مجمل التواریخ و القصص

مُجمَل‌ التواریخ و القصص کتابی‌ است از نویسنده‌ای ناشناخته، به زبان فارسی درباره‌ی تاریخ جهان از زمان خلقت تا ۵۲۰ قمری -- تألیف کتاب هم در همین سال یا اندکی پس از آن بوده‌است. نثر کتاب به نسبت زمان نگارش کهن و نزدیک به نثر عهد سامانی است. از احوال نویسنده این قدر مشخص است که اهل اسدآباد همدان یا حوالی آن بوده‌است. برخی نام نویسنده این کتاب را با توجه به این‌که به نسبِ جدش در جایی از کتاب اشاره کرده‌ است «مُهلّب بن محمد بن شادی اسدآبادی» می‌دانند. اما به نظر می‌رسد که او تاریخ‌نگاری قابل اعتماد بوده است، زیرا از همه آثار پیش از خود که در دسترسش بوده، استفاده کرده و به بررسی و داوری درباره آنها نیز پرداخته است. این مورخ ناشناس در مقدمه‌ی کتابش، فهرست همه آثاری را که از آنها استفاده کرده آورده است، برخی از این کتاب‌ها در گذر زمان از بین رفته‌اند و ما به آنها دسترسی نداریم. به نظر می‌رسد محتوای این متونی را که در مجمل‌التواریخ فراهم آمده‌اند نمی‌توان از منابع دیگر فارسی و عربی مربوط به سده‌های میانه به دست آورد.

سه دست‌نوشته از این کتاب در دست است که در قرن‌های هشتم (نسخهٔ برلین)، نهم (نسخهٔ پاریس) و یازدهم نوشته شده‌اند. نسخه چاپی کتاب مجمل‌ التواریخ و القصص نخستین بار به سال ۱۳۱۸ توسط محمدتقی بهار تهیه شد. در این چاپ نسخهٔ پاریس مبنا قرار گرفته‌است. بعدها سیف‌الدین نجم‌آبادی و زیگفرید وبر یک تصحیح و اکبر نحوی نیز تصحیح دیگری از این کتاب منتشر کردند.