شیردال
شیردال یا گریفین (Širdâl) { 𓄂𓆃 } (در پارسی میانه: بَشکوچ) موجودی افسانهای با تن شیر و سر دال و گوش اسب است. تندیسهای به شکل شیردال در معماری کاربرد بسیاری دارند. شیردال از انگارههای مهم اندیشه و هنر خاور باستان بهشمار میآید. به نظر میرسد آغازین نمونههای این انگاره را مصریان ساختهاند و پس از آن مردمان میانرودان، ایلام و ایران باختری آن را بر دستسازهای هنری خویش نقش کردهاند. شهباز(عقاب) و شیر هرکدام دارای نیروی رازآمیز و فرمانروای قلمرو خویش بودند. هنگامی که درهم آمیخته میشدند برای نیایشگاهها به نگاهبانی شکستناپذیر بدل میشدند که در هرکدام از فرهنگهای کهن نام و ویژگی گوناگونی داشت.
شیردالها در معماری ایلامی کاربرد داشتند و نمونه برجستهای از آن در شوش پیدا شدهاست. روی کفل این شیردال نوشتهای است به خط میخی ایلامی از اونتاش گال که آن جانور را به اینشوشیناک خدای خدایان ایلام(عیلام) هدیه کردهاست. این شیردال که بدست بانو گیرشمن بازسازی شدهاست در ارگشوش نگهداری میشود. مردم ایران باستان شیردالها را نگهبان گنجینههای خدایان میپنداشتند
نگارخانه
جام شیردال یا جام همای ساسانی
سکه استاتر منطقه فوکایا با نقش شیردال
جستارهای وابسته
- هما (اسطوره)
- موجودات افسانهای
- جام هیولای دوسر و غزال
- جام شیردال و گاو بالدار
- تکوک طلایی بز کوهی هگمتانه
- جام نقرهای زن عیلامی
- تاریخ ایران پیش از آریاییها
- چمروش
- تاریخ ایران پیش از آریاییها
- مارلیک
- فهرست آثار تمدنی ایران در سایر جهان
پانویس
- ↑ MacKenzie, D.N. A concise Pahlavi dictionary. Reissue, with corrections. London 1990. و همچنین:
Studia Iranica, vol. 34/1 (2005) - D. BUYANER, On the etymology of Middle Persian bashkuch (winged monster), p. 19-30. - ↑ طاهری، صدرالدین (۱۳۹۱). گوپت و شیردال در خاور باستان. نشریه هنرهای زیبا، دوره ۱۷، شماره ۴، صفحهٔ ۱۳.