شمیران

دانشنامه ایرانیکا درباب زبان منطقه قصران آورده است که باید به دو بخش باید تقسیم شود . زبان بومیان شمال و شمال شرق منطقه بخش درونی قصران نزدیکی بسیار زیادی به زبان مازندرانی دارد. گویش منطقه جنوبی از اوشان در مرکز تا جیرود و تجریش در جنوب شمیران گونه‌ای از زبان فارسی-مازندرانی است و ویژگی های زبان‌های کاسپین را دارد در سال های دور آن دسته از بومیان تهران که در محدوده ونک و شمیران سکونت داشتند بدلیل مجاورت با استان مازندران ، زبان مازندرانی داشتند . والنتین ژوکوفسکی خاورشناس و زبان شناس روس اواخر قرن ۱۹ میلادی در سفری که به ایران داشت در حوالی شمیران با گویش تجریشی آشنا شده و در آثارش به این گویش اشاره می‌کند؛ گویشی که شباهت بسیاری با زبان مازندرانی دارد .تا امروز در محدوده‌هایی از جمله سرآسیاب دولاب، شاه عبدالعظیم و... هنوز هم افرادی با لهجه شمرانی صحبت کنند؛ لهجه‌ای که ملایم شده زبان مازنی است.

با توجه به اینکه در قرن اخیر تمامی مشاهیر ایران سعی کرده‌اند به نحوی محل اقامت خود را به شمیران برسانند. می‌توان گفت که شمیران محله زندگی افراد خاص و ثروتمند کشور محسوب می‌شود اما منطقه شمیران خود نیز داری مشاهیر بسیاری در زمینه های هنری، ورزشی، تاریخی و سیاسی است که اینجا به نام چندین نفر از آنها اشاره می‌شود.

•جیران تجریشی همسر ناصرالدین‌شاه

 •مرحوم غلامحسین عسگری قهرمان بنام و تکنیکی کشتی استان تهران منطقه یک ، نفر اول جوانان کشور ، نفر دوم انتخابی تیم ملی بزرگسالان در دهه پنجاه ، عضو باشگاه اسدی شمیران ، شاگرد استاد احمد محبی ، استاد زنده یاد ناصر رحیمی..... جزو داوران درجه یک و ممتاز ایران  ، نایب رئیس هیات باستانی شمیرانات ، رئیس هیات کشتی شمیرانات ، نایب رئیس کمیته داوران از افتخارات استاد می‌باشد.

•مریم میرزاخانی ریاضی دان برجسته جهانی

  •محمد ابراهیم مفیدی پهلوان و کشتی گیر

•رضا رویگری بازیگر سینما و تلویزیون و خواننده

•رامبد شکرابی بازیگر سینما و تلویزیون

•اردلان شکرابی نماینده سابق استان استکهلم در پارلمان سوئد.  وزیر سابق کشور سوئد

•محمد مفیدی: یکی از معمار های برجسته ایرانی که آثار او در مجموعه کاخ سعدآباد قابل مشاهده است.  

•علی اکبر ولایتی وزیر امورخارجه پیشین و سیاستمدار و مشاور ویژه سید علی خامنه‌ای 

  •پیمان جبلی رئیس صدا و سیما

  میرزا اسدالله قیدی کاتب مخصوص مظفرالدین شاه

•حمید جبلی نویسنده، بازیگر، کارگردان، صدا پیشه

  •لیلا بلوکات بازیگر سینما و تلویزیون

  • علی کاظمی: بازیگر سینما و تلویزیون

  •مهدی اربابی: فوتبالیست ، مربی فوتبال ، رئیس سابق هیئت فوتبال تهران و رئیس هیئت فوتبال شمیران

•راحله امینیان مجری تلویزیون

•مژده لواسانی مجری تلویزیون

شمیران از دو بخش «شمی» یا «سمی» یا «شم» به معنی «بلند»، و «ران» به معنی «جای» تشکیل شده‌است که روی هم، «بلندجای» را گویند. (در مقابل «تهران» (ته + ران) به معنی «پایین جا». در متون قدیمی این منطقه را قلعه شمیران گفته‌اند. در مقابل احمد کسروی ریشه لغوی نام این منطقه را چنین دانسته‌است: « «ران» به معنی جایگاه و سرزمین است، و «سمی» یا «شمی» به معنای سرد است و لذا شمیران (شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به معنای جای سرد یا سردسیر است». نکته‌ای که بر مطلب بالا می‌توان افزود این است که این اسم به حالت جمع و به صورت شمیرانات که امروزه به کار می‌رود، غلط است زیرا شمیران نام عمومی این منطقه‌است که دارای چندین شهر و روستاست و از میان آن‌ها سی روستا در کوهستان قرار دارند و آب و هوای هفده قریه کاملاَ سردسیری است. به گفته ع. پاشایی، نام شمیرانان نتیجهٔ فارسی‌سازی نام «شمرون» از گویش شمیرانی که با زبان مازندرانی اشتراکاتی دارد، است. روستایی به نام شمیران در دهستان فیروزجاه بخش بندپی شرقی شهرستان بابل استان مازندران وجود دارد. هم چنین منطقه‌ای به نام شمیران با آب و هوای مشابه شمیران تهران در بیت‌المقدس وجود دارد.

دمای سالانه شمیران در ایستگاه هواشناسی سعدآباد طبق آمار ۲۰ ساله (۱۳۵۳–۱۳۷۳) ۱۲/۹ درجه سانتیگراد است.

میزان بارندگی شمیران از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ به‌طور متوسط ۴۳۵/۸ میلیمتر بوده‌است.

بیشترین دمای ثبت شده از سال ۱۹۸۸ تا ۲۰۰۷ دمای +۳۹/۸ درجه سانتیگراد بوده‌است.

تعداد روزهای همراه با بارش برف شمیران نیز ۲۴ روز در سال ثبت شده‌است.

نام برخی از شهرک‌ها، شهرها و روستاهای شمیران که بیشترشان امروزه از محله‌های تهران بزرگ به‌شمار می‌روند از این قرارند: