نقش شده‌است. بر فراز گنبد و در میان حاشیه‌های آبی رنگ، کتیبه‌ای با حروف سفید بر زمینه سبز، گنبد را دور می‌زند. مناره که جلوه‌ای بی‌نهایت دل‌انگیز دارد، با قد کشیده خود، سلسله‌ای از نقوش مارپیچ به رنگ‌های سبز و سفید را که بر سطح مینایی‌اش در هم پیچیده‌اند، به نمایش گذاشته‌است».

در سال ۱۳۸۵ سازمان میراث فرهنگی برای استحکام‌بخشی سازه - مقرنس کاری - مرمت گنبد مناره - پنجره‌ها و کاشی‌کاری تمام سطح مناره و راه‌پله‌ها اقدام کرده‌است.

• مناره
• فهرست آثار تاریخی اصفهان

بر پایه داده‌هایی از مسعود شریفی دیرین بایگانی‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine

• روزنامه ایران، دوشنبه، ۲۳ اسفند ۱۳۸۹، سال هفدهم، شماره ۴۷۴۶